Lesbók Morgunblaðsins - 20.08.1983, Blaðsíða 14

Ásgeir Jakobsson tók saman.
„Sannlega skal yður
óragur reynast í dag fyrir-
maður Vestfirðinga.“
14. hluti:
Norðanmenn
kenna Þórð
„Tók nú bardaginn að losna,
og hlupu menn nú títt í millum
skipanna. En er Þórður ætlaði
aftur á sitt skip, þá sá hann, að
skipið var autt af hans mönnum,
en hann hafði þá eigi liðskost til
að sækja það. Gekk hann þá á
skip Svarthöfða og dvaldist þar
um hríð. En þá er hann sá, að
þeir Nikulás Oddsson og Eyjólf-
ur og öll þeirra sveit, var hrokk-
in aftur um siglu á Ógnarbrand-
inum og þar var þá búið til upp-
göngu, hljóp hann uppá skipið
til þeirra og eggjar ákaflega, að
þeir skyldu herða sig. Hleypur
hann þá fyrstur allra manna
fram í stafn og hefur skjöld yfir
höfði sér, en sverð í annarri
hendi. Fylgja þeir honum þá all-
djarflega, og verður nú hið
snarpasta él og verða nú hvorir
tveggja sárir. Kolbeinsmenn
höfðu komið akkeri i stafn
ógnarbrandinum. Gengu þeir
Þórður þá svo skörulega fram,
að í þessu slagi komu þeir af sér
akkerinu.
Og þá kenna þeir norðan-
mennirnir Þórð. Eggjar þá hver
annan að hann skyldi þá eigi
undan komast, er hann var svo
mjög kominn í greipar þeim.
Þórður svaraði: — Rétt kennið
þér, og sækið nú að fast, fyrir
því að sannlega skal yður óragur
reynast í dag fyrirmaður Vest-
firðinga. Segir mér svo hugur
um, að aldrei síðan munuð þér í
jafnvænt efni við mig leggja.“
Knýjast þeir nú fast að norð-
anmennirnir. Drífur nú og
þangað til af öðrum skipum
Þórðar fólkið, það er fræknast
var. Lauk svo þessari hríð, að
enginn var ósár þeirra manna,
er fram höfðu gengið með Þórði.
Finna þeir þá eigi fyrr, er aftar
voru á skipinu, en vaxa tók aust-
urinn. Bað Sigmundur Gunn-
arsson að ausa skyldi.
Við búið að
skipið sykki
Eftir sókn þessa losnaði held-
ur bardaginn víðast á skipunum.
Tóku teinæringar allir að
höggva sig úr tengslum nema
þeir Helgi Halldórsson og Ingj-
aldur skáld. Flýði Jón Álftmýr-
ingur fyrstur manna og nokkru
síðar Bárður Hjörleifsson, þar
næst Sigurður vegglágur. Þá
kallaði Svarthöfði á Sigurð og
bað hann leggja að sínu skipi.
Hann gerði svo. Gekk þá
Svarthöfði þar á skip og Hrafn
snati og nokkrir menn aðrir.
Svarthöfði bað Hrafn (Oddsson)
mág sinn að fara með sér. Hrafn
spurði, hvað hann vissi til Þórð-
ar. Svarthöfði kvaðst ekki til
hans vita. Hrafn bað hann þá
fara sem honum líkaði, „en hér
er nú Óttar snoppulangur, bróð-
urbani þinn.“ Svarthöfði kvaðst
ekki um það hirða, sagði, að
unninn myndi sá sigurinn að
sinni, er auðið yrði. Hafði þá
Svarthöfði fengið stór sár og
vissi Hrafn það eigi. Reru þeir
Svarthöfði þá frá og til lands.
Leiðrétting
í Rabbi eftir sr. Bolla Gústavsson í Lesbók þ. 9. júlí síðastl.
kom fyrir villa í tilvitnuðu Ijóði eftir Ólaf Jóhann Sigurösson.
Síðasta vísan er rétt þannig:
Því biö ég þig, jöfur, að muna nú mig um það
(og má ekki skilja þau orð sem dylgjur um gleymsku)
aö þegar þú sendir mig næst í nýjan stað
verði naumara skammtað þar af grimmd og af heimsku.
Er Teitur Styrmisson var
stokkinn af sínu skipi, þá gengu
Kolbeinsmenn þar upp. Þá var
óður vopnaburður á skipi Kol-
beins Dufgusonar, svo að menn
héldust þar eigi við. Flýðu menn
þá svo gersamlega af því skipi,
að Kolbeinn stóð einn eftir.
Menn hans tóku þá til hans og
drógu hann öfugan milli skip-
anna til sín og í því fékk hann
fjögur sár, þrjú í lærið og voru
tvö í gegnum lærið, en eitt í ilina
neðan og skar útí klaufina við
þumaltána og varð það mikið
sár.
Þeir Ketill Guðmundarson og
Almar Þorkelsson lögðu all-
djarflega fram svo og Bjarni
Brandsson og Páll grís og héld-
ust þeir einir bezt við. En frá-
lagan tókst þeim giftusamlega.
Sanda-Bárður hafði skip
borðmest og lagði vel fram.
Sótti þangað flest manna er
helzt var hléið. Fundu þeir
Bárður og hans félagar eigi fyrr
en skipið var svo hlaðið, að við
var buið að það sykki undir
þeim.
Barizt með hverju
sem til féll
Var í þessari svipan allri sam-
an mest sú orustan, að kastast
var á handsöxum og bolöxum
milli skipanna. Þá var og skotið
selskutlum og hvaljárnum og
barið öllu því er til fékkst, bæði
beitiásum og árahlummum.
