Morgunblaðið - 10.05.1998, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ
12 SUNNUDAGUR 10. MAÍ 1998
I-
Gunnlaugur M. Sigmundsson, alþingismaður og framkvæmdastjóri Kögunar hf
Hugumað
skráningu á
vaxtalistanum
Frásögn Gunnlaugs M. Sigmundssonar af
verklokum hans hjá Þróunarfélaginu og
því hvernig hann eignaðist svo stóran
hlut í Kögun hf. er í veigamiklum atriðum
frábrugðin frásögninni hér að framan.
Eins og kemur fram í samtali Agnesar
Bragaddttur við Gunnlaug M. Sigmunds-
son, heldur hann því fram að hann hafí
ekki verið rekinn, heldur hafí hann átt
frumkvæðið að uppsögn.
Gunnlaugur, fyrst þú
ákvaðst að skýra þína
hlið í sambandi við hluta-
bréfaeign þína í Kögun
með bréfí til gjörvalls þingheims,
hvers vegna sagðir þú þeim ekki í
leiðinni frá því að þér voru settir
þeir afarkostir af stjóm Þróunar-
félagsins að þú segðir starfi þínu
lausu og hættir þegar í stað, ella
yrðir þú rekinn?
„Það var mér ekki gert.“
-Þér var gert það, það hef ég
eftir öruggum heimildum.
,Agnes, ég veit ekki eftii' hverj-
um þú hefur það. Eg átti sjálfur
frumkvæðið að því að segja upp.
Ég og Þorgeir Eyjólfsson áttum
okkar rimmur saman, en ég sagði
upp og það var gert í bróðemi við
hann. Við skynjuðum það báðir að
við gátum ekki unnið saman. Það
vom mörg mál sem þar komu við
sögu.
Ég lenti ekkert í útistöðum við
stjómina í heild, en það er sárs-
aukalaust held ég af okkar beggja
hálfu. Við ræddum saman þar sem
við sátum á fundi. Ég fór og hugs-
aði málið, kom til hans aftur og
sagði upp. Ég skynjaði það og
sagði það við hann að þegar
stjómarformaður og fram-
kvæmdastjóri væru ekki einhuga
um hvemig ætti að vinna, þá yrði
auðvitað stjórnarformaðurinn að
ráða því.“
- En nú segja mér stjómarmenn
að þú hafir einungis haft heimild
til þess að kanna með sölu á um-
ræddum hlutabréfum í Kögun. Þú
hafir ekki haft heimild til þess að
ganga frá sölu, án samráðs við
stjórnina. Hvers vegna seldir þú
bréfin án þess að ræða það við
stjóm Þróunarfélags Islands?
„Agnes, ég hafði þinglesna
heimild til þess að kaupa og selja
fyrir þetta félag, eins og ég hafði
gert í átta ár.“
- Þetta var 58% eignarhluti Þró-
unarfélagsins í Kögun hf. Þetta
var ekkert smámál og var þá ekki
eðlilegt að það væri stjórn félags-
ins sem hefði síðasta orðið?
„Þetta voru fimm milljónir að
nafnvirði, Agnes. Ég var búinn að
vera að kaupa og selja hlutabréf
og fasteignir fyrir miklu hærri
fjárhæðir.“
- Það vita það allir í dag og vissu
flestir þá, að það að selja 58% hlut
Þróunarfélagsins í Kögun á geng-
inu fjórir var gífurlegt undirverð,
að ekki sé meira sagt.
„Agnes, það var mjög mikill
Gunnlaugur M. Sigmundsson
hagnaður á þessum bréfum. Á
sama tíma var reynt að selja hluta-
bréf félagsins í Marel; mig minnir
að reynt hafi verið að selja á geng-
inu 2,5 eða 2,6. Þau seldust ekki.
Hlutabréfamarkaðurinn var öðru
vísi þá en í dag. Það var mjög mik-
ill hagnaður af þessu, í kringum 16
milljónir króna. Ef þú tekur það
og margfaldar upp með hluta-
bréfavísitölunni slðan, þá færðu
upp einhverja rosalega tölu.“
- Finnst þér eðlilegt að þú hafir
ákveðið verðmyndunina á bréfun-
um, þegar þú sast beggja vegna
borðsins, sem framkvæmdastjóri
Þróunarfélagsins, sem ætlaði að
selja, og sem framkvæmdastjóri
Kögunar og stór hluthafi?
„Ég ákvað ekki verðmyndunina.
Það var búið að ræða hana á
stjórnarfundi."
-Varst það ekki þú sem lagðir
fram verðhugmynd á stjómar-
fundi?
