Lesbók Morgunblaðsins - 12.05.1983, Blaðsíða 4

fólki og töldust yfir 100 manns
með búsetu í Viðey áður en ár-
inu lauk. Stærsti ókosturinn var
fyrir hendi enn sem fyrr: Nefni-
lega sá, að alltaf þurfti að sækja
mannskap á bátum til Reykja-
víkur, þegar togararnir komu af
veiðum, — og eins þegar flutn-
ingaskip þurfti að ferma eða af-
ferma.
Blómaskeið Stöðvarinnar
varð engu að síður á dögum
Kárafélagsins. Miklu máli
skipti, að rafmagn var lagt um
Stöðina, húsin raflýst og komið
upp götu- og bryggjuljósum.
Vatnsveita var þar frá geymin-
um, sem fyrr er frá sagt, og
sjálfrennandi vatn í mörgum
húsum — en geymirinn atarna
er nú nálega það eina, sem eftir
stendur og hefur Viðeyingafé-
lagið breytt honum í ágætlega
innréttað félagsheimili.
Á Sundbakka var risið blóm-
legt þorp; þar voru margar fjöl-
skyldur, sem kunnu vel við sig
og höfðu næga atvinnu árið um
kring. Þar voru eins og að líkum
lætur mörg börn á skólaskyldu-
aldri og því var nauðsynlegt að
byggja barnaskóla, sem raunar
stendur enn, niðurníðslan upp-
máluð. Heimildamaður minn
um eyna, Örlygur Hálfdánarson
bókaútgefandi, er fæddur í smá-
húsi, sem næst stóð barnaskól-
anum og var á sínum tíma byggt
úr fjölum úr kútter Ingvari. Ör-
lygur sleit þarna barnsskónum
og gekk í barnaskólann á sokka-
bandsárum sínum. Nú er þó að-
eins steinsteyptur grunnur til
vitnis um húsið, þar sem
bernskuheimili Örlygs var, — og
þannig er um flest húsin. Eftir
standa steinsteyptir kjallarar
og grunnar og grasinu gengur
Bfll og raflína eru tákn hins nýja tíma á Sundbakkanum og um 100 manns
áttu þar heima, þegar flest var.
Eftir að Stöðin hætti að starfa snemma á kreppuárunum, héldu nokkrar fjölskyldur áfram að eiga heima í Viðey, höfðu nokkrar kýr og hænsni og menn
stunduðu vinnu að heiman. Þarna ólust upp börn, sem gengu í barnaskólann á efri myndinni, en á stríðsárunum lagðist þessi byggð endanlega niður.
ótrúlega vel að kaffæra þetta
allt. Sportbátafélagið Snarfari
hefur sýnt áhuga á að fá gamla
barnaskólann og gera hann upp
og nota sem félagsheimili, — en
leiðir þeirra Snarfaramanna
liggja gjarna framhjá Viðey.
Kreppan mikla setur
punktinn aftan við
Blómaskeið Kárafélagsins
stóð í 8 ár. Þá urðu þau umskipti
í gervöllum hinum vestræna
heimi, að yfir skall mesta efna-
hagskreppa í sögu aldarinnar.
Afleiðingar hennar voru alls'
staðar á sömu lund: Afurðir og
framleiðsluvörur seldust ekki,
fyrirtæki urðu gjaldþrota í stór-
um stíl og fólk atvinnulaust.
Kárafélagið varð jafn illa úti og
ýmsir aðrir; sá ferill endaði á
því svarta ári 1931.
Útvegsbankinn tók Stöðina
uppí skuldir, en engin tök voru á
því að koma nýrri útgerð á lagg-
irnar. Þetta var reiðarslag fyrir
fólkið, sem hafði stofnað til bú-
setu í Viðey og hafði trúað á
framtíðarmöguleika þar. En ein
örvæntingarfull tilraun var gerð
á Sundbakka. Forvígismenn
Viðeyinga réðust í það vonlitla
fyrirtæki að taka Stöðina á leigu
með það fyrir augum að reka
þar fiskverkun áfram. En einnig
sú von brást. Þarmeð var lokið
sögu Stöðvarinnar og atvinnu-
lífs í Viðey.
Tíminn læknar flest sár, er
sagt, og grasið grær yfir sporin
og vinnur að því með tímanum
að útmá verk mannanna. Engar
sögur fara af þeim Viðeyingum,
sem urðu að flytja fátæklegar
búslóðir sínar til lands eftir úr-
slitatilraunina 1931 — og hefja
nýtt líf í atvinnuleysinu á möl-
inni í Reykjavík.
Ekki fluttu þó allir eyjar-
skeggjar strax í burtu. í flestum
húsum á Stöðinni varð fólk eftir
og bjó þar að sínu. Hafði næst-
um hver fjölskylda eina kú,
nokkrar kindur og hænsni og
menn sóttu vinnu vestur á Búið,
reru til fiskjar, fóru á vertíðir
o.s.frv. Einn Stöðvarbúanna,
Bergþór Magnússon frá Mos-
felli, hafði raunar margar kýr í
fjósi og seldi mjólkina til
Reykjavíkur. Fiskverkunarhús-
in stóðu ónotuð og það varð
viðburður að skip legðust þar að
bryggju, að frátöldum olíuskip-
unum sem ýmist voru að koma
með olíu og benzín eða að sækja.
Þannig gekk lífið þar til síðari
heimsstyrjöldin skall á. Þágerð-
ist margt í senn. Vinnuaflið sog-
aðist frá eynni til Reykjavíkur
og annarra byggðarlaga.
Öll húsin á Sundbakka voru
rifin, nema stóra verbúðarhúsið
Glaumbær, sem löngu áður var
brunnið. Óf góður viður þótti
vera í hafskipabryggjunum til
að láta þær standa þar, engum
til gagns. Svo einnig þær voru
rifnar; staurunum flett og
timbrið notað í annað. Járn-
brautin, sem lá út á fiskreitina,
hefur annaðhvort verið tekin
upp, ellegar horfið ofan í jörð-
ina, — af henni sést nánast ekki
neitt. Malarkambur hefur hlað-
izt upp, þar sem fiskreitirnir
4