Var þá bæði, að flestir menn
voru nokkuð tannsárir, og flest-
um tók heldur að leiðast höggor-
ustan, og höfðu sig ekki orðið í
meiri hættu en svo, að þeir
veröu sig vel frýju (það er: þeir
hlífðu sér ekki svo mikið að
hægt væri að kalla þá blauða).
En á því skipi sem þeir Þórður
voru staddir á, urðu menn að
standa í austri og var við sjálft
að eigi myndi varið verða. (Lá
við að menn fengju ekki haldið
skipinu á floti.) Finna þeir nú að
skipið var meitt að neðan. Biðja
þeir Sigmundur og Nikulás
menn að hafa í árar og leggja
frá. En er Þórður varð þessa
var, þá bað hann þá að verða
eigi að undri og flýja strax bar-
dagann. Þeir sögöu, að sum skip
væru flúin, „en þetta skip er ná-
lega meitt til ófærs,“ og öll önn-
ur skip sem eftir væru, sögðu
þeir, tilbúin að leggja frá og
flýja. Þórður trúði ekki fyrr en
hann gekk sjálfur til að sjá
austurinn. (Þarna kemur enn
fram að skipið er þiljað nema
austurrúmið opið en þetta skip
var Ógnarbrandurinn, sem var
„mikil skúta“.) Þeir létu meðan
(Þórður gekk afturá skipið og
athugaði austurinn) skipið síga
á hömlu og snúa því næst. (Það
merkir að þeir réru skipinu aft-
urábak, þannig, að ræðarinn sat
sem venjulega fyrir framan ár-
ina, en ýtti nú hlumminum frá
sér í stað þess að draga hann
að sér. Með þessu lagi var hann
viðbúinn að róa áfram strax og
skipun var gefin um það. Skipin
voru oft tekin frá landi með
þessum hætti, það er menn létu
þau síga á hömlu frá vörinni,
síðan var stungið við á öðru
borðinu, en róið á hinu og þá
snarsnerist skipið, og það er ein-
mitt þetta lag, sem þeir
Ógnarbrandsmenn höfðu á, því
að mikið lá við að leggja snar-
lega frá.)
Þegar ógnarbrandurinn legg-
ur frá, þá eru eftir níu skip af
flota Þórðar, þar af komust sex
undan.
Eini teinæringurinn, sem eft-
ir var, var sá sem þeir voru skip-
stjórnarmenn á Helgi Hall-
dórsson og Ingjaldur Geir-
mundsson.
Ingjaldur karlinn var ekki
ánægður með þá frammistöðu
Sigurðar Gunnarssonar og Nik-
ulásar Oddssonar að ýta frá og
valda því að öll hin skipin flúðu.
Svo sem sjá má af ummælum
Þórðar, að þeir skuli ekki gera
sig að því undri að flýja strax úr
bardaganum, þá hefur hann tal-
ið að enn mætti vinna Kolbeini
nokkurn skaða áður en frá væri
horfið og sömu skoðunar hefur
Ingjaldur verið, því aö hann seg-
ir það berum orðum í kvæði
sínu, að menn Þórðar hafi
brugðizt honum með þessu
ráðslagi.
Ingjaldur yrkir svo:
Myndi sízt á sundi
svipknýjandi flýja
hildargarðs frá
hretviðri geirfletja,
ef hjaldreita, hóti
hlunnfáks sumir runnar,
gunnlátrs ruðu Gautar
glæðr, fastarastæði.
Þetta útleggst: Bardagamaðurinn
tnyndi sízt hafa flúið úr hinum harða
bardaga á flóanum, ef sumir manna
hans hefðu staðið fastar fyrir. Bar-
dagamennirnir ruðu sverðin. Engin
ron til að sigra — aðeins falla.
Skipstjórnarmennirnir, sem
greinilega hafa hlotið ámæli,
þeir Sigurður Gunnarsson og
Nikulás Oddsson, voru í kappa-
liði Þórðar og hinir mestu full-
hugar og það er erfitt að hugsa
sér, að þeir hafi lagt frá fyrr en
í fulla hnefana, en þeir þekktu
vel foringja sinn, búnir að fylgja
honum í allri hans baráttu og
hafa talið að vonlaust væri að
bíða eftir skipun frá Þórði um
að flýja; hún kæmi aldrei. Þá
hefur og þessum gætnu
mönnum, því að Nikulás var
gætinn maður og hafði oft
reynzt Þórði ráðhollur, virzt að
það væri engin von til að sigra,
aðeins falla, eða eins og Svart-
höfði hafði orðað það, að feng-
inn væri sá sigurinn, sem þeim
yrði auðið að vinna.
Kannski hefur Nikulás
minnzt þess, þegar hann og
fleiri keyrðu hestinn undir
Þórði, svo að hann stanzaði ekki
til berjast við Kolbein vonlausri
baráttu nema til að falla, þegar
Kolbeinn elti þá um Borgar-
fjörð.
Eins og oft er fram komið í
Þórðarsögu er það engin ný-
lunda, að beztu menn hans beri
hann ráðum, þegar þeim þykir
úrskeiðis ganga um áræði hans
og Þórður sættir sig jafnan við
þetta. Bæði þekkir hann bráð-
lyndi sitt, það er svo oft búið að
koma honum illa, bæði við kon-
ungshirðina og fyrst þegar hann
kom hingað út að leita sér lið-
sinnis, og hann veit, að menn
eins og Hrafn og Nikulás eru
honum ráðhollir en þeir urðu oft
til að stilla hann, og í annan
stað leggur hann nú orðið allt
kapp á að fara sparlega með
vald sitt; honum hefur reynzt
það vænlegra til fylgis en
ofsinn. Hann má með engu móti
hrekja góða menn frá sér.
Eina vonin var að
komast upp á fjöll
Þess er ekki getið, að Þórður
áfelldist skipstjórnarmennina á