„Ég kom með hugmynd um
verðmyndun eftir að hafa ráðfært
mig við m.a. endurskoðanda fé-
lagsins, sem mig að vísu langar
ekkert að draga inn í þetta. En ég
setti þetta fram á fyrri stjómar-
fundi, þessar hugmyndir, Marel,
þetta og fleira. Ég ætla ekkert að
fara að víkja að því hér við þig, af
hverju menn vildu allt í einu fara
að „likvidera" hluti. Það var bara
ákveðið að það átti að losa fé. Það
var komið fram í stjóm, hvað væri
hægt að selja, með hvaða hætti.
Þegar að komið var síðan að næsta
stjómarfundi, hafði tekist að selja
þessi bréf og annað þeirra tveggja
skuldabréfa sem átti að selja."
- Engu að síður varst þú fram-
kvæmdastjóri Þróunarfélagsins
þegar þetta var, jafnframt varst
þú í ljósi þess að Þróunarfélagið
átti 58% hlut í Kögun, settur yfir
Kögun. Þannig að þú ert á báðum
stöðum og auk þess orðinn um-
talsverður hluthafi í Kögun, sem
Þróunarfélagið hefur ekki hug-
mynd um á þessum tíma ...
„Þetta er rangt, þetta er rangt
hjá þér, Agnes. Ég lét stjórn Þró-
unarfélagsins vita og sagði það á
stjórnarfundi, strax, ég man ekki
hvort það var á árinu 1990 eða
1991, að ég sé með standandi boð í
verðbréfafyrirtækjum í hlutabréf í
Kögun. Ég muni hins vegar ekki
kaupa neitt bréf af Þróunarfélag-
inu sjálfu. En ég hafi áhuga á því
að kaupa bréf í þessu félagi og
telji að það þjóni hagsmunum þess
að vera með standandi boð í félag-
ið.“
- Þegar þú hættir hjá Þróunar-
félaginu, ertu orðinn 12% hluthafi
í Kögun hf.
„12%? Ég man ekki hvort það
var prósentan en ég var orðinn
hluthafi í Kögun. Það er alveg
ljóst. En ég keypti ekki þessi
bréf.“
- Þegar þú ert framkvæmda-
stjóri Þróunarfélagsins, ertu sjálf-
ur að kaupa þá hluti sem bjóðast í
Kögun, rekur Kögun, þannig að
þú veist í skjóli þíns starfs um allt
sem er að gerast í Kögun. Er það
eðlilegt, að þú getir notfært þér
þær upplýsingar sem þú verður
þér úti um í vinnu þinni sem
starfsmaður Þróunarfélagsins til
einkahagsbóta, að því er varðar
kaup í Kögun?
„Sko, þú getur vafalaust...“
- Þú veist hvað svona viðskipta-
hættir heita í Bandaríkjunum -
ólögmæt innherjaviðskipti.
„Sko. í fyrsta lagi verður að
gera greinarmun á því hvort þetta
sé skráð félag á verðbréfamarkaði
eða ekki. Það er það fyrsta. Síðan
getur þú ekki tekið árið 1990 og
borið það saman á hlutabréfa-
markaði þá, þegar enginn vildi
kaupa hlutabréf í einu eða neinu,
og borið það saman við hluta-
bréfamarkað í dag. Það er það
fyrsta sem ég segi við þig. En ég
var með standandi boð í mörg ár
inni á hlutabréfamarkaði.“
- Ég er ennþá að spyrja þig - er
þetta eðlilegt, af því að þú veist
hvað þetta heitir í Bandaríkjun-
um?
„Ja, þú getur sjálf lagt út af því
hvort þetta er eðlilegt eða ekki.“
- Nú er ég að spyrja þig.
„Ég segi það við þig að þetta er
ekki það sama og ef þú ert með
skráð félag og þetta er ekki það
sama að bera saman árið 1990 og
árið 1998.“
-Þú ert að nota upplýsingar
sem þú verður þér úti um í starfi
þínu til einkahagsmuna og ert að
kaupa sjálfur „prívat". Það er það
sem ég er að spyrja þig um. Er
það eðlilegt?
„Ég greindi stjórn félagsins frá
þessu.“
- Það er svarið?
„Það er svarið. Það er svarið,
Agnes.“
- Má ég þá spyrja af hverjum
hafið þið hjónin keypt þessi 27%
ykkar?
„Agnes, þegar þú talar um 27%
þarftu reyndar að skoða það að
27% voru ekki það sem við keypt-
um í félaginu. Félagið hefur fært
niður hlutafé og þannig hefur
eignarhluturinn breyst. En þegar
félagið var stofnað voru það tugir
smáaðila sem stofnuðu það. Við
höfum því keypt þetta út og suð-
ur.“
- Þegar utanríkisráðherra veitti
Kögun einkarétt til framleiðslu á
hugbúnaði fyrir ratsjárkerfi varn-
arliðsins var það sett sem skilyrði
að eignarhald á Kögun yrði dreift
og rætt um að hún yrði gerð að al-
menningshlutafélagi sem færi á
markað. Hvers vegna var það ekki
gert?
