Lesbók Morgunblaðsins - 06.03.1966, Blaðsíða 14
nefndar vopnasöliir vestrænna ríkja tll
Arabalandanna gera málið enn alvar-
legra. Bretar hafa gert umfangsmikinn
vopnasölusamning við Saudi-Arabíu.
Bandaríkjamenn hafa neitað að selja
Jórdaníumönnum herflugvélar, en hafa
sent þeim í staðinn talsvert magn skrið-
dreka af gerðinni M-48, sem gerði Jórd-
aníukonungi aftur fært að selja Líban-
onbúum 40 enska skriðdreka af cent-
urion-gerð. Egyptar halda áfram að
kaupa vopn frá Sovétríkjunum og
Tékkóslóvakíu en um þessar mundir
aðallega frá vestrænum löndum. Þeir
'hafa aukið eigin framleiðslu sína á með-
allangdregnum eldflaugum, en talið er,
að austurrískir, vestur-þýzkir og e.t.v.
örfáir bandarískir sérfræðingar, er starfa
sem einstaklingar (ekki á opinberum
vegum), hjálpi þeim við smíði þeirra.
Eldflaugar þessar draga til allra staða
í ísrael frá egypzkum skotpöllum vest-
an Súezeiðis, því að ekki þora Egyptar
að reisa þær austur á Sínaískaga. Á
þessu ári ætla Jórdanar að auka her-
afla sinn um 25—30%.
Af þessum ástæðum hafa Gyðing-
ar leitað til Frakka um hjálp, og allt
bendir til þess, að þeir hafi fengið lof-
orð hjá de Gaulle um orrustuflugvélar,
sprengjuflugvélar og nýtízku vopn. Einn
ig er talið víst, að franskir sérfræðing-
ar í kjarnorkumálum hafi verið ráðnir
í------------------------------1
HAGALAGÐAR
TÓK OFAN MEÐ VIRKTUM.
Þegar Sigurður málari Guðmunds- L
son var búinn að vera á Listaskól- i
anum nokkur ár, fór hann að mála l
myndir með olíulitum af ýmsum ís- /
lendingum er þá voru í Höfn. Meðal /
annars málaði hann mynd af Arnljóti /
presti á Bægisá. Einu sinni var sú ;
mynd úti í gXugga á gamla spítalan- J
um. Gekk Bjarni rektor þá fram J
hjá, hugðist hann sjá Arnljót í glugg- >
anum og tók ofan fyrir honum með
mestu virktum.
(Merkir íslendingar)
KULDINN ER HOLLUR
Þó að loftslagið hjá oss þyki kalt,
kveður þó ei svo mjög að þessu, að
kuldinn dragi úr oss dáð og dugnað,
miklu fremur gerir hann landsmenn
hraustari og harðfengari; þar að auki
er loftslagið svo heilnæmt, að vér er-
um lausir við marga hættulega sjúk-
dóma, sem eiga heima í hin-
um heitari löndum. Á hin-
um seinastliðnu þúsund ár-
um hafa mörg voldug ríki eyðzt og
margar voldugar þjóðir misst þjóð-
erni sitt og mál feðra sinna, en Guðs
náð er það að þakka, að vor fámenna
þjóð lifir enn, að þjóðerni vort hef-
ur viðhaldizt og hið fagra norræna
mál liggur enn á vörum vorum.
(Pétur biskup.)
til starfa vlð kjarnakljúf ísraelsmanna
við Dímona í Negev-eyðimörkinni, en
kjarnorkustöðvar þessarar er gætt mjög
vel. Vitað er, að þar er nú nægt plút-
óníum fyrir hendi í margar kjarnorku-
skoth’Jöður, ef ísraelar vilja gera sér
kjarnorkuvopn. Innan nokkurra ára er
ekkert því til fyrirstöðu, að þeir geti
átt sína eigin kjarnorkusprengju, og þeir
verða örugglega á undan Egyptum að
því leyti, ef þeir kæra sig um.
