Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1983, Blaðsíða 7

En er menn fóru í brott,
veitti hann mörgum
mönnum gjafir. Voru þá
ailir meiri vinir hans en áÖ-
ur.“
Asbjörn beðinn
að „vera í hófi“
Þennan vetur varð Þórður
fyrir þeim skaða, að einn af
mestu og beztu mönnum hans
var drepinn. Það var Þórður
Bjarnason.
Þórður hafði verið með
Órækju í Reykholti að drápi
Klængs Bjarnarsonar. Ormur
Bjarnarson reið við tólfta mann
í Garða, en þar bjó Einar
Ormsson, frændi Þórðar, og var
Þórður hjá Einari um veturinn.
Þeir Ormur koiiiu síðla kvölds í
Garða og í þann mund, að þeir
ætluðu að ganga til baðs, Einar
og Þórður. Þórður var þá tekinn
höndum en leyft að ná prests-
fundi, síðan lagðist hann niður
opinn en það mun merkja, að
hann hafi lagzt á bakið og horft
við öxinni.
Þórður bað menn hyggja,
hvort honum blöskraði nokkuð.
Ormur fékk mann til að höggva
hann.
Nú er það að segja af Tuma
Sighvatssyni, að hann undi ekki
í Flatey og fékk að setjast á
Hóla á Reykjanesi á Barða-
strönd, en þá jörð átti Snorri
prestur Narfason á Skarði, sem
auðugastur var allra manna á
Vestfjörðum og hafði verið mik-
ill vinur Sighvats og Sturlu.
Til Tuma á Hólum komu þeir
Kægil-Björn og Þorgeir Stafs-
endi og Þorkell Einarsson drátt-
arhamar. Þá kom og til Tuma
Ásbjörn Guðmundarson, áður
foringi gestasveitar Þórðar kak-
ala. Það hafði aukizt með þeim
óvináttan, Þórði og Ásbirni, því
að Ásbjörn vildi halda sér til
jafns við Þórð „eða nær jafnast
við hann sjálfan". Þórður bað
Ásbjörn að gera annaðhvort,
hafa sig á brott eða „vera í hófi“.
Ásbjörn sagði það vel, að
Þórður ræki sig á brott, því að
þá kæmi í ljós, hverjar fram-
kvæmdir Þórðar yrðu, þegar
hann væri farinn og sagði að sá
myndi heita mestur maðurinn,
sem hann væri með.
Ásbjörn og bræður hans tveir,
Grímur og Þorkell hnjóðhamar,
riðu til Hóla og tók Tumi vel
þeim og var Ásbjörn þar í góðu
yfirlæti um jólin. Af þessu má
marka hug Tuma til Þórðar
bróður síns.
Dreif nú að Tuma mjög marga
menn aðra.
Litlu eftir jólin reið Tumi að
heiman við átjánda mann, og
var það að ráði Ásbjarnar, sem
hvatti Tuma til að vinna stór-
virki nokkur og kvað þá eigi
þykja minna um hann vert en
Þórð bróður hans.
Þeir riðu í Hrútafjörð en þeg-
ar þeir komu á Fögrubrekku,
vildi Kægil-Björn vita, hvert
ferðinni væri heitið. Tumi sagð-
ist ætla að ríða norður á sveitir
að einhverjum bónda. Björn
sagði lítið lið til þess og hesta-
kost engan og vildi að Tumi
hætti sér ekki lengra, lét Tumi
að orðum Björns og skildi við
menn sína í Fjarðarhorni, en
þeir Ásbjörn og Kægil-Björn
riðu áfram norður. Þeir tóku
Einn af beztu mönnum Þórðar kakala, Þórður Bjarnarson, var óvænt tekinn
höndum í Görðum og var í þann veginn að ganga til baðs. Honum var leyft að
ná prestsfundi, en síðan „lagðist hann niður opinn“, sem mun merkja, að
hann hafi lagst á bakið og horft við öxinni
hús á bóndanum í Múla í Lín-
akradal og drápu hann, og var
Ásbjörn þar að verki, því að
Björn, sem hafði felldan mann-
inn, vildi ekki vinna meir á hon-
um en særa hann. Þá var einnig
drepinn bóndinn Ásgeir á Torfu-
stöðum, kallaður Kollu-Geir, en
sá kom lagi á Ásbjörn, með saxi
í bringuna og spjóti neðar, en
brynja hlífði Ásbirni og var
Ásgeir tekinn og ætlaði Ásbjörn
sjálfur að handhöggva hann þvi
að enginn annar vildi, en höggið
geigaði, sverðið renndi niður
með beininu og skar úr allan
vöðvann ofan í olnbogabót.
Ásbjörn ætlaði að höggva meir
en Kægil-Björn stöðvaði hann,
en ekki bjargaði það Ásgeiri,
blóðrásin varð ekki stöðvuð. Að
þessum verkum unnum, riðu
þeir félagar á brott og vestur.
Drukknun Ásbjarnar
í Hrútafjardará
Þessa sömu nótt kom þeyr
mikill og hlupu vötn fram og
leysti árnar. Er þeir Ásbjörn
komu til Staðar í Hrútafirði var
háflæði en þeir höfðu ætlað sér
að ríða vaðlana. Þá voru og árn-
ar hið næsta ófærar og tóku þeir
það ráð að bíða fjörunnar. En
þegar líða tók á daginn gerðust
þeir Ásbjörn órólegir, því að
þeir töldu víst að eftir þeim yrði
riðið. Þeir leituðu upp með ánni
og finna hvergi vað, sem þeim
þyki fært. Ásbjörn eggjaði fé-
laga sína að leggja í ána, en
Kægil-Björn, sem jafnan sást
fyrir þrátt fyrir dirfsku sína,
sagði ána ófæra, þar sem hún
væri alls staðar bakkafull. Nú
sem þeir ríða þarna með ánni,
þá vita þeir ekki fyrr en Björn
og hans félagar en Ásbjörn
hleypir hestinum í ána og missti
hesturinn strax fótanna og fóru
báðir á bólakaf hesturinn og
Ásbjörn. Ásbirni skaut upp svo
og hestinum og var Ásbjörn þá
af baki og hélt sér í stigreipið.
