Tíminn - 08.06.1958, Blaðsíða 5

fí MI NN, sunmidaginn 8. júní 1958.
5
— SKRIFAD OG SKRAFAÐ —
Störf nýlokins Álþingis. - Efnahagsmálin hafa mjög lengt þinghaldið seinustn tvo áratugina
- Mikilsvert spor í jafnvægisátt. - Fiskveiðalandhelgin - Endurbætur á skattalögunum. -
u. i* r
Aukið aðhald í ríkisrekstrinum. - Lífeyrissjóður togarasjómanna. - Réttindi verkafólks. -
Umferðarlögin nýju. - Aðseturstaðir embættismanna. - Starfshættir stjórnarandstöðunnar.
Alþingi lauk störfum sínum á
aniðvikudaginn var eftir eina
lcngstu sctu í scgu þess. Þó stóð
iþað 41 degi skemur en í fyrra, ef
ffrá er fcalið þinff+iié.
í þingslitaríéíSu • sinni minntist
forseti sameinaös þings, Emil
Jónsson, á jJað, að efnahagsmálin
ihefðu átt mestan þátt í því, hve
löng seta þingsms varð. Þetta er
ekki nýtt, því að efnahagsmálin
hafa átt anegi'nþátt i því á undan-
fförnum árum, að þingin hafa oft
orðið allt aS þrisvar sinnum lengri
en venja var fram til síðari heims-
styrjaldarinnar. Ástæðan er sú,
að efnahagsmálin hafa alltaf orð-
ið örðugri og örðugri viðfangs
eftir því, sean verðbólgan hefir
magnazt.
Óhætt er að segja það, að sú
löggjöf um cfnahagsmálin, sem
sett var á hinu nýiokna þingi, sé
stærsta spor í jafnvægisátt, sem
stigið hefir verið lengi. Þetta er
viðurkennt af hihum færustu hag-
fræðirigum, sem dæma hlutlaust
um málið, sbr. grein Jóhannesar
Nordals í Fjármálatíðindum.
Vegna þessarar íöggjafar verður
seinasta þing talið éiltt hið athafna
rnesta, er háð hefir verið eftir
lýðveldisstofnunina. Fari svo, að
þessi löggjöf béri' ekki titetlaðan
árangur, verður það ekki sök
þingsins, hekliu' óvandaðra áróðurs
manna, seori með blekkingum
hindra eðlilega framkvæmd henn-
ar.
Annað mikilvægt mál, sem þing-
ið vann að, þótt það tæki það
ekki formlega til meðferðar, var
landhelgismálið. Það var í sam-
ráði við þing'flokkana, sem stjórn-
in tók ákvörðun sína um útfærslu
landhelginnár. Þáttur þingsins í
þeirri lausn verðui- alitaf talinn
merkilegur.1
Þá afgreiddi þingið mörg önh-
ur merkileg mál| pg verður hér á
eftir greint. frá, mokkrum þcim
heiztu. .,
Breytingar á skatta-
lögunum
Fyrir frum'kvæði fjármálaráð-
herra voru sett lög um breytingu
á skattalögunum, er lækka verulega
skatta á ölium stærri fyrirtækj-
um. Þau skattaákvæði, sem áður
'giltu um skattgreiðslur fyrirtækja,
voru sett í fjárstjórnartað Sjálf-
stæðismanna, og hindruðu mjög
eðlilega fjárnmgnsmyndun fyrir-
tækja. Sú staðneynd er nú alltaf
aneira og meira viðurkennd, • að
verulcg fjármagnsmyndun fyrir-
tækja sé nauðsynleg undirstaða
blómlegs atvinnulífs. Fjármálaráð-
herra hefir því liaft áhuga fyrir
því að koma franj. umræddri breyt-
ingu á skaltaiþgunum, þótt það
tækist ekki fyrj,- ,en nú.
Þessi breyting. á skattalögunum
er veigamikill, þáttur í því starfi
Hkisstjórnarmnar að tryggja sem
bezt folómlegt og .vaxandr átvinnu-
líf. ,,
Með þessarj breyfingri á skatta-
lögunum, er það jaínframt ákveðið
að eínkafyrirlæki ,,og -samvinnu.fé-
iög sluili búa yið nákvæmlega
somu reglur varðisridi skattgreösl-
ur til ríkisins. Ivle’ö því éndau•
lega. kveðinn niðiu’ká rógur Sjálf-
stæðismanna, að .Frams’ðknarr.ienn,
beiti sór fvrir sérsíölutm skattfrið-
indum samyinmifélagárin'a. ’.'
