Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1983, Blaðsíða 4

Vilhjálmur Ein-
arsson skóla-
meistari Mennta-
skólans á Egils-
stöðum skrifar í
tilefni rabbgrein-
ar Ásgeirs
Jakobssonar
Kveikjan að þessu greinar-
korni er rabbdálkur Ásgeirs
Jakobssonar í Lesbók fyrir
nokkru. Þar ræðir hann um hug-
takið „sjálfsþroskanám“ sem
„hefur verið mjög ríkjandi
stefna í uppeldis- og skólamál-
um undanfarna áratugi í mörg-
um löndum“. Af talsverðri orð-
snilld er gjaldþroti þessarar
„stefnu“ lýst og vitnað í tíma-
ritsgreinar erlendis frá, sérstak-
lega viðkomandi léiegum
árangri í bandarískum skólum,
þar sem hið svonefnda „sjálfs-
þroskanám“ ráði ríkjum. Það
sem hleypti ritfáki Asgeirs á
skeið að þessu sinni mun hafa
verið frétt í Morgunblaðinu frá
miðjum mars: „Menntaskólinn
kynnir breytta kennsluháttu.“
Ásgeir setur síðan jafnaðar-
merki á milli misheppnaðra
skólatilrauna í anda „sjálfs-
^g/lsstöoo^
Sjálfsþroskanám
Tilraun sem miðar við
sjálfstæða einstaklinga
og hafnar að hluta til
„meðaltalskennslu“, sem
að margra dómi leiðir
til meðaltals múgmennsku
þroskanáms“ og hins nýja
vinnuforms í Menntaskólanum
á Egilsstöðum, og gerir það væg-
ast sagt tortryggilegt.
Eg hóf starf við framhalds-
skóla árið 1957 og á því rúman
aldarfjórðung að baki. Árið
1974—1975 stundaði eg nám í
skólafræðum við Gautaborgar-
háskóla og kynntist þar kostum
og Iöstum á ýmsum nýjungum
Svía, bæði úr bókum og einnig
með því að fjórir synir mínir
voru í sænskum skólum. Reynsl-
an hefur kennt mér, að rétt sé
að vara við oftrú á „kerfi“,
hvaða nafni sem nefnist, hvort
sem það er nýtt eða gamalt. Öll
félags-„kerfi“, þar á meðal
skólakerfið, eiga á hverjum tíma
að þjóna manninum og þurfa að
taka hæfilegt tillit til einstakl-
ingsins. Öllum „kerfum" hættir
til að alhæfa og leitast við að
sníða öllum sama stakk. í hefð-
bundnu skólastarfi birtist þetta
einkum í „meðaltalskennslu"
þar sem allir eiga að læra það
sama á sama tíma. Þetta leiðir
svo að margra dómi til meðal-
talsmúgmennsku, sem oft hefur
orðið umræðuefni dálkahöf-
unda, og skólunum kennt um.
En nú þarf eg að takmarka mig.
Lesbók hefur góðfúslega gefið
mér kost á einni opnu til að
skýra nánar það sem að baki
liggur, tilraun til breyttra
vinnubragða í ME á þeirri önn
sem senn er að ljúka, en áður en
eg sný mér að því verkefni, vildi
eg aðeins að eitt kæmi skýrt
fram: í öllu því skólastarfi sem
eg hefi verið með um að hlúa að,
tel eg þessa „tilraun“ það
merkasta, sem eg hefi verið svo
lánsamur að fá að taka þátt í.
Þetta ber þó ekki að skilja svo
að álit mitt sé að fundist hafi
töfraformúla. Hún er ekki til!
Ekki ber heldur að skilja orð
mín svo, að framkvæmdin hafi
verið óaðfinnanleg. Von mín er
sú, lesandi góður, að þú skiljir
betur hvað eg á við að loknum
lestri greinarkorns þessa.
Skólakerfið og
tregða gegn hvers
konar breytingum
Hér er ekki rúm til að rekja
skólasögu Vesturlanda allt frá
klausturskólum miðalda, en á
það bent að í meginatriðum er
byggt á ævafornri hefð, hlut-
verk skólanna skýrt lengst af:
kennsla embættismannaefna í
þjónustu kirkju og yfirstétta.
Með iðnvæðingu, auknum lýð-
réttindum og meiri félagslegum
hreyfanleika þegnanna verður
hlutverk skóla óljósara og til-
efni stjórnmálaátaka. Það er
hins vegar viðvarandi einkenni
þeirra, að vera íhaldssamar
stofnanir, þar gætir hinnar
mannlegu tregðu gegn hvers
konar breytiungum. Thorsten
Husén, einn virtasti skólafræð-
ingur Norðurlanda, hefur orðað
þetta svo: Til þess að ný hug-
mynd í skólamálum öðlist al-
menna viðurkenningu þurfa að
líða 50 ár og á þeim tíma er hún
orðin úrelt! Öft heyrast því
réttmætar gagnrýnisraddir í þá
átt að skólarnir séu staðnaðir í
steinrunnu formi og taki ekki
nægilegt tillit til breyttra þjóð-
félagslegra aðstæðna og uppfylli
ekki sem skyldi þarfir nemenda
sinna. í ljósi þessa, finnst mér
rétt og eðlilegt, að leitað sé með
fullri gát lagfæringa á „hefð-
inni“, og tilraunir gerðar til úr-
bóta, ef öll skilyrði til slíks eru
fyrir hendi, eins og raun var á í
ME í jan. sl. Og hver eru þessi
skilyrði? Að þeir, sem við nýj-
ungina eiga að starfa, hafi trú á
henni. Enginn kennari ME var
andvígur. Eftir marga umræðu-
fundi gengu allir fúsir til leiks.
Nafnlaus könnun meðal nem-
enda gerð áður en af stað var
farið, leiddi í ljós að 73% þeirra
voru fýsandi, 20% hlutlausir en
aðeins 7% andvígir fyrirhuguð-
um breytingum á vinnuformi.
Lái okkur því hver sem vill, að
teningnum var kastað!
Framkvæmd:
„Lokaðir“ dagar,
„opnir“ dagar
Ákveðið var að gera „lárétta"
stundaskrá þannig að allir „lok-
aðir“ dagar (mánud., miðvikud.,
föstud.) yrðu eins, þ.e. hefðu
sömu stundaskrá og stefnt að
því, að yfirferð námsefnis yrði
hraðari þessa daga en að
óbreyttu, þannig að farið væri
yfir allt skyldugt námsefni í
fögunum þessa þrjá lokuðu
daga. Slíkt krefst verulegrar
endurskipulagningar hjá kenn-
urum á framsetningu námsefnis
og gerir meiri kröfur til nem-
enda að fylgjast með, ef þeir
ætla að láta sér „lokuðu" dagana
nægja. Sannleikurinn er líka sá,
að hluta nemenda nægir sú
kennsla, sem með þessum hætti
fer fram þrjá daga í viku. Aðrir
þurfa meiri tíma og kemur vel
að hafa aðgang að kennurum til
einstaklingsbundinnar tilsagn-
ar. Slíkt tækifæri gefst á „opnu“
dögunum. Þessa daga (þriðjud.
og fimmtud.) eru kennarar sam-
kvæmt sérstakri vinnuskrá í
hinum ýmsu kennslustofum
skólans reiðubúnir að greiða
fyrir þeim nemendum, sem án
mætingarskyldu þessa daga leita
4