„Já, það er rétt, að þetta skilyrði
var sett. Agnes, liðurinn í því að
félagið kaupir þessi bréf sjálft var
einmitt liður í þessu og ég ætla
ekki að láta þig teyma mig yfir í
það að fara að ræða innanhússmál
í Þróunarfélaginu."
- Er það ekki staðreynd, að þið
hafið ekki uppfyllt þau skilyrði
sem ykkur voru sett af utanríkis-
ráðuneytinu, til þess að fá áður-
nefndan einkarétt?
„Agnes, viltu aðeins hlusta á
mig. Ég ætla ekki að fara að tala
um hvað gerðist inni í Þróunarfé-
lagi, en að Kögun sjálf stýrði þessu
- þ.e.a.s hlutabréfasölunni og næði
þannig dreifðri eignaraðild og
núna eru hluthafar hér um eða yfir
90 talsins - það var liður í að upp-
fylla þetta.“
- Þetta er ekld almenningshluta-
félag.
„Þetta er ekki almenningshluta-
félag, það er alveg rétt. Til þess,
sko, eins og þú veist, þá þarf nú
ákveðinn fjölda til þess.“
- Þið verðið nú ekki í vandræð-
um með það ...
„Að ná því? Enda er ekkert fyr-
irséð með að það náist.“
- Er það á döfinni hjá Kögun hf.
að gerast almenningshlutafélag?
„Það er á döfinni að byrja
þannig að huga að skráningu á
Vaxtalistanum."
Þegar utanríkisráðuneytið
féllst á að Kögun fengi
einkarétt til viðhalds var það
gert að skilyrði að eignar-
hald að Kögun yrði dreift
aðeins verið keypt af Þróunarfélag-
inu á fjórföldu nafnverði.
Samkvæmt 42. grein laga um
hlutafélög númer 32 frá 1978, þar
sem fjallað er um lækkun hlutafjár
segir að lækka megi í þrennu skyni;
„Til jöfnunar taps, sem ekki verður
jafnað á annan hátt.“ Það á ekki við
í þessu tilviki. „Til greiðslu til hlut-
hafa.“ Það á ekki heldur við í þessu
tilviki. Og „Til afskriftar á greiðslu-
skyldu hluthafa og til greiðslu til að
leggja í sérstakan sjóð sem aðeins
má nota samkvæmt ákvörðun hlut-
hafafundar.“ Líkast til var niður-
færslan studd því lagaákvæði að
verið væri að afskrifa greiðslu-
skyldu hluthafa.
Þegar kaup Kögunar á hlut Þró-
unarfélagsins voru orðin staðreynd
í aprfllok 1993 greindi Gunnlaugur
Þorgeiri Eyjólfssyni stjórnarfor-
manni Þróunarfélagsins frá sölunni.
Gunnlaugur hafði selt Kögun 58%
hlut Þróunarfélagsins án þess að
hafa stjómarheimild fyrir sölunni.
Honum hafði einungis verið falið að
kanna möguleika á sölu. Við þessi
tíðindi verður algjör trúnaðarbrest-
ur á milli framkvæmdastjóra og
stjómarformanns Þróunarfélagsins
og var Gunnlaugi gert að segja
starfi sínu lausu og hætta þegar í
stað, ella yrði hann rekinn.
Vafasamir viðskiptahættir
Viðmælendur eru sammála um að
viðskiptahættir Gunnlaugs í þessu
tiltekna máli hafi að minnsta kosti
verið ósiðlegir og flestir telja að um
óeðlilega misbeitingu og misnotkun
upplýsinga hafi verið að ræða. Rök-
stuðningur þeirra fyrir því er sá, að
þegar Gunnlaugur starfaði sem
framkvæmdastjóri Þróunarfélags-
ins, þá vissi hann sem slíkur allt um
stöðu Kögunar, því hann var settur
inn sem framkvæmdastjóri Kögun-
ar af Þróunarfélagi íslands vegna
þess hversu stóran eignarhlut Þró-
unarfélagið átti í Kögun. Hann vissi
m.a. að fyrirtækið var miklu meira
virði heldur en fram kom á pappír-
unum. Þess vegna er hann að kaupa
hluti í Kögun, þegar þeir bjóðast og
leggja fram kauptilboð við eigendur
hugbúnaðarfyrirtækja og er þannig
að nýta sér upplýsingar sem hann
býr yfir sem framkvæmdastjóri
Þróunarfélagsins og Kögunar sjálf-
um sér til hagsbóta. Það vafasama
við gjörning Gunnlaugs var, að
hann nýtti sér upplýsingar, sem
hann bjó yfir sem starfsmaður Þró-
unarfélagsins, sjálfum sér til hags-
bóta - upplýsingar sem hann hefði
aldrei átt aðgang að, nema sem
framkvæmdastjóri Þróunarfélags-
ins og Kögunar.