Þá voru gerðar 1 >r-eytingar á
skattaiÖgunum, er iækká skatía á
lágtekjum og^aúka- ðkáttfríðindi
fiskimanna. Loks -vorú'-' h'jónum
veittar verulegar ívilnanir, ef kon-
an afiar sér tekna utan' héimilis.
Áukið aohaííl
í ríkisrekstrinum
Lög þau, sem þmgið'S'etttii.tun
ráðstafanir. til <ai>' draga tu- kóstri-
Mynd þessi var tekin þegar Aþingi var sett á. s. I. hausti.
'aði við rekstur ríkisins, eru vissu-
lega hin merkileguistu. Aðalefni
þeirra er á þessa leið:
Ráðurieytisstjórinn í fjármála-
ráðuneytinu, einn maður tilnefnd-
ur af fjárveitinganefnd Alþingis
til eins árs í senn og" einn maður
tilnefndur. af ríkisstjórninni ’í
lieild til jafnlangs tíma, skulu gsra
tiilögur um hagfelldari vinnu-
forögð í ríkisstofnunum til að spara
mannahald og annan reksturs-
kostnað.
Eigi má fjölga starfsliði við rík-
isstofnanir eða annars staðar í
ríkisrekstrinum, nema leitað hafi
verið tiliagna trúnaðarmanna
þeirra, er áður greinir. Enn frem-
ur er ráðherra eða forstöðumanni
stofnunar óheimiit að ráða í stöðii,
sem iosnar, nema leitað ltafi verið
tillagna mieð sama hætti og greinir
liér á und'an.
Nú kemur frarn ósk um fjölg-
uti Etnrfsmanna við ríkisstofnun
| eða ráðningu í lausa stöðu, og
Iskal þá hlutaðeigandi ráðuneyti
1 senda beiðnina til Irúnaðarmanna
þeirra, sem áður getur um. Er
skipun, ráðning eða setning í stöð-
una ógild þar til tillögur þeirra
hafa borizt. Tillaga skal g'erð eigi
isíðar en háKum mánuði eftir að
érindi barst, nema . hlutaðeigandi
ráðherra samþykki lengri frest.
Telji ráðherxa eigi fært að fara
að tillögunum, er hann eigi við
þær bundinn, en skal þá senda
fjárveitinganefnd Alþingis rök-
studda greinargerð.
Nú vill stofnun, er lög þessi
taka til, auka við húsnæði sitt,
kaupa bifreið eða gera aðrar ráð-
stafanir, sem auka verulega rekst-
urskostnað stofnunarinnar, og skal
þá með fara á sania hátt og segir
um fjölgun starfsliðs.
Með þessari löggjöf er áreiðan-
lega stigið veigamikið spor í þá
átt að auka aðhald í ríkisrekstr-
in'um og tryggja þannig sparnað í
sambandi við mannahald og ann-
an tilkostnað.
Lífeyrissjóftur togara-
sjómanna
j Lög, sem vorú sefct um lKeyris-
sjóð togarasjómanna, verða að
teljast mjög merkiieg Iagasetning.
Með þeim er ekki aðeips stigið
j veigamikið spor til að örfa rnenn
til að vinna á togurunum, en þá
hefir að undanförnu orðið að
manna að verulegu leýti með Fær-
eyingum. Með þessum löguni er
jafnframt stigið spor í þá átt að
koma á almennum tryggingum
fyrir allar atvinnustéttir landsins,
sem ekki hafa þegar verið trygg'ð-
ar. Á þinginu í fyrra, fluttu Frant-
sókn armenn þingsálýktunartillögu
um rannsókn á því, að komið
yrði á tryggingarkerfi fyrir allar
framleiðsl'ustéttir landsins. Væntl-
anlega verða lögin um lífevris-
sjóð togarasjómanna fyrsti áfang-
inn að þvi marki. Með þessum 1‘ög
uin er því farið inn á nýja og
merkilega braut.
Með stofnun slíkra lífeyrissjóða
tryggja menn sig ekfci aðéins gegn
eliihrumleika og áföllum. Með
stofnun slikra sjóða myndast fjár-
rnagn, sem hægt er að lána til
ýrnsra nauðsynlegra framkvæmda.
Þannig geta þeir orðið þýðingar-
mikil iyftistöng framfara og fram-
sóknar.
Réttur verkafólks
Þá voru sett lög urn rétt verka-
ffól'ks til uppsagnarfrestis 0g um
rétt þess og fastra starfsmanna
til launa vegna sjúkdóma og for-
fall'a. Hér er um réttindi að ræð!a,
sem daglaunafólk hefir lengi sótt
eftir að fá, en ekki tekizt að fá
atvinnurekendur til að falast á.
