Lesbók Morgunblaðsins - 08.07.2000, Blaðsíða 3

LESBÓK MOIH .l MSI ADSINS - MENNING LISTDt
26. TÖLUBLAÐ - 75 ÁRGANGUR
EFNI
Ingeborg
Karloseveny
Snorri, sonur Karlsefnis
og Guðríðar Þorbjamar-
dóttur, er talinn fyrsta
hvíta barnið fætt í Amer-
íku og öll er sú saga vel
kunn hér. Minna kunn-
ugt er að til er fólk í Hollandi sem rekur
ættir sínar til Ingibjargar, dóttur hans, sem
hefur verið ókunn okkur til þessa. Hún gift-
ist út til Fríslands og hét þar Ingeborg
Karloseveny van Glaumbjcu Snorrydocht-
er. Um þessa ættartölu af Fríslandi skrifar
Bjami Karlsson.
Sundraðir föllum vér
er yfirskrift þýddrar greinar um samvinnu
meðal ljóna. Menn hafa varið löngum tíma
til þess að rannsaka hegðun og daglegt líf
ljóna sem mynda kjarna þar sem þó era
aldrei fleiri en átta karldýr. Yfirráðasvæði
em miskunnarlaust varin en annars er
karldýrið væmkært og lætur ljónynjur um
uppeldi ungviðisins og öflun fæðu.
Kartöflu-
kofar
í æðra veldi er heiti
á grein eftir Pétur
H. Ármannsson,
forstöðumann
byggingarlistar-
deildar á Kjarvals-
stöðum, og Ágústu Kristófersdóttur. Grein-
in fjallar um sýningu nokkurra
heimsfrægra arkitekta á garðhúsum á
Kjarvalsstöðum en þetta em hús sem hafa
engan beinan tilgang nema hvað þar er gott
að vera með sjálfum sér og hugsa.
Sumartónleikar
i Skálholtskirkju eiga 25 ára afmæli í sum-
ar. Af því tilefni verður efnt til hátíðar-
dagskrár í kirkjunni um helgina í samvinnu
við Collegium Musicum, samtök um tónlist-
arstarf í Skálholti. Opnuð verður sýning á
íslenskum tónlistarhandritum, Voces Thul-
es og Söngkvartettinn Gríma syngja, flutt
verður söngverk eftir Bám Grímsdóttur
staðartónskáld og margt fleira.
FREDERICO GARCIA LORCA
UÓÐ UM DRENGINN
DÁNA
BERGUND GUNNARSDÓTTIR ÞÝDDI
Á hverju kvöldi í Granada
á hverju kvöldi deyrlítið barn.
Á hverju kvöldi hvílist vatnið
oghjalar við vini sína.
Dauðir hafa vængi gerða úr mosa.
Skýjagusturinn ogandvarinn hreini
eru tveh' fasanar sem ilögra yfír turnunum
og dagurinn er særður drengur.
*
I lofti spann lævirkinn engan þráð
þegar við hittumst í vínkjallaranum.
Ajörðu sást ekki hnoðri úr skýi
þegarþú drukknaðir í ánni.
Tröll vatnsins hrundi niður fjöllin
ogdalminn fylltist afhundum ogliljum.
FORSÍÐUMYNDIN
er af þeim hluta Sultartangavirkjunar sem við blasir af brú yfir frárennslis-
skurðinn. Listaverkið sem um er f jallað í blaðinu er efst á steinsteypta veggn-
um yfir stöðvarhúsinu.
Ljósmynd: Gísli Sigurðsson
Frederico Garcia Lorca, 1898-1936, er höfuðskáld Spánverja á 20. öld. Hann
var myrtur í borgarastyrjöldinni á Spáni.
IÞROTTA-
DEKRIÐ
RABB
Höfundur þessa Eabbs er
hóflega áhugasamur um
íþróttir, en viðurkennir
vissulega gildi þeirra til
aukinnar heilbrigði og af-
þreyingar. Æ oftar þykir
honum þó sem íþrótta-
dekur fjölmiðla keyri úr
hófi. I dagblöðunum er þetta svo sem í lagi.
