Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1980, Blaðsíða 12

HULDU-
KVENNA
ÞÁTTUR
Flest þekkjum viö gamlar sagnir
af huldukonum í hólum eöa hömr-
um hér á landi. Margir áttu sér þar
hauk í horni, þegar mikiö lá viö og
hjálpar þurfti meö. Einnig uröu
ýmsir mennskir menn til þess aö
hjálpa huldukonum í neyö og hlutu
fyrir þaö góö laun í einni eða
annarri mynd. Margir telja þetta
hégiljur einar, sprottnar upp á
dimmum öldum, þegar fáfræöin
reiö húsum um allt land.
Ég fullyröi samt aö enn eiga
fjölmargir hér á landi sér „huldu-
konu í hól“.
Allir • kannst viö duglega unga
fólkiö, sem lætur ekkert stööva sig
á menntunar- og framabraut. Þetta
fólk eignast börn eins og gengur og
gerist, en nú tíökast ekki lengur aö
slíkt sé til trafala á framaferöinni. Ef
ung kona í námi eöa starfi á von á
barni, vaknar fljótt þessi spurning:
„Hver á aö passa barnið?“ Nú er
ekki gengið út frá gamla, sjálf-
sagöa svarinu, sem var: móöirin
sjálf. En þar sem langt er frá, aö
nægar vöggustofur eöa dagheimili
séu fyrir hendi, koma huldukonurn-
ar til hjálpar. Þær bæta barnapöss-
uninni ofan á sitt hljóöláta starf,
sem aldrei hefur verið meö öörum
störfum taliö. En þegar móöir
barnsins eöa faðir Ijúka góöu prófi
eöa ná góðum árangri í starfi og
hljóta aðdáun og hrós fyrir, dettur
þá ekki fæstum í hug aö spyrja:
„Hvaöa huldukona stóö á bak viö
ykkur?“
Ég þekki huldukonu, sem er gift
og barnlaus, en „vinnur ekki úti“
enda spuröi barnungi hana eitt
sinn: „Vinnur þú ekki neitt?“ Kven-
réttindakonur og Rauösokkur skip-
uðu henni eflaust í hóp þeirra, „sem
aldrei hafa unniö fyrir sér“. En hvaö
sem öllum launum líöur, vinnur
þessi koan fullan vinnudag allan
ársins hring. Fyrir utan aö hugsa
um heimili, sem aö vísu er lítið og
létt, fer hún daglega í heimsóknir til
sjúkra og gamalla, les fyrir þa^
verzlar, annast allskonar útrétt-
ingar, hjálpar þeim, hressir og
gleöur á allan hátt.
Margar huldukonur hér á höfuö-
borgarsvæöinu eru í næstum fullri
vinnu viö aö verzla, útrétta og
annast ýmiskonar fyrirgreiðslu fyrir
ættingja og vini utanbæjar.
Ófáar eru þær, sem annast
gamalt, lasburöa og jafnvel fárveikt
fólk á heimilum sínum, þó aö þaö
sé fyrir löngu ekki oröið annaö en
hælismatur. Þessar huldukonur er
„hvort eöa er heima" og þykir
sjálfsagt aö nota út úr þeim.
Margar huldukonur eru hótel-
haldarar fyrir ættingja og vini utan
af landi eöa fyrir fólk úr höfuðborg-
inni, sem fer út á land í fríum.
Ýmsar eru lifandi prjóna- heklu-
eöa saumamaskínur fyrir börn,
barnabörn og ættingja.
Hafiö þiö nokkurntíma komiö inn
í stofu eöa herbergi, þar sem eru
óhreinir bollar, diskar og gosflösk-
ur á hverju borði? Allt í einu er
þetta allt horfiö á dularfullan hátt.
Hver kannast ekki viö skóna og
stígvelin, sem standa eöa liggja á
miöju gólfi, úlpurnar, sem liggja á
stólum, hanga á miöstöövarofnum
eöa liggja jafnvel líka á gólfinu?
Þetta er allt í einu komiö á sinn
staö, allt í röö og reglu. Oft stendur
rjúkandi matur á boröinu, kartöflur
flysjaöar og hvaðeina, þegar heim-
ilisfólkinu er sagt aö „gjöra svo
vel“. Einnig líöur uppþvottur hjá án
þess aö margir veröi hans varir.
Ýmsir halda aö allir þessir „smá-
munir“ gerist af sjálfu sér. Ég er
næstum viss um aö þarna eru
huldukonur aö verki.
