Lesbók Morgunblaðsins - 28.05.1978, Blaðsíða 14

Réttur þeirra,
sem ekki reykja...
Meö þeirri gagngeru þjóöfélagsbreytingu,
sem varö á stríðsárunum, tóku sígarettureyk-
ingar aö vaxa stórlega. Til þess lágu ýmsar
ástæöur. Ein var sú, aö Hollywoodmyndirnar,
sem nálega voru einráöar í kvikmyndahúsunum
og mikiö sóttar, sýndu hinar dáöu stjörnur
oftast í reykskýjum. Harösnúna hetjan meö
byssuna haföi sígarettustubbinn lafandi út úr
öðru munnvikinu, en glæsikonur kvikmynda-
iðnaðarins reyktu gegnum munnstykki og voru
ómótstæöilega „elegant". Innræting þessara
mynda var sú, aö eðlilegra væri aö reykja en
láta þaö vera og á þessum árum var aldrei
minnst einu oröi á rétt þeirra, sem ekki dönsuöu
meö, enda var sá réttur nánast ekki til.
Þeir, sem ánetjuðust þessari tízku, hafa
vissulega keypt sína ánægju þar af dýru verði.
Einn af lungnaskurðarsérfræöingum okkar
sagði nýlega, aö hann geröi ekki annaö en
skera upp fólk og freista þess aö nema burt
krabbamein úr lungum þeirra, sem búnir eru aö
reykja í svo sem þrjátíu ár.
Sú hliö málsins snýr að reykingamanninum
sjálfum og skal ekki fjölyrt frekar um hana aö
sinni. Sú saga er gömul og lítið fréttnæm. Nýrri .
af nálinni er hinsvegar almenn afstaöa þeirra,
sem ekki reykja gagnvart hinum. Þar er í fyrsta
lagi höföaö til umhverfisóhreinkunar almennt og
í ööru lagi til réttar hvers manns til þess aö fá
aö anda aö sér ómenguöu og óeitruðu lofti.
Margir telja þetta nú orðið til mannréttinda á
grundvallarstigi.
Vakningim kom furöu seint. Ár og síö hefur
reykingafólki haldizt uppi aö spúa eitruöu lofti
framaní hvern, sem fyrir varö; skilja eftir sig
öskuhrúgur og brunabletti eins og ekkert væri
sjálfsagöara. Gallinn viö reykingar sem nautn er
nefnilega sá, aö þær veröa sjaldnast einkamál
þess, sem reykir. Látlausri ágengni hefur veriö
svaraö meö umburöarlyndi þar til nýveriö, aö
lögö hefur veriö áherzla á rétt hvers manns til
þess aö fá aö draga aö sér hreint lífsloft. Nú
ber víöa fyrir augu prentaöar áminningar: „Viö
reykjum ekki hér“ og í vaxandi mæli spyr
reykingafólk um leyfi um leiö og þaö dregur upp
pakkann.
Þetta fyrirbæri er ekki séríslenzkt og stendur
í sambandi viö alþjóðlega hreyfingu í umhverfis-
vernd, sem ungt fólk hefur ekki hvaö síst staöið
fyrir. Aögeröir hér eru mildar og hljóölátar boriö
saman viö þaö, sem átt hefur sér stað í
Bandaríkjunum. Geysar þar allskonar skæru-
hernaöur milli fylkinganna, en réttur þeirra sem
heimta hreint loft og ekkert múöur, er geröur
afdráttarlausari meö hverju árinu. Mörg dæmi
mætti nefna þar um.
Mikla athygli vakti ekki alls fyrir löngu, þegar
tenniskapparnir Björn Borg og Jimmy Connors
sneru sér til þúsunda áhorfenda á Madison
Square Garden í New York með þá frómu ósk,
aö engar reykingar ættu sér staö, meöan
keppni þeirra færi fram. Fyrst varö þögn; síöan
kvaö viö mikið lófaklapp. En mörgum var Ijóst,
aö enn eitt vígiö var fallið og nokkuö hart, ef
ekki mætti reykja á íþróttakappleik.
Yfir 30 af fylkjum Bandaríkjanna hafa nú
komiö á einhverskonar lögum, sem leggja blátt
bann viö reykingum á opinberum stööum. í
Californíu gengur baráttan svo langt, aö rætt
er um að banna reykingar á öllum vinnustööum
nema einkaverkstæöum og einkastofnunum.
Vikuritiö Time birti frásögn af opinberri
móttöku. í Minnesota, þar sem aöeins einn
maður var svo tillitslaus aö púa reyk út í loftiö.
Kona ein úr hópi boösgesta geröi sér þá lítið
fyrir og hellti límonaöi yfir reykingasóöann. Og
uppfinningamaöur í Denver, Paul L. Wright,
hefur smíöaö sérstaka úöabrúsa, ' líkt og
kveikjara til aö bera á sér og er þá umsvifalaust
puöraö á þann sem brýtur reykingabann. Úöinn
hefur þá náttúru, aö hann drepur í sígarettunni.
