Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1994, Blaðsíða 1

O R G U
L A Ð S
Stofnuð 19 25
9. tbl. 5. MARZ 1994 — 69. árg.
Oddur
sterki af
Skaganum
Eitt af því sem setti mestan svip á mannlífið í
Reykjavík á árum áður voru einkennilegir
menn og konur, fátæklingar sem voru sér-
kennilegir að einhverju leyti eða höfðu orðið
Bakkusi að bráð. Oftar en ekki urðu þessir
einstaklingar fyrir aðkasti og stundum voru
þeir lagðir í einelti af krökkum sem eltu
þá með ópum, hæðiorðum og óhljóðum.
Sjálfum er mér í bamsminni hending sem
ég lærði á götunni og hljóðaði svo:
Oddur af Skaganum
með rauða kúlu á maganum.
Oddur sterki af Skaganum
var einn hinna kynlegu
kvista í Reykjavík á fyrri
hluta aldarinnar. Bágindi
hans voru afleiðing af
slysi en samtíðin áleit
hann hálfgerðan vanvita
og böm gerðu at í honum.
Eftir GUÐJÓN
FRIÐRIKSSON
Þetta var ómur af því sem krakkarnir
sungu yfir hausamótunum á einni þekktustu
persónu bæjarins, Oddi Sigurgeirssyni sem
kallaður var „hinn sterki af Skaganum“.
Sjálfur sá ég Odd aðeins einu sinni enda
var ég átta ára er hann lést. Þá var ég á
gangi með föður mínum niðri við höfn og
hann benti mér á vörpulegan gamlan mann
með mikið hvítt alskegg og sítt ár. Það var
Oddur sterki. Eg starði lengi á hann og
þótti merkilegt að sjá þennan fræga mann
sem krakkarnir sungu um í húsagörðum við
Barónsstíg.
Oddur var fæddur í Pálshúsum við
Bræðraborgarstíg í Reykjavík 29. október
1879 og var launbarn. Faðir hans var Sig-
urgeir Guðmundsson, giftur maður á Akra-
nesi, sem var á vetrarvertíð í Reykjavík er
Oddur kom undir. Móðir hans var Jórunn
Böðvarsdóttir vinnukona. Þegar Oddur var
á þriðja ári dó móðir hans og var barnið
þá flutt til föður síns sem kom því fyrir hjá
bróður sínum, Kristjáni Guðmundssyni á
Sólmundarhöfða á Akranesi. Þar ólst Oddur
upp en varð fyrir því slysi rúmlega þriggja
ára gamall að fá högg á höfuðið þannig að
hann missti heyrnina um tíma og var heyrn-
ardaufur æ síðan. Lá hann rúmfastur mán-
uðum saman og átti eftir það einnig erfitt
með að tala og gera sig skiljanlegan. Hann
stríddi við ákafa suðu fyrir eyrum og var
oft kvalinn þannig að við örvinglan lá. Þetta
setti mark sitt á drenginn. Þegar hann óx
upp hlógu menn að honum og héldu sumir
að hann væri aumingi vegna þess hve erfitt
hann átti um mál. Lýsti hann því á gamals
aldri hvílíkt hugarstríð og mótlæti hann
hafði búið við af þessum orsökum. A efri
árum sínum notaði Oddur þar til gert látúns-
horn sem hann stakk í eyrað þegar hann
þurfti að heyra hvað aðrir sögðu.
Aðeins fimmtán ára gamall fór Oddur út
í lífið á eigin vegum. Það var töggur í hon-
Oddur í fornmannabúningnum.
um þrátt fyrir allt. Hann réð sig í vinnu-
mennsku hjá ýmsum mönnum á Seltjamar-
nesi, Reykjavík og víðar. Fljótt kom í ljós
að hann var afbragðs sjómaður. Reri hann
fyrst á opnum bátum en var síðan á skútum
árum saman og var þá ýmist kallaður Odd-
ur sjómaður eða Oddur sterki. En hann var
einangraður vegna fötlunar sinnar og leitaði
sér oftar en ekki huggunar hjá Bakkusi á
skútuárum sínum og drakk þá illa.
Einn vetur reru þeir saman í Kotvogi
hann og Stjáni blái (Kristján Sveinsson).
Þá var Jón Thorarensen, síðar prestur, þar
barn og hefur lýst þvi hversu báðir voru
hrjúfir og sæbarðir á ytra borði en bamgóð-
ir, hjartahlýir og viðkvæmir inn við beinið.
Þessa menn gerði Öm Arnarson skáld síðar
ódauðlega, annars vegar í kvæðinu um
Stjána bláa og hins vegar í Odds rímum.
Áður en Oddur sterki af Skaganum náði
fertugsaldri gjörbreyttist líf hans. Hann
veiktist, var lagðui' á skurðarborð og mikill
holskurður gerður á honum. Eftir það þoldi
hann ekki strit og vosbúð og varð hálfgerð-
ur flækingur á götum Reykjavíkur, einn af
þeim sem settu svip á bæinn. Hann átti þó
hest og stundum fór hann í ferðalög og
heimsótti gamla skútufélaga sína út um
sveitir.
Oddur hafði örar og næmar tilfmningar.
Hann var bráður í lund fram eftir ævi og
þoldi illa kerskni og andstöðu, sem menn
sýndu honum iðulega og gat snöggreiðst
ef krakkar veittust að honum. Sjálfur var
hann ákaflega barngóður og vék oft smápen-
ingum að bömum. Elías Mar rithöfundur
var einu sinni á gangi með ömmu sinni og
Oddur varð á vegi þeirra og gaf Elíasi pen-