I sraelsríki er enn verndað af þrí-
veldasamningnum, sem Bretar, Frakk-
ar og Bandaríkjamenn undirrituðu 25.
maí 1950, en með honum tókust þessir
aðiljar á hendur að tryggja öryggi ísra-
els og leitast við að hafa eftirlit með
því, að þáverandi_ vígbúnaðarjafnvægi
Arabaríkjanna og ísraels héldist. Síðari
liðurinn hefur löngu reynzt ófram-
kvæmanlegur. Egyptar halda því fram,
að samningurinn sé úr gildi fallinn eft-
ir Súezstríðið, en því er neitað af hálfu
samningsaðilja.
Arabar komust að raun um það í
frelsisstyrjöld Gyðinga 1947—1948, að
þeir gátu ekki bugað 'liið unga ísraels-
ríki. Þá var samið um vopnahlé, sem
síðan hefur reynzt næsta ótryggt, en
aldrei hafa verið gerðir friðarsamining-
ar. Vanvirða og hneisa Araba þá leiddi
m.a. til valdatöku Naguibs í Egypta-
landi, sem Nasser ýtti síðar til hliðar.
Nasser finnst hann vera skuldbund-
inn til þess að hefna smánarinnar, og
iþví reynir hann eftir megni að halda
Gyðingahatri Araba við og knýja þá til
sameiginlegra aðgerða gegn ísrael. Þátt-
taka Breta og Frakka í Súezstríðinu,
sem fyrir kaldhæðni örlaganna leiddi
til þess, að ísraelar fengu ekki að
láta kné fylgja kviði, sýndi, að fyrir
þeim er þríveldasamningurinn frá 1950
í fullu gildi.
Helzta von ísraela nú er
nærvera 6. bandaríska flotans á Mið-
jarðarhafi. Þótt sambúð Bandaríkjanna
og fsraels hafi verið stirð upp á síð-
kastið, treysta þeir því þó, að Banda-
ríkjamenn láti Araba ekki reka Gyð-
inga í hafið. Eins og nú er ástatt, eru
ísraelar einfærir um að verja sig, en
taflið getur snúizt við eftir nokkur ár,
ef hinn sameiginlegi her Araba kemst
á laggirnar. Þá verða Gyðingar að
treysta á íhlutun sjötta flotans á grund-
velli þríveldasamningsins frá 1950.
Sjötti flotinn sýndi það í Líbanon á sín-
um tíma, að hann getur haldið uppi
friðar- og löggæzluhlutverki á
þessum slóðum, en frammi-
staða landgönguliðanna banda-
rísku þá var mjög rómuð. Þeir voru
snarir í snúningum og ræktu skyldu
sína á eins skömmum tíma og urant var.
Að hlutverki sínu loknu, er kyrrð var
komin á að nýju, héldu þeir á brott,
og síðan hefur verið góður friður og
almenn velmegun í Líbanon. En Abba
Eban vill greinilega ekki setja allt sitt
traust á Bandaríkin. Þess vegna gefur
hann í skyn, að hann muni leita nýrra
vina, og þeirra verður ekki vanþörf
fyrir fsrael á komandi árum. Ýmislegt
bendir til þess, að enn einn harmleikur-
iinn í sögu mannkynsins muni fara fram
fyrir botni Miðjarðarhafs. Allir vita, að
hverju stefnir, en enginn virðist geta
snúið straumrásinni við.
- ÞANKARÚNIR Framhald af bls. 11.
menningarlífið og framleiðslulífið, eins og dr. Evang segir.
Á þriðja stigi kemur fram varanleg geðveiki. Þetta er við-
ráðanlegt þjóðfélagslega meðan geðsjúklingar eru fáir, en þeg-
ar fjöldinn verður yfirþyrmandi, ræður ekkert þjóðfélag við
það vandamál. Byrðarnar verða þyngri en svo að hinir heil-
brigðu geti borið þær. Þess vegna er ábyrg afstaða nauðsyn-
leg — og það í tæka tíð. ~ _
_________________________________________
- HÖFUÐSTAÐUR
Framhald af bls.4.