Þeir sem á bakkanum voru réttu
að honum spjótsköft, en er hann
seildist til að ná í skaft, missti
hann af stigreipinu áður en
hann hafði náð taki á skaftinu
og drukknaði Ásbjörn þar og
fannst eigi fyrr en vorið eftir og
hefur sennilega ekki orðið mörg-
um harmdauði sá maður.
Þeir Kægil-Björn riðu aftur
niður til vaðlanna og var þá svo
fallið út að þeir komust yfir við
illan leik og héldu áfram ferð
sinni til Hóla.
Kolbeinn slasast
og tekur meinsemd
Eftir jólin 1244 bjó Þórður
ferð sína vestan af Mýrum og
fór fyrst vestur til ísafjarðar en
sendi þá Hrafn Oddsson og
Svarthöfða suður til Dala að
segja vinum sínum þar, að hann
ætlaði að ríða norður til Skaga-
fjarðar. Þórður veit orðið um
þann óróa, sem orðinn er með
Eyfirðingum vegna síaukins yf-
irgangs Kolbeins í Eyjafirði. Þó
kann einnig miklu að hafa ráðið
um þessa ákvörðun Þórðar að
ríða nú norður, að hann hefur
haft spurnir af því að í þennan
tíma var Kolbeinn fársjúkur.
Það sótti æ fastar á hann það
mein, sem hann hlaut nokkru
eftir Örlygsstaðabardaga, er
hann hafði það sér til skemmt-
unar, þar sem hann kom á bæ
einn í Hörgárdal, að stökkva yf-
ir garðrúst lága, en Kolbeinn
var allra manna fimastur. Það
hefur verið í honum galsi, hann
var að koma frá því að láta
heyja skuldadóm eftir Sighvat
og dæma til sín allar hans eign-
ir. Það tókst ekki betur til fyrir
Kolbeini í þessum stökkum hans
en svo, að hann stakkst á höfuð-
ið og það varð þannig undir hon-
um að hann skaddaðist illa á
bringunni. Það hljóp illt í mein-
ið, bólgnaði upp og komst í
gröftur og opnaðist það en greri
aldrei og var Kolbeinn oft illa
haldinn af meininu, og stundum
svo sjúkur að honum var ekki
hugað líf. En í annan tíma bráði
af honum. Þess hafa menn getið
sér til að krabbi hafi komizt í
meinið, og því hafi það ekki gró-
ið.
Nú sem Kolbeinn er sem verst
haldinn af meinsemdinni og hef-
ur máski einnig haft pata af
fyrirætlan Þórðar að ríða að
honum í Skagafirði, þá kallar
hann saman bændur í Skaga-
firði og talaði langt erindi og
sagði deili á vandræðum þeirra
Þórðar, og taldi upp mannalát
þau, er þeir höfðu fengið hvor af
öðrum.
Kolbeinn bauð bændum, að
hann skyldi fara utan og gefa
Þórði upp ríki sitt og bæta hon-
um svo föður sinn og bræður,
„munuð þér þá verða að eiga
yðvart mál á hans miskunn.
Varir mig að yður muni Þórður
gefast vel, fyrir því, að þá gafst
mér Þórður bezt, er ég hætti
mest mínum hlut undir hann.
Voruð þér þá og vinir, Skagfirð-
ingar og hann.“
„Viljum vér engum
þjóna öðrum en þér“
Þarnæ höfðar Kolbeinn til
þess er Þórður gætti bús hans á
Flugumýri meðan Kolbeinn var
utan 1235 og skilaði Kolbeini því
umyrðalaust er Kolbeinn kom
upp aftur, og þótti öllum undur
og er frá þessu áður sagt. Mjög
hefur Kolbeinn ungi verið þjáð-
ur er hann hélt þessa tölu.
Ekki leizt skagfirzku bændun-
um boð Kolbeins álitlegt og
kæmi þar tvennt til, að þeir
vildu ekki þennan kost; „annað
er það, að vér viljum engum
þjóna öðrum en þér, meðan þú
lifir, en hitt er annað, að Þórði
mun þykja vér hafa gert svo
miklar sakir við sig, að vér mun-
um. eigi bera mega þær refs-
ingar er hann leggur á oss.“
Það mætti ætla, að Kolbeinn
ungi hafi verið mjög þjáður,
þegar hann hélt hina hjart-
næmu tölu og bauð að gefa upp
ríki sitt fyrir Þórði. En það var
enginn uppgjafarhugur í Kol-
beini unga.
Það getur verið, að honum
hafi þótt ráðlegt að kanna, hver
hugur væri í bændum, ef Þórður
sækti þá heim í Skagafjörð og
Kolbeinn sjálfur þá svo sjúkur,
að hann gæti ekki veitt þeim
forystu, en ráðagerð hans risti
dýpra, sem fram kemur.
Það er margs að gæta um
Kolbein Arnórsson. Víst var
hann manna grimmastur óvin-
um sínum, en hann var einnig
manna ástsælastur af sínum
mönnum. Og Kolbeinn ungi var
meira en hraustur hermaður og
snjall herstjórnandi, hann var
Frh. á bls. 16.
7