Já, það þarf enginn aö segja mér
annaö en aö huldukonur eru enn til
á íslandi. Flestar held ég þær kjósi
aö bera huliðsblæju áfram. En
þeirra má gjarnan minnast stöku
sinnum.
Anna María Þórisdóttir.
Bætt heilsa — betra iíf
Þættir um sjúkdóma, lækningar
og fyrirbyggjandi aögerðir.
Eftir dr. Michael Halberstam.
HJARTA-
ÁFALL
TENNIS-
MEIST-
ARANS
Það var í haust, aö ég og annar
læknir tókum hjartalínurit og skoð-
uðum gaumgæfilega nokkra af
beztu tennisleikurum heimsins. Þeir
voru aö búa sig undir keppni í Opna
bandaríska tennismótinu. Skoðun
af þessu tagi er gerð árlega, en það
er oft, sem ungir leikmenn sleppa
henni. Nú brá svo viö í haust, aö
óvenjustór hópur ungra tennisleik-
ara mætti til skoðunar. Ástæðan til
þess, aö þeir höföu nú meiri
áhyggjur af heilsufari sínu en áður,
var fréttin af hjartaáfalli Arthur
Ashe, eins fremsta tennisleikara
heímsins.
Það var rétt um mánuói áður, en
þessi skoðun fór fram fyrir tennis-
mótiö mikla, sem Ashe fékk hjart-
aáfallið aöeins 36 ára að aldri.
Maður í „toppformi“ líkamlega.
Þessi bandaríski blökkumaöur
var þjóðhetja. Hann haföi rutt sér
braut fram í fremstu röð íþrótta-
greinar, sem hafði verið lokuð
blökkumönnum. Ashe hafði ekki
aðeins skarað framúr á leikvelli,
heldur einnig orðið framámaður í
félagssamtökum tennisleikara
vegna góðra gáfna og félagslyndis.
Fréttin um hjartaáfall Arthur
Ashe, olli skelfingu meðal íþrótta-
manna og reyndar meðal lækna
líka. Ekki reykti Ashe, og fitumagnið
í blóðinu var lágt, og ekki vantaöi að
hann væri líkamlega hraustur.
Þegar Ashe fann til verkjar fyrir
brjósti einn dag í júlí í sumar, kom
honum ekki til hugar, að hann
stafaði frá hjartanu. Þegar svo
verkurinn ágeröist næsta dag, fór
hann á slysavaröstofu á Manhattan
til að láta athuga þetta. Læknarnir,
sem rannsökuðu hann ætluöu ekki
að trúa rannsókn sinni, þegar hún
sýndi, aö íþróttakempa og afburöa
hraustlegur maður á bezta aldri
haföi fengið hjartaáfall. Ég, sem
hafði ritað bók um þennan sjúkdóm
ásamt einum sjúklinga minna, er
hafði fengið hjartaáfall, skyldi
mætavel, hvernig Ashe sjálfum
hlaut að hafa orðið um. Hann spurði
í blaðaviðtali: „Hvers vegna ég?
Þetta er ekki sanngjarnt.“
Þaö er nú víst æði oft, sem lífiö er
ósanngjarnt og óréttlátt. Ashe not-
aði þó, sem hans var von og vísa,
tækifærið til að hampa íþrótt sinni
og benti á, að hið góöa líkamlega
ástand hans að öðru leyti en þessari
veilu, hefði máski bjargaö lífi sínu,
og undir öllum kringumstæðum,
aukið möguleika á bata. Þetta er
efalaust rétt ályktun.
Þegar þessar línur eru ritaðar,
hefur ekki verið rannsakaö fyllilega
hversu mikil brögð eru að þrengsl-
um í kransæöakerfinu, en mér segir
svo hugur um, aö orsökin sé undar-
lega mikil þrengsli í einni af þremur
megin kransæðunum en ekki í
öðrum kransæðum eins og oftast
er, þegar fólk fær hjartaáfall vegna
þrengsla í kransæðum.
Þetta sjúkdómstilfelli íþrótta-
mannsins, leiöir hugann aö því, aö
það geta engar íþróttir tryggt, að
menn fái ekki hjartaáfall. Hins vegar
getur góð líkamleg þjálfun bæði
bjargað lífi manna og aukið líkur á
bata, eins og ég tel aö dæmið um
Ashe muni sýna. Menn skyldu hafa
það í huga aö líkamsþjálfun kemur
ekki í veg fyrir alla sjúkdóma, en
gott líkamlegt ástand léttir mönnum
hið daglega líf og gerir það ánægju-
legra og eykur mótstöðuafliö, beri
sjúkdóm að höndum.
Michael J. Harberstram, M.D.
|