Enginn er skyldugur að kaupa þau og svo
er líka fljótlegt að fletta framhjá íþróttasíð-
unum.
Það gegnir hinsvegar öðru máli um Rík-
issjónvarpið. Þjónustu þess verða lands-
menn að kaupa hvort sem þeim líkar betur
eða verr.
Þrisvar sinnum minnist ég þess á líklega
jafnmörgum mánuðum á liðnu ári að Ríkis-
sjónvarp allra landsmanna lét sig hafa það
að ýta aðalfréttatíma kvöldsins til hliðar
vegna íþróttaefnis. Skiptin kunna þó að
hafa verið fleiri. í eitt skipti var um að
ræða beina útsendmgu frá Laugardalsvelli
þar sem áttust við Islendingar og Ukraínu-
menn. í hin tvö skiptin var um að ræða
golfkeppni í útlöndum og viðureign er-
lendra knattspymuliða. En nú á miðju
sumri er mælirinn fullur - og skekinn - og
því eru þessar línur á blað settar.
Suðurlandsskjálftinn á þjóðhátíðardag-
inn er með meiriháttar náttúruhamförum
hér á landi á þessari öld. Guðsmildi að ekki
varð manntjón. Verr hefði farið hefði jörð
skolfið um miðja nótt. Ekki er að undra
þótt ugg hafi sett að fólki. Þegar hið fasta
íand - „terra firma“ - er ekki lengur fast
undir fótum - hverju er þá að treysta? Sá
sem þetta skrifar var í bíl kippkorn frá
Hestfjalli er stærsti skjálftinn reið yfir og
varð einskis var. Allsnarpur kippur reið yf-
ir um klukkustundu síðar en þá var fjöl-
skyldan komin í sumarbústað í Hestslandi
- timburhús sem svo sannarlega lék á reiði-
skjálfi, tveimur sex ára bamabörnum til
mikillar ánægju, en okkur hjónum til minni
gleði. Kemur meira, var spurt? Húsið slapp
án merkjanlegra skemmda í það skiptið.
Þegar komið var til Reykjavíkur síðdegis
á sunnudag var opnað fyrir Ríkissjónvarp-
ið, ef þar kynni að vera eitthvað fréttnæmt
á skjánum. Nei. Þá var kappakstur, sem
sjónvarpsmenn hafa mjög í hávegum, á
dagskrá, en stutt í aðalfréttatíma. En viti
menn. í fréttatíma Ríkissjónvarpsins -
sjónvarps allra landsmanna, eins og þar á
bæ er stundum sagt - var sýndur fótbolta-
leikur og ekki orð um einar mestu náttúru-
hamfarir aldarinnar daginn áður - mesta
jarðskjálfta á íslandi allar götur síðan
1912.
Þetta er hreint með ólíkindum. Hvar var
fréttastofan? Týnd og tröllum sýnd?
Iþróttadeildin hafði enn einu sinni borið
fréttastofuna ofurliði. Boltaliðið hafði „sigr-
að leikinn“ eins og íþróttafréttamenn kom-
ast stundum svo snilldarlega að orði. Þeir
örfáu reyndu fréttamenn sem enn íyrir-
finnast á fréttastofu Ríkissjónvarpsins eiga
samúð mína óskipta.
Nauðungaráskrift að Ríkissjónvarpinu á
sér sögulegar forsendur. Hún er réttlætt
með því, að Ríkisútvarpið gegni sérstöku
öryggis- og þjónustuhlutverki. I ensku-
mælandi löndum er gjaman talað um
„public service broadcasting" sem á að
skipa ríkisreknum stöðvum í æðri flokk en
þeim sem reknar eru af hlutafélögum í
einkaeign vegna þess að þær gegna sér-
stökum skyldum. Þær sinna menningunni
og annast. þjónustu sem aðrir ekki hirða um
og geta þess vegna ekki dansað í takt við
duttlunga dægursveiflna. Þær hafa al-
varlegra hlutverki að gegna.
