Lesbók Morgunblaðsins - 28.09.1996, Blaðsíða 3

LESBðK MORGUNBLAÐSINS - MENNlNG/liSTIR
38. TÖLUBIAÐ - 71. ÁRGANGUR
EFNI
Stokkhólmur
verður menningarborg Evrópu 1988 og
vonazt er eftir Ólympíuleikum 2004. A
ráðstefnunni Nordisk Byggdag í ágúst sl.
kom fram að Svíar eru að endurbæta
Stokkhólm af miklum metnaði, hluti af
miðborginni verður alveg endurbyggður,
nýtt Nútímalistasafn er í byggingu og
staður fyrir Ólympíuleikvanginn hefur
verið ákveðinn. Gísli Sigurðsson var á
ráðstefnunni og segir frá því helzta sem
þar var fjallað um.
Klaustrió
í Viðey var stofnað á 13. öld og Þorvald-
ur í Hruna, faðir Gissurar jarls, var vígð-
ur til kanoka. Klaustrið efnaðist og eign-
aðist gott bókasafn en allt var það eyði-
lagt í villimannlegri árás Diðriks frá
Minden og manna hans 1539. Siglaugur
Brynleifsson skrifar greinina.
Forsíðumyndin: A Hötorginu í Stokkhólmi. Ljósm
Leir
í lok aldar nefnist afmælissýning Leirli-
stafélagsins í Hafnarborg í Hafnarfirði.
Ingunn Erna Stefánsdóttir, formaður fé-
lagsins, segir að markmiðið hafi fyrst og
fremst verið að mynda sterka heild, „en
þegar sýningin var komin upp var jafn-
framt athyglisvert að sjá hvað hver og
einn listamaður nýtur sín. Það er svo sann
arlega enginn fjöldaframleiðslustimpill á
islenskum leirlistamönnum." Öllum fé-
lagsmönnum var boðið að taka þátt í sýn-
ingunni í Hafnarborg og þáðu 26 af 39
félagsmönnum boðið.
.: Gísli Sigurðsson.
Edinborg
er á hveiju ári í ágústmánuði vettvangur
alþjóðlegrar menningar- og listahátíðar,
sem er sú stærsta sinnar tegundar í heim-
inum. í ár var hún haldin í fimmtugasta
sinn. Hátíðin skiptist að mestu í tvær
hátíðir; aðalhátíðina og óháðu hátíðina
Bergljót Arnalds skrifar um Edinborgar-
hátiðina en þar voru á sjötta hundrað
atburðir auglýstir á hveijum degi.
SAFFÓ Á LESBOS
TIL UNGRAR
STÚLKU
Gísli Jónsson þýddi
Sæl er hver sú af sönnu gyðju yndi,
er setjast má hjá þér, nálgast fegurð þína,
horfa svo á þig, hlýða á vara þinna
unaðsfull orðin.
Hljómfagur seiðir hlátur þinn og laðar,
af hjartslætti mínum þrútnar hrjóst og titrar.
Er fegurð þín áfeng auga mínu birtist
má eg ei mæla.
Tungan er löm sem brostin ör á boga,
um blóð mitt fer heitur logi sjafnargirndar.
Augu mín dimmir, eyrun brimskafl heyra
steyta á ströndu.
Hitna og svitna eg öll af brími ástar,
armurinn titrar, bliknar hörunds litur,
líkamann máttur flýr, sem feigðar vigur
hníti við hjarta.
Skóldkonan Saffó (6. öld f.K.) kenndi ungum stúlkum af tignum
aettum söng og dans ó eynni Lesbos, þar sem hún var fædd.
I Ijóðum sínum lætur hún oft ósthrifningu sína af ungu stúlkun-
um í Ijósi með óstríðufullum hætti. Til Saffóar og eyjarinnar
Lesbos rekja menn orðið lesbía.
RABB
FRELSI
AÐ VELJA
ér er sagt að einn
forfeðra minna,
Gellir að nafni,
hafi á æskuárum
sínum verið í
vinnumennsku
hjá góðbónda
austur á landi
einhvern tímann á síðustu öld og ástir
tekist með honum og heimasætunni á
bænum. Föður hennar líkaði prýðilega
við piltinn og hafði ekkert út á störf
hans að setja, en kvaðst ekki vilja hann
fyrir tengdason því að hann væri of
bókhneigður. Góður bóndi yrði að vera
vakinn og sofinn í búskapnum og honum
litist svo á þennan mann að hann myndi
ævinlega vera með hugann við annað
þótt hann stundaði einhvern búskap.
Kæmi ung kona í dag heim til sín
með pilt, sem hún ætlaði sér eitthvað
með, má gera ráð fyrir að foreldrum
þætti meira til þess að koma að hann
væri upp á bókina, en að hann væri
verklaginn og vinnufús. Ekki vegna þess
að afkoma námshestsins yrði endilega
betri, síður en svo. Hann myndi að öllum
líkindum verða ríkisstarfsmaður. En
hann kynni að eiga vísan stað í virðingar-
stiganum líkt og góður búmaður áður
fyrr.
Tækni og framfarir breyta áherslum
og ytri aðstæður ráða því hvaða þekking
og hæfni er í mestum metum hverju
sinni. Engu að síður er gaman að skoða
hvernig almennt gildismat gjörbreytist
með nýjum tímum.
