Lesbók Morgunblaðsins - 28.05.1978, Blaðsíða 8

/
Bragi Asgeirsson
/
Ur sögu
brauðsins
Síöasta eftirmiödag dvalar minnar í
Dusseldorf í okt. s.l., sat ég á litlum
vinalegum veitingastað og dreypti á
dökkum miði. Ég haföi lokið nokkrum
erindum þennan dag og velti fyrir mér
hvort ég ætti aö skoöa safn nokkurt aftur
eöa njóta afslöppunar í nýuppgötvuðu
súper-gufubaöi þar í nágrenninu. Fram-
undan voru erfiöir dagar svo aö baðiö var
hér líklega tvímælalaust þaö skynsamlega
og það er mest freistaði, haföi ég nær
ákveðið það og leit rólega yfir síöur
dagblaða er lágu, eöa réttara sagt, héngu
frammi á prikum sínum. í Þýskalandi er
þaö alstaöar til siös að festa dagblöð á
prik og hanga þau á snögum á vissum
stað á veitingastofum. Viö skenkiborðiö
deildi ungt par hart og barþjónninn tók af
lífi og sál þátt í deilunum. Mér varð
hugsað til þess hve miklu farsælla þaö
hlyti aö vera aö fá útrás deilumála i
þennan hátt í staö þess aö afgreiöa þau
innan veggja heimilisins oft meö óhollum
afleiöingum. — Skyndilega rakst ég á
frétt í einu blaðinu þess efnis aö nýlega
væri sýning á bróunarsögu brauðsins í
6000 ár („6000 Jahre Geschichte des
Brotes"), á „Volks- und Wirtshaftsmus-
eum“ — (Þjóö- og hagvaxtarsafninu) og
forvitni mín var þegar vakin, — þessa
sýningu varö ég aö sjá, — haföi lengi
vitaö að brauöiö, lögun þess og form er
órjúfanlega tengt sögu mannsins, —
daglegu lífi hans, hátíöis- og tyllidögum,
trúarbrögðum, helgisiöum, fórnarathöfn-
um o.s.frv. Neyzla brauös var um
árþúsundir helgiathöfn, enda var hér um
aö ræöa eina aöalfæðu mannsins, —
ómissandi viö hvert boröhald. Varla er
opnuö forn bók án þess aö viðkomandi
rekist á frásögn tengda brauöinu, —
slíkan sess skipaði þaö í huga fólks og
gerir víöa enn, neyzla þess var öllu frekar
athöfn en þaö sem viö í dag táknum sem
málsverö. Sérstakar brauötegundir voru
bakaöar í sambandi viö ýmsar hátíöir og
er þaö í sumum tilvikum gert enn þann
dag í dag. Markvert er, aö form, gerö og
lögun ýmissa brauðtegunda hefur ekki
tekið miklum stakkaskiptum um árþús-
undir, svo sem sumar myndirnar er fylgja
þessum pistli sýna Ijóslega.
— Aö form brauðsins hafi veriö
lynd 4 — sjá grein
mikilvægt er auðsætt og ber eftirfarandi
tilvitnun í Markús Árelíus, hinn mikla
keisara Rómverja, þess Ijósan vott, en hér
var hann aö fjalla um fegurö heimsins: „í
augum þess manns, sem sanna innsýn
hefur í hiö rétta eðli alheimsins, er sérhver
tilbreyting sem veröur á hverju því, sem
í honum er og honum heyrir til, heppileg
og unaösleg. Brauðhleifurinn, sem afbak-
ast hefur, svo hann springur og gliðnar
sundur, hefur ekki þá réttu lögun, sem
bakarinn æskti eftir, en eigi aö síöur er
hann í sjálfu sér fagur og girnilegur til
neyzlu" — Þaö atriöi eitt, að hinn
orösnjalli og Ijóngáfaði húmanisti, Markús
Árelíus, skyldi leggja útaf í frægri ræöu
um fegurð og eöli alheimsins með því aö
vitna til brauðhleifsins, segir gilda sögu.
Margur mun minnast þess eftirminni-
lega kafla úr píslarsögu Jesú er Emmaus-
gangan nefnist: „Hann lætur aö þeirri ósk
þeirra, aö koma meö þeim inn. Það er
skuggsýnt inni, en þeir ganga aö borði,
þar sem kvöldverður bíður þeirra. í
rökkurkyrrðinni tekur ókunni gesturinn
brauöiö og brýtur að þeirra landssiö og
réttir þeim. En þá er eins og augu þeirra
opnist og skyndilega þekkja þeir að
samferöarmaður þeirra er sjálfur Jesú
hinn krossfesti. Brauðiö liggur brotiö á
boröinu, staöur hans viö borðið er auöur“.
— Menn taki hér eftir að Jesú braut
brauðið, en sá háttur hefur í árþúsundir
veriö einkenni brauösins og til merkis um
gæöi þess — aö hægt væri aö brjóta þaö,
— einnig er það til marks um gæöin aö
yfirborð þess (skorpan) brotnar ef þrýst er
á þaö fingri. Enginn sem vit hefur á
brauöinu lætur pranga inn á sig brauöi
sem er dúnmjúkt viðkoma og einungis er
hægt að slíta í sundur vilji einhver deila
því á hinn forna máta.
— í formála sýningarskrár segir m.a.
„Saga brauðsins er ein sú áhugaverðasta
sem um getur. Fram úr myrkri fortíöar,
sem nær yfir 6000 ár, birtist okkur saga
mannsins, allt frá hellisbúum, og steppu-
þjóðum til vorra daga.
Þaö, aö maöurinn skyldi hagnýta sér
hugvitsemi sína í formun aðalfæöu sinnar
frá ómunatíð, og tengja hana trúarbrögö-
um, listum og goöafræöi, er verandi
sönnun um yfirburði hans.
Brauðiö er jafngamalt menningu hins
indogermanska heims og þaö er mögulegt
aö gera sér grein fyrir siövenjum manna
og atferli (pólitík) meö því aö lesa í
tjáningarmál og sögu brauösins“.
Rituð hefur veriö bók um sögu
brauðsins af þeim Pierre DURAND og
Marvel SARRAU, og þaö er einmitt
bakarameistarinn Marcel SARRAU sem
endurmótaö hefur flest þessara brauða á
farandsýningunni, en hann er afkomandi
bakara og malara er hafa verið starfandi
í a.m.k. 500 ár í Gascogne.
SARRAU vinnur um þessar mundir að
verki um brauðtegundir á okkar tímum
sem eru einnig tengdar erföavenjum úr
fortíðinni m.a. rr.eð ótal sögum og
skrítlum.
Lítum svo á myndirnar er fylgja þessari
grein og »thugum hvaða sögu brauðiö
getur sagt okkur. Á fyrstu mynd eru brauð
frá Egyptalandi, — litla brauöið efst t.h.
fannst í gröf Ramses II. hins volduga
Faraó, frá 19. öld fyrir Krists burö, og er
búiö til úr grófu niðursöxuðu korni og
Brauð frá fornöld. Efsta brauðið fannst í gröf Ramsesar 2. faraos í Egyptalandi.
Með tilkomu brauðsins uröu páttaskil hjá mannkyninu — veiöimennskustigiö var
kvatt og verkaskiptingarstigiö tók viö. Mynd 1.
Brauö tók snemma á sig alls konar táknrnn form. Hér eru fornaldarbrauö meö
hjartalagi — tákni ástarinnar, döölubrauö, sérbakað handa sjálfum faraó og brauö
í dýrsmynd. Mynd 2.