Lesbók Morgunblaðsins - 02.02.1980, Blaðsíða 12

Frásögn Jóhanns Hjaltasonar er lýsandi fyrir það, V
I sem unglingar fyrr á þessari öld lögðu í til þess að u
' geta notiö skólanáms — jafnvel þótt ekki væri nema \
\ nokkrar vikur. Þessi frásögn ætti að geta verið (|
ij lærdómsrík fyrir þá, sem einkum leggja að sér við að |
) sleppa sem auðveldlegast frá skólanámi — og þykir !
\ heilmikið afrek, ef þeir ganga smáspöl til að ná í /
i / strætisvagn. Þegar þeir fara að rifja upp endurminn-
/ ingar síðar meir, verður fyrirsögnin kannski: Fót- (
) gangandi ofan úr Hamrahlíð og niður á Hlemm. /
FÓTGANGANDI
UIH FJÓRAR
SÝSLUR
Seint á útmánuöum veturinn 1921 var
ég nokkrar vikur viö bóknám hjá stunda-
kennurum á Akureyri, þar eö ég haföi
innbyrlað mér þá vafasömu hugdettu að
reyna viö gagnfræöapróf þá um vorið.
Innbyrlun þessi stafaöi frá hálfsannars-
vetrarnámi viö Alþýöuskóla Húnvetninga
á Hvammstanga tvö næstliöin ár, og
þriggja mánaöa lestri lærdómsbóka við
annan unglingaskóla fjórum til fimm árum
fyrr. Og auk þess hvors tveggja, að allra
vitni blóðlatur bókaormur. En meöal
íslenzks sveitafólks, hafa þeir eiginleikar
löngum veriö álitnir nokkuð öruggt merki
um greind, jafnframt litla athafnaþrá.
Haustiö áöur haföi ég undirbúiö aö
nokkru fyrirhugaöa námsdvöl á Akureyri,
með símtali eöa símtölum viö settan
skólameistara Gagnfræöaskólans, Árna
Þorvaldsson cand. mag. Var mér heimil
seta í 3ja bekk skólans sem óreglulegum
nemanda næsta vetur, og ef til vill einnig
rúm í heimavist ef ég kæmi um leið og
kennsla byrjaði á haustnóttum, en þaö
mundi vera útilokað ef ég kæmi miklu
síðar, eöa ekki fyrr en um miðjan vetur
eins og ég haföi helzt orð á.
Fyrr um haustiö eöa sumariö haföi óg
gert þá skyssu að ráöa mig á tveimur
nágrannabæjum til barnakennslu, fram
að jólum eöa jafnvel þorra, og gat ekki
meö góöu móti rift því heiti. Skipaferöir
voru þá strjálar á vetrum og strandsigl-
ingar fáar eöa næstum engar, því aö
gamla eöa réttara sagt elzta Esja hóf ekki
ferðir fyrr en meö vordögum 1923, ný af
nálinni ef svo mætti segja.
Þaö var því ekki um annaö aö ræöa hjá
mér en sitja um feröir „Fossanna", sem
bæöi áttu áætlanir og stungu auk þess
stundum óvænt viö stafni í nágrenni mínu
Hólmavíkurkauptúni. Ég átti heima hjá
foreldrum mínum frammi í dal, þaöan sá
ekki á sjó svo aö fylgst yröi meö
skipaferöum og allt af tveggja stunda
gangur til kauptúnsins.
Svokallaöir sveitasímar voru óþekktir á
Ströndum um þær mundir, en ein til tvær
3ja flokka Landssímastöövar munu hafa
verið í flestum sveitum sýslunnar nema í
Árneshreppi, þangað var ekki lagður sími
fyrr en tveimur árum síöar noröur yfir
Trékyllisheiði. Vegna fjarlægöar frá síma-
stöö og annara örðugleika á aö afla frétta
um feröir skipa, sem ýmist komu án
áætlunar eða stóðu ekki áætlun, varö ég
tvívegis eöa þrívegis strandaglópur á
næstu vikum og mánuðum eftir nýjáriö.