Hjá Ríkissjónvarpinu er þessu þjónustu-
hlutverki ekki lengur fyrir að fara. íþrótta-
dekrið hefur tekið völdin og forráðamenn
stofnunarinnar virðast slegnir blindu. Það
er algjör óþarfi að tala um að stofna sér-
staka sjónvarpsrás fyrir íþróttaefni. Hún
er þegar fyrir hendi. Það mun sannast
áþreifanlega þegar Olympíuleikarnir hefj-
ast í Sydney.
Ríkissjónvarpið sinnti ekki þjónustu-
hlutverki sínu við þá sem kosta rekstur
þess - okkur sem greiðum afnotagjöldin -
laugardagskvöldið 17. júní og ekki heldur
sunnudagskvöldið 18. júní. Það kaus að
þjóna hagsmunum þess háværa hóps sem
aldrei virðist fá nóg af boltaleikjum. Stöð
tvö tók að sér þjónustuhlutverkið við al-
menning þessi kvöld og skilaði því með
ágætum og á þakkir skildar fyrir vikið.
Undirritaður leyfir sér í framhaldi af
þessu að halda því fram í allri einlægni að
forsendan fyrir nauðungaráskrift að Ríkis-
sjónvarpinu sé nú endanlega brostin. Enn
um sinn má réttlæta það að greiða rekstur
hljóðvarpsins með skylduáskrift eða beint
úr sameiginlegum sjóðum sem örugglega
er hagkvæmara. Löngu er tímabært að
leggja niður rándýrt og óskilvirkt inn-
heimtukerfi stofnunarinnar. Innheimtu-
kerfið er nátttröll sem dagað hefur uppi.
Hljóðvarpið sannaði hinsvegar enn einu
sinni ágæti sitt aðfaranótt 22. júní eftir sól-
stöðuskjálftann sem varð þá skömmu eftir
miðnætti. Þar stóð fréttastofan sig með
mikilli prýði.
En aðeins meira um íþróttadekrið.
Dag hvern tíunda íþróttafréttamenn í
smáatriðum gjörðir íslenskra knattspyrnu-
manna, sem gengið hafa á mála hjá erlend-
um félögum. Knattspyrna í Noregi, sem
ekki þótti sérstökum tíðindum sæta hér á
landi fyrir fáeinum áram, er nú í hverjum
fréttatíma eða því sem næst og er raunar
svo að skilja að knattspyma í Noregi væri
ekki upp á marga fiska ef ekki nyti ís-
lenskra liðsmanna við. Já, hvar væra
frændur vorir Norðmenn staddir hefði
þeim ekki borist liðsauki frá okkur? Liðin
eru líka jafnan kennd við íslendinga. Aðrir
skipta ekki máli: „Lið Jóns Jónssonar og
félaga.“ Nú skal ekki efað, að vinir og ætt-
ingjar þeirra ágætu manna, sem leika
knattspymu með útlendum félögum, séu
forvitnir að frétta af þeim, en það er mikið
efunarefni að þjóðin standi á öndinni og
bíði frétta af norskum fótbolta. En margt
er líkt með skyldum. Norskir íþróttafrétta-
menn láta eins með Norðmenn, sem leika
knattspymu í útlöndum. Þeir hafa að auki
tileinkað sér þann sið að tiltaka nákvæm-
lega hversu margar mínútur tiltekinn
Norðmaður fékk að vera inni á vellinum og
auðvitað skiptir það höfuðmáli hvort mínút-
urnar vora tíu eða tólf sem viðkomandi
fékk að elta knöttinn. Þessari ábendingu er
hér með komið á framfæri við íslenska
íþróttafréttamenn, sem þannig geta enn
bætt þjónustuna við vini og vandamenn
þeirra sem leika knattspymu erlendis.
Sá sem þetta ritar átti ánægjulega sam-
leið með Ríkissjónvarpinu frá upphafi þess
og um ellefu ára skeið og hefur þess vegna
haft góðar taugar til stofnunarinnar. Þær
hafa haft töluvert þanþol. Það er nú brost-
ið. Undirritaður hefur ekki sagt skilið við
Ríkissjónvarpið. Það hefur hinsvegar sagt
skilið við mig - og örugglega marga fleiri.
Svo einfalt er það.
EIÐUR GUÐNASON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 8. JÚLÍ 2000 3