78. grein þágildandi hlutafélaga-
laga númer 32 frá 1978 er svohljóð-
andi: „Hluthafafundur má ekki taka
ákvörðun sem bersýnilega er fallin
til þess að afla ákveðnum hluthöfum
eða öðrum ótilhlýðilegra hagsmuna
á kostnað annarra hluthafa eða fé-
lagsins." Við blasir að kaup Kögun-
ar á eigin hlutabréfum á undirverði
og lækkun hlutafjár í kjölfarið aflaði
ákveðnum hluthöfum ótilhlýðilegra
hagsmuna á kostnað félagsins.
51. grein sömu laga er svohljóð-
andi: „Stjórnarmenn og fram-
kvæmdastjórar skulu er þeir gerast
stjórnarmenn eða framkvæmda-
stjórar, gefa stjórninni skýrslu um
hlutabréfaeign sína í félaginu og fé-
lögum innan sömu félagasamstæðu.
Þá skulu þeir síðar gefa skýrslu um
kaup þeirra og sölu á slíkum hluta-
bréfum." Það má spyrja hvort Kög-
un hafi ekki talist samstæða við
Þróunarfélag Islands þegar félagið
átti orðið 58% í Kögun. Gaf Gunn-
laugur stjórn Þróunarfélagsins
slíka skýrslu?
Raunar er óhætt að taka dýpra í
árinni, en lagaákvæðið um sam-
stæðu kveður á um, því færa má að
því lagaleg rök að Kögun var orðin
dótturfélag Þróunarfélagsins við
það að eignarhluti Þróunarfélagsins
í Kögun var 58%. Samkvæmt sömu
lögum frá 1978 segir í 52. gi-ein:
„Nú er hlutafé hlutafélags í öðru
hlutafélagi orðið svo mikið að það
fer með meirihluta atkvæða í félag-
inu og telst þá fyrrnefnda félagið,
móðurfélagið, en hið síðarnefnda,
dótturfélag."
I 52. grein segir einnig: „Fram-
kvæmdastjóri annast daglegan
rekstur félagsins og skal í þeim efn-
um fara eftir þeirri stefnu og fyrir-
mælum sem félagsstjóm hefur gef-
ið. Hinn daglegi rekstur tekur ekki
til ráðstöfunar sem er óvenjuleg eða
mikilsháttar."
Gunnlaugur heldur því fram að
þessi ráðstöfun hafi hvorki verið
óvenjuleg eða mikilsháttar, en að
sönnu hlýtur það að orka tvímælis
að halda því fram, að ráðstöfun sem
hann einn og sér ákvað fyrir fimm
árum þýddi að Þróunarfélagið fékk
tuttugu milljónir króna í sinn hlut
fyrir eignarhlut sem í dag er 280
milljóna króna virði!
Til fróðleiks skal þess getið, að ef
Þróunarfélag íslands hefði ákveðið
að eiga allan upphaflegan hlut sinn
áfram í Kögun, þ.e. 71,04%, fram til
dagsins í dag, fengist 341 milljón
króna fyrir þann hlut nú. Dágóð
ávöxtun það, í stað tuttugu milljón-
anna sem Þróunarfélagið fékk í sinn
hlut fyrir réttum fimm árum.
Brot á 56. grein laganna?
Þá er ekki úr vegi í þessu sam-
bandi að vitna í 56. grein sömu laga,
en þar segir: „Stjórnarmaður eða
framkvæmdastjóri mega ekki taka
þátt í meðferð máls, um samnings-
gerð milli félagsins og þeirra, um
málshöfðun gegn þeim eða um
samningsgerð milli félagsins og
þriðja manns, eða málshöfðun gegn
þriðja manni, ef þeir hafa þar veru-
legra hagsmuna að gæta, sem
kunna að fara á bága við hagsmuni
félagsins. Skylt er stjórnarmanni og
framkvæmdastjóra að upplýsa um
slík atvik.“ Ekki verður annað séð
en þátttaka Gunnlaugs í þessum
viðskiptum hafí verið brot á 56.
grein laganna.
Tilvitnunum í lagabókstaf skal
lokið með því að vísa í 60. grein
sömu hlutafélagalaga frá 1978, en
þar segir: „Félagsstjórn, fram-
kvæmdastjóri og aðrir þeir er hafa
heimildir til þess að koma fram fyr-
ir hönd félagsins, mega ekki gera
|
I
i
1
I
L
(
i
l
i
í
i.
i
i
I
I
I
U
■