Þessi réttindi þurfa þó ekki aði
verða atvinnurekstrinum til
néinna teljandi þyngsla. Aðalný-
mælið er það, að manni, sem hefir
unnið hjá sanna atvinnurekanda
í eitt ár eða lengur, en ferigið
laun sín greidd í tini'a- og viku-
kaupi, beri eins mánaðar uppsagn-
arfrestur. Með þessu er viðkom-
andi manni tryggt nokkuð meira
örýggi en ella og ráðrúm til að
leita sér vinnu, og virðist það
ekki nema sanngjarnt. Menn, sem
slíka vinnu stunda, búa við meiri
áhættu vegna óvissrar atvinnu en
aðrir, þótt það hlutverk, er þeir
gegna, sé sízt ónauðsynlegra.
Ný umferíarlög og
ný farsóttalög
Þá afgreiddi þingið ýmsa
stóra lagabálka, sem lengi hafa
verið til uridirbúnings og athug-
unar. Jfeðferð slíkra lagahálka
hefir oft í för með sér mikla þing-
vinnu, einkum þó í þingnefndum.
Af slíkum lagabálkum, sem þingið
afgreiddi nú, ber einkum að nefna
þessa:
Umferðarlög, en það gefur
nokkra hugmynd um, hve um-
fangsmikil þau eru, að þau skipt-
ast í átta kafla og 90 lagagreinar.
Lögin ná til meðferðar á öllum
ökutækjum, ákveða skyldur öku-
manna, kveða á um umferðarregl
ur, ákveða refsingar fyrir brot,
skilgreina Vá.tryggingarreglur o.
s. frv. í þeim er að finna ýmsar
verulegar breytingar frá fyrri lög-
um, ásamt allmörgum nýmælum.
Setning þessara nýju umferðar-
laga var orðin mjög aðkallandi og
hefir hér áreiðanlega verið leyst
af hendi merkilegt starf og nauð
syiilegt.
Farsóttarlög. Þetta er einn
ig allmikill lagabálkur, sem felur
í sér ýmsar nauðsynlegar breyting
ar á fyrri lögum, sem orðin voru
úrelt á margan hátt.
Lög um Veðurstöfu íslands.
Veðurstofan er nú orðin mjög um
fangsmikil stofnun, sem ekki að-
eins annast þjónustu fyrir íslend
inga sjálfa, heldur einnig ví'ðtæka
þjónustu fyrit' aðrar þjóðir. Nauð
synlegt var því að setja nýja lög-
gjöf um hana.
Þótt ekki verði talin hér fleiri
lög, sem sett voru á seinasta Al-
þingi, væri full ástæða til að nefna
fleiri, sem ýmist fjalla um lagfær
ingar á eldri lögum eða eru alger
nýmæli. Alls voru 52 lög afgreidd
frá þingi’nu.
Aísetur embættismanna
og flugmál VestfjartJa
Eíns og kunnugt er, er starf
Alþingis ekki aðeins fólgið í beinni
lagasetningu, heldur einnig í með
ferð og afgreiðslu svonefndra
þingsályktunartillagna, er gefa
framkvæmdavaldinu ákveðin fyrir
rnæli eða vísbendingar. Á hinu ný
lokna þingi, voru samþykktar rúm
ar 30 þingsályktunarlillögur og
erti sumar þeirra hinar merkustu.
Meðal þeirra tillagna, er sam-
þykktar voru, var tillaga Gísla Guð
mundssonar um aðsetur ríkisstofn
ana og embættismanna, en sara-
kvæmt henni skorar Alþingi á rík
isstjórnina að láta fara frarn end
urskoðun á lagaákvæðum og stjórn
arákvörðunum um aðsetur ríkis
stofnana og embættismanna og
leggja fyrir Alþingi tillögur til
breytinga, eftir því sem ástæða
þykir til, að endurskoðun lokinni.
Gefa skal fulltrúum frá þingum
landsfjórðunganna og Sambandi ís
Ienzkra sveitafélaga — einum frá
hverjum þessara a'ðila — kost á
að taka þátt í endurskoðuninni.
Þá var samþykkt tillaga þeirra
Eiríks Þorsteinssonar og Sigur-
vins Einarssonar um flugsamgöng
ur Vestfjarða, en samkvæmt henni
er ríkisstjórninni falið að láta
fara fram hið fyrsta rannsókn á því
hvernig flugsamgöngum við Vest-
firði verði bezt og hagkvæmasf fyr
ir komið. M. a. skal athugað, hvort
hagkvæmt rnuni að taka upp land
flugvélar til þessara samgangna og
hvort nitverandi flugvellir á Vest
fjörðum geti fullnægt' slikuní flug
vélurn, svo að sem almennust not
geti orðig að flugsamgöngum fyrir
þennan landshluta.