Aöferöir af þessu tagi viröast heldur móöur-
sýkislegar og lítt viö hæfi, en bent á þær hér
til aö sýna hver harka er upp komin í málinu
þar vestra.
Rétturinn til aö reykja er ekki dreginn í efa
þar fyrir. Aö sjálfsögöu verður hann aö vera
fyrir hendi í frjálsu þjóöfélagi. En réttur minn
eöa þinn til nautnar eöa ánægju getur ekki
orðiö um leiö réttur til aö valda öörum
óþægindum, ef ekki heilsutjóni. Líkiegt er, aö
þegar framí sækir geti menn aöeins reykt heima
hjá sér, í einkabíl, úti viö og í sérstökum
reykingaherbergjum á vinnustöðum. Sumir
leigubílstjórar hér í Reykjavík hafa þegar tekiö
upp reykingabann í bílum sínum og í
farþegaflugi nú oröiö eru reykingamenn yfirleitt
settir aftast. Spurning er, hvenær reykingar
veröa algerlega bannaðar í flugi, þó ekki væri
nema af þeirri ástæðu, aö sumt fólk er ákaflega
eldhrætt og horfir óttaslegnum augum til
reykingamanna sem kannski eru viö skál og
viröast fara mjög óvarlega meö eld.
Þannig ber allt aö sama brunni og þróunin
er hröö. Nú er ekki lengur sjálfsagöur hlutur aö
hafa öskubakka á hverju boröi og líkleg
langtíma áhrif eru þau, aö reykingar veröi í
vaxandi mæli litnar hornauga sem aftur á móti
gæti haft þau áhrif, aö úr þeim drægi. Viöhorfiö
hefur aö minnsta kosti breyzt mikiö síöan þau
Hedy Lamarr og Clark Gable dróu aö sér
reykinn á tjaldinu hvíta og púuöu framan í
áhorfendur.
Gísli Sigurösson.
Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
■ • . c c> * mcfí Í?<KI &
mm* r V Æ R K o AJ u R o S
i F T L U p O K A R Dön fíHfí V
ti Wi l'; - ■« ’A 5 A R MT tMr 0» ÁV4XT a a K Æ ? A
F *'£* * $ fC R A F A F A U Ð A R
a e 'A L K u R 4ö!p- D£<tP R- ’A Af 1 K R A K" A
A-C V A U L A N A v < o - SLm F Æ M A Á* £ K ý
JNÍC. 5 K R E F r • •'a.q H- A F o R N T A L
sif’U t e L 6. A\ K A %riS <H Ar R K CiPA K«i«- K 1
\b R i T ritu XAÍti. LÝKr 'o 5 K A R MAKM RAfH $ Fi V A ?
J=± K A F F I 5 O P A UfBN iriA K L 1 fK* 1 z
Y 1 K A A Ó*ILD A L 1 Cf*i* ,rjr.r.~ ÍoLLth < K A Ð A R
át- / N noiti r.li L Y F •-i 11 - AjLJL K K V r U Ó rs. ÍToP <enu L 'A
MKlPi /Uft T A L A K Æ < A HcHO- L Cc K u N U K)
UK.9- 1 L L K Æ £> ! 5KAK ■’feinA 1 A F L- T A- R
þrófJ- U5Tfl Í.L- Æm - FV C\lF5l- LFLAL foKK- T tA - O £> MhÍ i €> - flRfl J?R; yrfK' U(í Kfl«L- ali M7r HnaAf:i.
■A T
rta í« Hir i fHKuR
Fpur-l- gFfl 1 H'tq
r*» ÍUÍKST \ ffe- BT- T[- tJ r- $Firn - Kor-A & ‘sftrr'T. FLEtJN- UfCrV’i R

i VERK- FÆRl mnus- HflFH' $UKK fliLPR \TA
SFK K U&kff AMF iliTfí- Mft©- UH
|þYN6.D ■ RKeiW | 'N£L P, K. ff R- e * 1 FUClL £>RdP- ARMiR.
t?P- RU- Ktc INN iVLlC- F/NS SfíUHCl FoPS.
LZE/d- ARflftR FfluCH- WftfUC
HoHiífí VSkui A9
SL ITfU- 1 R. PlFKt- Æmin
■ utA- Idæmi k<C' flLDfl mrá- JttRT MR.
1 & Ul Ð C> tZ L i ro l R HLM.T ia flYh (x/ÐFfl
FoR- / 11 boLN •r(?ÚUM \JPl (iT S£Fl ✓ 5K- FFI - rv\ O
F/orti - FPi LL- IÐ KflFufí.
-rveui e/Ns 5(at H <-T.
H R rfAuÐ SKT- OCZT- U«-
T' (T'