Það næddi um hjartað á manni þegar
maður las á sínum tíma um vinnuþrælk-
un kvenna í Sovétríkjunum sálugu. Þær
TIL
fengu ekki einu sinni að ala upp börnin
sín sjálfar. Þau voru alla daga á ríkis-
reknum dagheimilum, þannig að maður
sá þetta fyrir sér sem nokkurs konar
ríkisuppeldi. I dag er hið vestræna gildis-
mat gjörbreytt. Börn eru nú víða kominn
á dagheimili eða til dagmæðra nokkurra
mánaða gömul og veija þar dagstundum
sínum fram að skólaaldri. Pláss á slíkum
heimilum er nánast talið til mannréttinda
og þá vísað til félagsþroska barnanna.
Þarfir barna í dag eru þó þær sömu
og þær hafa verið á öllum tímum. Börn
hafa ekki breyst. Aftur á móti hefur
þjóðfélagið breyst og foreldrarnir hafa
fengið nýjar þarfir. Réttur þeirra til að
nýta hæfileika sína á almennum vinnu-
markaði er réttur dagsins. Hins vegar
heyrist ekkert um réttindi barna önnur
en þau, að fá dagheimilispláss. Til dæm-
is þau réttindi að fá að vera í foreldrahús-
um þar til þau eru farin að tala, svo að
þau geti tjáð sig um líðan sína á þeim
stöðum sem þau eru send á.
Mér hefur alltaf þótt það ljóður á jafn-
réttisbaráttu kvenna, svo þörf og brýn
sem hún annars var og er, að í ákafanum
var ekki aðeins ráðist á gamla fordóma,
heldur skipt út gömlum fordómum fyrir
nýja. Vanþóknuninnni, sem áðurbeindist
að því að konur ynnu utan heimilis, var
snúið upp í vanþóknun á því að konur
væru heima hjá sér og sinntu sjálfar
þeim störfum sem þær annars greiddu
öðrum fyrir að inna af hendi.
í kvennahópi heyrir maður stundum
talað um þann tíma sem konur neyðast
til að verja heima hjá sér, til dæmis kring-
um barnsburð, sem nokkurs konar stofu-
fangelsi. Félagslega einangrun. Berist
talið að heimavinnandi húsmæðrum, eða
einhverri sem gæti vel hugsað sér að
vera það ef hún hefði efni á því, má
gera ráð fyrir að vorkunnarsamur undr-
unarsvipur færist yfir hópinn. Þetta eru
eðlileg viðbrögð einstaklinga sem hafa
menntað sig, farið beint út á vinnumark-
aðinn og aldrei litið á sjálfan sig öðru
visi en sem fyrirvinnu, hvort sem um
karla eða konur er að ræða. Fólk mótast
af því lífi sem það lifir.
Hins vegar hef ég upp á síðkastið
verið að rekast á ungar mæður, sem vilja
eignast fleiri börn, vera heima hjá þeim
og frekar láta annað á móti sér. Flestar
þessara kvenna hafa háskólamenntun og
eru í góðri vinnu. Ein þeirra, sem alltaf
var framúrskarandi nemandi og getur
valið úr störfum, var spurð hvort henni
þætti það ekkert súrt að láta menntun
sína fara til spillis.
— Menntun fer aldrei til spillis,, sagði
hún,“ ég get alltaf notað hana seinna
og bætt við mig ef því er að skipta, en
þetta, að ala upp börnin sín og rækta
fjölskylduna, það er lífið sjálft.“
Ég verð að viðurkenna að sjónarmið
þessara ungu kvenna koma mér dálítið
á óvart, en sjálfstæði þeira gleður mig.
Ríkjandi viðhorf í þessum efnum hefur
nánast verið í ætt við samfélagskúgun.
Réttindi snúast nefnilega um frelsi til að
velja, ekki að láta troða upp á sig lífs-
máta sem maður í hjarta sínu kærir sig
ekkert um. Ný viðhorf þurrka ekki endi-
lega út það sem fyrir var. Þau auka hins
vegar valmöguleikana. Mér er til dæmis
sagt að sambýli þroskaheftra í þéttbýli
sé nú álitið eina viðunandi umhverfið
fyrir þá. Sambýli í sveit jafngildi einangr-
un og útilokun. Sé þetta rétt hermt má
skilja þetta svo að íslenska þjóðin eigi
nú öll að streyma á mölina. Sveitalíf jafn-
gildi félaglegri útlegð.
Fólk er ólíkt og hefur mismunandi
þarfir. Jafn réttur allra hlýtur að beinast
að því að hver og einn geti notið sín sem
best í samræmi við upplag sitt og eigin-
leika. Skilaboðin frá samféalginu eru
þau, að virðinguna sæki menn í háskóla,
konur eigi að hasla sér völl á vinnumark-
aðnum og öll börn eigi rétt á dagheimilis-
plássi. Raunverulegt jafnrétti felst hins
vegar í því, að það sé jafn fínt að mennta
sig á verklegum sviðum og bóklegum,
að það sé jafn sjálfsagt að hjón komi sér
saman um að annað þeirra sé heima eins
og að bæði vinni utan heimilis, og það
sé viðurkennt að sum börn taka hröðum
framförum og þroskast fallega á dag-
heimilum, en önnur missa þar lit og ljóma.
Það sem gerir einn hamingjusaman getur
verið óhamingja annars. En ekkert getur
verið mikilvægara en frelsið til að vera
maður sjálfur — og virðing annarra fyrir
þessu frelsi.
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 28. SEPTEMBER 1996 3