Lesbók Morgunblaðsins - 15.05.1978, Blaðsíða 3

Stefna Sjálfstæðisflokksins og þjóðareðli
íslendinga, þar sem hann segir m.a., að
þaö sé vel „að það gleymist, er miöur
hefur farið í fögnuði yfir því, hve
giftusamlega hefir tekist til, er leikslok
urðu þau, að fyrst sameinaðist þingiö en
síöan þjóðin. Er það í rauninni fegursti
óðurinn, sem íslendingar gátu kveðið
ættjörðinni, nú þegar hún skín viö þeim
alfrjáls við endurreisn hins íslenzka
lýðveldis."
Og hann segir ennfremur: „Á síöasta
áfanga sjálfstæöisbaráttunnar heyrðust
stundum raddir, sem kváöu fast á um
þaö, aö raunverulegt sjálfstæði íslendinga
lægi ekki í endurheimt rjettarins úr
höndum Dana, heldur í hinu, aö bæta
fjárhag þjóðarinnar og efla atvinnulíf
hennar. Sjálfstæðismenn gerðust til þess
að þagga þann hljóm niður í bili. Má að
sönnu segja, að það sje kaldhæöni
örlaganna, aö flokkur sem lagt hefur
höfuðáherslu á heilbrigða efnahagsþróun,
skyldi velja sjer slíkt hlutskiþti. Skýringin
liggur í því, að Sjálfstæðisflokkurinn taldi
fyrir öllu aö þá stundina glepti ekkert
athygli íslendinga frá nauðsyn þess að
endurheimta fullt stjórnskipulegt frelsi
þjóöarinnar."
Þaö, sem Ólafur Thors talar síðan um,
á rætur í sama jarövegi og Sjálfstæðis-
flokkurinn spratt úr og veröur þar ekki
greint á milli, enda minnir hann á, að
flokkurinn hafi við samrunann markað
stefnu sína á þann hátt, aö íslendingar
taki öll mál í sínar hendur þegar
Sambandslagasamningurinn renni út og
unniö skuli í innanlandsmálum aö víðsýnni
og þjóölegri umbótastefnu á grundvelli
einstaklingsfrelsis og „frjálslyndrar um-
bótastefnu, sem miðar við hagsmuni allra
stjetta". Hann segir, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi alltaf barizt fyrir þessum
tveimur höfuöatriðum í innan- og utan-
ríkismálum og vitnar í orð Jóns Þorláks-
sonar:
„Á framtaki einstaklinganna og frelsi
þeirra til þess að beita kröftum sínum
innan leyfilegra takmarka, sjer og sínum
til hagsbóta, byggir þessi stefna fyrst og
fremst vonirnar um framhaldandi umbæt-
ur á lífskjörum þjóöarinnar“.
Forustumenn Sjálf-
stæðisflokksins í
ferðalagi á Þingvöll-
um í september
1929. Þarna eru í
fremstu röð Ólafur
Thors, Magnús
Jónsson dósent og
Árni frá Múla lengst
til hægri.
Á pingvöllum í júní
1932. Ólafur Thors
er hér til vinstri í
fremstu röð, en í
öftustu röð má sjá
Sigurö Eggerz og
Jón Olafsson
bankastjóra lengra
tilvinstri* Magnús
Guðmundsson
ráðherra stendur
ofarlega, lítið eitt til
hægri.
SJÁLFSTiíDISFLOKKSINS
Þannig lýsti hinn vitri foringi Sjálf-
stæðismanna, Jón Þorláksson, fyrir 15
árum sjálfstaeöisstefnunni. Honum var
Ijóst, að sem víðtækast frelsi einstaklings-
ins til þess „innan leyfilegra takmarka" að
afla lífsins gæöa „sjer og sínum til
hagsbóta", var öruggasta leiöin til þess aö
bæta einnig lífskjör sem flestra annarra."
Jakob Möller, einn helzti leiötogi
frjálslyndra manna, átti mikinn þátt í
stofnun Sjálfstæöisflokksins. Hann hafði
notiö mikils fylgis í Reykjavík, einkum
meðal æskufólks. Hann skrifaöi í júní
1929 grein um sameiningu flokkanna í
blað sitt, Vísi, og er ástæöa til að vitna
í hana vegna þess, hve vel hún lýsir
afstöðu forystumanna Frjálslynda flokks-
ins til samruna flokkanna beggja. Jakob
Möller segir m.a.:
„Eins og kunnugt er, þá var gamli
„Sjálfstæöisflokkurinn“ starfandi á þingi
fram á síðasta kjörtímabil, en leystist upp
í lok þess. Haföi þá veriö stofnað hér í
Reykjavík „Félag frjálslyndra manna", en
fyrir stofnun þess höfðu gengist þingmenn
Sjálfstæöisflokksins, sem þá áttu sæti á
Alþingi og búsettir voru hér í bænum,
ásamt ýmsum fleiri gömlum Sjálfstæðis-
flokksmönnum. Fyrsta og helsta stefnu-
skrárákvæöi þessa félagsskapar var, aö
vinna að sambandsslitum við Danmörku
og fullkomnu sjálfstæöi landsins út á viö.