Af öðrum tillögum, sem sam-
þykktar voru, má m. a. nefna til
lögu, þar sem ákveðinn er heild
arathugun á veg'akerfi landsins og
sérstök framkvæmdaráætlun um
vegaframkvæmdir, og svo hlið-
stæða tillögu um athugun á hafn
arframkvæmdum og framkvæmda
áætlun, er byggist á þessari at-
hugun.
Hin neikvæSu vinnubrögS
stjórnarandstöSunnar
Eins og yfirlitið hér að franmn
ber með sér, hefir nýlokið þirig
fjallað um og afgreitt mörg hiri'
merkustu mál, þótt hæst beri efna
hagslögin nýju og útfærslu fisk-
veiðilandhelginnar. Þess ber svo
að gæta, að á þinginu í fyrra,
voru sérstaklega fjallað um ýmsa
málaflokka og sett ný lög um þau,
t. d. landbúnaðarmál og mennta-
mál og bar þessi mál því minna á
góma á séinasta þingi.
Þegar á heildina er litið, verður
ekki annað sagt en að hið nýlokna
þing hafi unnið merkilegt starf og
að störf þess séu líkleg til að verða
farsæl, nema áróðursmönnum og
æsingamönnum takist að eyði-
leggja framkvæmd þeirra mála,
sem það afgreiddi, eins og t. d.
efnrihagslaganna.
Það setti sérstakan svip á þing
störfin, að stjórnarandstaðan hef
ir aldrei verið neikvæðari í störf
um sinum en að þessu sinni. Eink
um kom þetta glöggt í Ijós í sam
bandi við meðferð efnahagsmál-
anna. Óþarf er hins vegar að rifja
það upp nánara hér, þar sem eld
húsdagsumræðurnar eru nýlega
afstaðnar og starfshættir stjórnar
andstöðunnar voru mjög rækilega
afhjúpaðir þar. Það má hiklaust
fullyrða, ag stjórnarskipulag þjóð
arinnar og stjórnmálalegt og efna
hagslegt sj'álfstæði hennar er í
fullkominni hættu, ef stjórnarand
stöðunni heppnast þessi neilwæðu
vinnubrögð. Það sýnir reynzlan í
Frakklandi gleggst. Þess vegna
þarf þjóðin nú að bregðast hart
við og fordæma svo rækilega þessi
neikvæðu vinnubrögð, að stjórnar
andstaðan telji hyggilegast að hafa
aðra og jákvæðari starfshætti í
framtíðinni.
Sóffanías Þorkelsson
(Framhald af 4. síðu).
— Jú, að vísu, en um það vil ég
helzt ekki tala. Ég hefi gefið út
tvær bækur með ferðahugleiðing-
um og þrjú rit um spiritisma. En
nú er ég hættur. Ef ég skrifa eitt-
hvað núna, þá verður það bara fyr-
ir sjálfan mig, ég gef ekki út fleiri
bækur.
— Þú hefir komið hingað oítar
en nú, þessi sextíu ár?
— Þetta er fjórða heimferðin,
síðast vorum við hér 1940, og‘ ég
er sem ®agt steini lostinn,’yfir
þeirri breytingu, sem hér hefir
orðið. Nú byggjumst við fara
norður í land að heimsækja ætt-
ingja og vini, og dvelja svo hér
eitthvað fram eftir sumrinu.
— Og farið alfarin í haust?
— Ráð mun vera fyrir því gert,
að við förum í ágústlok, -n ætli
það verði fyrr en okkur ’er að
leiðast og fólki fer að leiöast við.
En það eru alltaf sterkar augar,
sern tengja mnn ættjörðiuni. Ég
er íslendingur, get ekki .nnað
verið. „Sú mold er magni idin,
sem maður fæðist áf‘, segiv akáld-
ið, og þau orð get ég gei - /i mín-
um. Einhver ljós eða ,<.■"• .■> kær-
leikskennd tengir mann nlega
gömlu átthögunum.
Hér kveðjum við þenn Idna
Vestur-íslending. Hann-ht- 1 • iifað
fjarri ættjörð sinni í sexi v, en
slíkt verður ekki greint a: mæli
hans eða framkomu, háiiii énn
jafn íslenzkur og er l.ai'/. i.varf
að heiman fyrir aldái' I" '5.