Aö miklu leyti fyrir heppni komst ég þó
loks noröur með gamla Gullfossi, síöustu
dagana í marzmánuöi. Út af fyrir sig var
þaö þægileg og fljót ferö. Gott og kyrrt
veöur alla leiöina til Akureyrar, og hvergi
stanzað nema smástund á Siglufiröi.
Þegar ég haföi komiö lítilfjörlegum
farangri mínum fyrir á hótel Oddeyri, þar
sem ég gisti mína fyrstu nótt í höfuöstað
Norðurlands, fór ég strax aö leita uppi þá
tvo góöborgara, er ég haföi meðmæla-
bréf til frá frændum þeirra eöa vinum á
Jóhann Hjaltason
Höfundurinn var Stranda-
maður og lýsir heimför
sinni úr skóla á Akureyri.
Ekki var völ á neinu sam-
göngutæki og ekki um ann-
að að ræða en leggja land
undir fót.
Ströndum vestur. í bréfunum mun þess
hafa verið óskaö, aö þeir yröu mér
innanhandar og til ráðgjafar í nýju
umhverfi, að svo miklu leyti sem ég þyrfti
á aö halda og í þeirra valdi stæöi úr aö
bæta. Mennirnir voru: Guðmundur
Bergsson póstmeistari og Ingvar Guö-
jónsson skipstjóri og útgerðarmaður.
Báðir þessir miklu ágætismenn tóku mér
hiö bezta, en þó með nokkurri varfærni
virtist mér eins og ofur skiljanlegt var,
meðan þeir voru aö kynnazt piltinum,
fyrirætlunum hans og ástæöum, sem í
bréfunum hefur sjálfsagt aðeins veriö
lauslega getiö.
Aö ráöum og atbeina þessara mætu
manna, aöallega Ingvars, fékk ég meö
góöum kjörum leigt eins manns herbergi
ásamt nauösynlegum húsgögnum í hótel
Goðafossi, sem frú Jóninna Siguröar-
dóttir húsmæörakennari veitti forstööu.
Hún var sem alkunnugt er systir hins
mikla ræktunar- og hugsjónamanns Sig-
uröar sigurössonar búnaöarmálastjóra.
Aftur á móti mataöist ég í skólanum, því
aö eigi var talin völ á ódýrara fæöi annars
staöar en hjá matarfélagi nemenda.
Vegna barnaskapar og reynsluleysis
haföi ég ekki haft hugsun á því haustiö
áöur, aö veröa mér úti um námsbækur
3ja bekkjar og kynna mér þær af eigin
rammleik, um veturinn. Fannst af þeim
sökum þýöingarlaust aö setjast í bekkinn
þótt kost ætti á, þar sem ég mundi ekki
geta fylzt meö í námi heldur verða að
mestu utangátta. Nú aflaöi ég mér
nauösynlegra bóka, ýmist aö kaupi eöa
láni, og hugöist tileinka mér efni þeirra
undir handleiöslu stundakennara, á þeim
fáu vikum sem enn voru til stefnu.
Dagbók hef ég aldrei haldiö og sára-
sjaldan skrifaö eitthvaö niður mér til
minnisauka um hversdagslega atburði,
heldur jafnan treyst minninu einu, sem
vitaniega hefur alloft reynst oftraust. En
hvað sem því líður, þá minnist ég enn
glögglega stundakennara míns og
kennslu hans í stæröfræöi þessa löngu
liðnu vordaga. Kennarinn var Steinþór
Guömundsson cand. theol. Þá skólastjóri
barnaskólans á Akureyri. Eins og tveir
fyrrnefndir varnarmenn mínir, tók hann
beiöni minni um handleiöslu á myrkum
stígum stærðfræöinnar mjög Ijúfmann-
lega, þó eins og sjálfsagt var meö dálítilli
tortryggni.Kvaöst fyrst vilja sjá hvort
líkindi væru til, aö þaö bæri nægan
árangur og baö mig leysa anzvíti snúiö
brotabrotadæmi, sem hann lagöi fyrir
mig. Á þeim dögum var ég þar allvel
heima, og mun hafa unnið þrautina
skammlítiö eöa skammlaust á tiltölulega
©
mf