Egilsstöðum og túnfóturinn nær niður
að Fljótinu. En Fljótið er að sjá frá
Egilsstöðum sem langur og breiður
fjörður allt upp í Fjótsdal, og svo djúpt,
að það myndi fært hvaða hafskipi sem
væri. En skammt fyrir utan Egilsstaði
snöggmjókkar Fljótið, og þar er grynn-
ing í því, þar sem Lagarfljótsbrúin ligg-
ur yfir það, en i(in er langlengsta brú
landsins. Snæfell, fjallakonungur Aust-
urlands, sést frá Egilsstöðum gnæfa
yfir Fljótsdalsheiði. Og Fellin, hin stór-
brotna sveit, blasir við vestan Fljótsins,
og í norðri sést Smjörvatnsheiði og
Hlíðarfjöll allt út að Kollumúla, á milli
Héraðsflóa og Vopnafjarðar. í austri
sést út til Borgarfjarðarfjalla, Fjarðar-
heiði, Gagnheiði og allt suður til fjall-
anna, sem umikringja Eyvindarárdal og
þá dali, sem út frá ihonum kvíslast og
leiðir liggja um til Fjarða. Er komið er
upp á hæðir nærri Egilsstöðum, sést
allt inn að Þingmúla, er klýfur Skrið-
dalinn. Skammt utan við Egilsstaði er
allmikil slétta, hið svokallaða Egils-
staðanes. Þar eru engjar góðar og korn-
akrar, og þar er flugvöllurinn.
Arið 1947 voru samþykkt lög á Al-
þingi, þar sem ákveðið er, að jarðirnar
Egilsstaðir, Kollsstaðir og Kollsstaða-
gerði í Vallahreppi, og Eyvindará, Mið-
hús, Dalhús og eyðijörðin Þuríðarstaðir
í Eiðaþinghárhreppi skuli verða sérstak-
ur hreppur, er nefnist Egilsstaðahrepp-
ur. í lögum þessum er ákveðið, að ríkis-
stjórnin gangist fyrir stofnun kauptúns
í Egilsstaðahreppi, og er henni heimilað
að kaupa þar jarðir eða spildur úr þeim
eins og með þarf til að tryggja hinu
nýja kauptúni nægilegt land. Enn-
fremur er þar ákveðið, að ríkisstjórnin
láti gera skipulagsuppdrátt af hinu
fyrirhugaða kauptúni, og sjái um, að þar
verði komið upp nauðsynlegu gatna-
kerfi, láti leiða vatn þangað oig láti
leggja höfuðvatnsæðar og skolpleiðslur,
reisa þar rafstöð og leggja um kaup-
túnið aðalleiðslur og heimtaugar.
Nokkru seinna var keypt allstór lands-
spilda úr Egilsstaðalandi fyrir kaup-
túnið.
Fyrr en hin áðurnefndu lög voru sett,
hafði verið reistur læknisbústaður á-
samt dálitlu sjúkraskýli sunnan við
Gálgaásinn. Var það árið 1943. Seinna
var svo annar læknisbústaður reistur
þar. Fljótsdalshérað er tvö læknishéruð,
er Fljótið aðgreinir, en báðir héraðs-
læknarnir eiga búsetu í kauptúninu á
Egilsstöðum.
Fyrsta íbúðarhús í einkaeign, sem
reist var þar sem nú er Egilsstaðakaup-
tún, er hús Einars Stefánssonar bygg-
ingarráðunauts. Reisti hann það árið
1944.