Hér var því í raun og veru aö eins um
nafnbreytingu að ræða, sem réttlætt var
meö því, að stjórnmálabaráttan í landinu
beindist hin síðustu ár meira og meira að
innanlandsmálunum, enda hafði þá verið
stofnaður íhaldsflokkurinn, upp úr kosn-
ingunum 1923. Virtist jafnvel svo, sem
menn væru allalrhennt þeirrar skoðunar,
aö sjálfstæðisbaráttunni heföi verið lokiö
með sambandslögunum frá 1918. —
Þessi nafnbreyting var þó frá upphafi
misjafnlega þokkuö, meöal gamalla
flokksmanna, sem báru fullkomiö
sjálfæstæði landsins mest fyrir brjósti, og
töldu það eiga að vera aöalhlutverk
flokksins, aö leiöa sjálfstæðisbaráttuna til
fullnaðarlykta. En þannig atvikaðist það
nú, að Frjálslyndi flokkurinn varð til upp
úr gamla Sjálfstæöisflokknum og tók þátt
í síðustu kosningum undir þessu nýja
nafni. En í kjöri voru af hans hálfu
eingöngu gamlir sjálfstæðisflokksmenn,
enda voru þeir í daglegu tali eins oft
kendir viö gamla flokksnafnið.
Nú hefir veriö stofnaöur Sjálfstæöis-
flokkur á ný, með óbreyttri stefnu gamla
Sjálfstæðisflokksins, þeirri, að vinna að
því, að íslendingar taki öll mál sín í sínar
eigin hendur, aö liðnu 25 ára samnings-
tímabili sambandslaganna, og öll gæði
landsins til afnota fyrir landsmenn eina.
Þessu hljóta allir sjálfstæðismenn að
fagna. Allir þeir, sem álíta, að sjálfstæðis-
flokkur eigi hér enn hlutverk aö vinna. Allir
þeir, sem gera sér það Ijóst, að fullkomið
sjálfstæöi landsins er ekki fengið fyrr en
sambandinu við Danmörku er að fullu
slitið. Allir þeir, sem hafa augun opin fyrir
því, aö stjórnarfarslegt sjálfstæöi „á
pappírnum" er lítils virði, ef landsmenn
eru ekki einráðir um land sitt og
landsnytjar, en útlendingar hafa aöstööu
til þess, að lögum eða ólögum, að njóta
fulls jafnréttis við þá.
Það er nú fullvíst, að ef úr því á að
veröa, aö 'lslendingar taki öll mál sín í
sínar eigin hendur, að liðnu 25 ára
samningstímabilinu, og segi að fullu upp
sambandinu viö Danmörku, þá verður að
nota þann tíma, sem eftir er af því tímabili,
til að undirbúa það rækilega, bæði inn á
við og út á við. Fyrst og fremst verður að
halda þjóöinni sjálfri vakandi í málinu. Það
er fásinna aö ætla þaö, að hún veröi við
því búin, að ganga til atkvæöa um
sambandsslit árið 1944, ef máliö er látið
liggja algerlega í þagnargildi þangað til,
eöa jafnvel látið leika á tveim tungum, aö
hverju sé stefnt og hver sé vilji aðalstjórn-
málaflokka og leiðtoga landsmanna í þeim
efnum. En sannleikurinn er sá, að þó að
því væri yfirlýst á síðasta þingi, af öllum
stjórnmálaflokkum, að þeir ætluðu sér að
vinna að því, aö sambandssamningnum
yrði „sagt upp“, þá voru menn mjög í
óvissu um, hver alvara fylgdi því máli. Og
það er fullvíst, hvernig sem á því stendur,
að skilningur manna á þeim yfirlýsingum
hefir verið mjög á reiki. En við svo búið
má ekki standa. Þjóðin verður að átta sig
á því, hvað hún vill í þessum efnum. Og
hafi það ekki hingað til veriö ofarlega í
hugum manna, eins og haft er eftir einum
stjórnmálaleiötoganum, þá er það því
brýnni skylda, að vinna að því, að sú
breyting verði þar á, að það verði efst í
hugum manna. — En í annan stað er sú
kurteisi við sambandsþjóðina, að dylja
hana þess, hvaö viö ætlumst fyrir í
sambandsmálinu, algerlega á misskilningi
bygö. Óheilindi eiga ekkert skylt við
kurteisi. Og því að eins er þess að vænta,
aö sambandsslitin geti farið fram sárinda-
laust og í vinsemd, af beggja þjóða hálfu,
svo sem æskilegast er, að að þeim sé
unnið einarðlega og án alls fláttskapar.
Það er hlutverk hins nýstofnaða
Sjálfstæðisflokks, aö vinna að því, að allur
nauösynlegur undirbúningur undir sam-
bandsslit veröi gerður í tæka tíö. Og fyrir
gamla sjálfstæðismenn er auövitað ekki
ástæöa til annars en að gleöjast yfir því,
að í þessum flokki eru nú einnig ýmsir þeir
Sjá nœstu
síðu A