S mátt og smátt fluttust menn
inn í þetta nýja kauptún og reistu sér
þar hús. 1. desember 1964 voru íbúar
hreppsins orðnir um 400. f haust, er
leið, var verið að reisa þar 26 l(is, og
telja kunnugir, að á s.l. ári muni íbúum
hafa fjölgað um nál. 100 manns, og e£
svo er, hefur fólksfjölgunin á rúmu ári
orðið um 25%, og er það líklega hlut-
fallslega meiri fólksfjölgun en í nokkru
öðru sveitarfélagi landsins á sl. ári. En
hvað veldur þessari miklu fólksfjölgun?
Að sjálfsögðu er það fyrst og fremst
trú fólksins, sem býr þarna, og þess,
sem er að flytja þangað, á vaxandi gengi
kauptúnsins, og mikil eftirspurn eftir
fólki til að vinna að verkefnum, er
kauptúnsbúar hafa stofnað til.
Egilsstaðakauptún er skammt fyrir
ofan Egilsstaðatún. Landslag er þarna
ójafnt og stórbrotið, stórbrotnara en í
öðrum kauptúnum og kaupstöðum hér
á landi. Mikill hluti af landi
kauptúnsins eru holt og ásar,
sumir háir og brattir með klett-
um, og á milli eru mýrasund. Ofan
við þorpið er löng tjörn, Langatjörn,
með skógi vöxnum ás að ofan. Útsýni
er sums staðar mjög fallegt, en sums
staðar byrgja háir ásar og höfðar út-
sýnið. Aðeins af hæstu ásunum er hægt
að sjá yfir allt kauptúnið. Gróðurskil-
yrði eru þarna ágæt og mjög auðvelt að
rækta skóg, eða álíka og á Akiureyri.
Eins o gég hef áður sagt, hafði Kaup-
félag Héraðsbúa aðalbækistöð sína á
Reyðarfirði, en fyrir allrr/jrgum árum
reisti það sláturhús á Egilsstöðum og
opnaði þar sölubúð, útibú frá Reyðar-
firði. En fyrir fáum árum flutti félagið
aðalbækistöðvar sínar frá Reyðarfirði í
Egilsstaði. Þar situr nú kaupfélagsstjór-
inn og þar eru nú aðalskrifstofur fé-
lagsins. Vörum félagsins er sem áður
skipað upp á Reyðarfirði og þaðan flutt-
ar með bílum eftir Fagradalsakbraut
til Egilsstaða. Nær öll verzlun Héraðs-
búa hefur nú flutt frá fjarðarkaup-tún-
um í Egilsstaði. Hefur kaupfélagið mest
alla verzlunina og veitir mörgum mönn-
um atvinnu í sambandi við verzlunar-
reksturinn. Þar er og mjólkurvinnsiu-
stöð á vegum kaupfélagsins. Mjög mik-
ið af mjólk Héraðsmanna er selt til
fjarðanna. Félagið hefur og sett upp
fóðurblöndunarstöð, og hefur því tek-
izt að lækka mjög mikið verð á fóður-
blöndunni frá því, sem áður var. Fé-
lagið hefur og komið upp garnavinnslu-
stöð. í kauptúninu eru tvö trésmíða-
verkstæði. Þar eru og bílaverkstæði og
búvélaverkstæði. Ennfremur stein-
steypu- og rörsteypuverkstæði. Þar eru
og múrarar, húsamálarar og rafvirkjar.
Þar er og úrsmiður, sá eini á öllu Aust-
urlandi. Tvö byggingarfélög eru í þorp-
inu. Annað þeirra, Brúnás, hafði yfir
50 menn í þjónustu sinni á s.l. sumri.
Þetta félag hefur stórvirkar vinnuvél-
ar og vinnur að húsabyggingum í
kauptúninu og víðsvegar um héraðið.
U m flugvöllinn á Egilsstöðum fer
fjöldi manna daglega. Þarf flugvöllurinn
því á talsverðu starfsliði að halda. í
kauptúninu eru tveir búnaðarráðunaut-
ar fyrir Austurland. Þar er og dýra-
lseknir Austurlands, aðalbyggingarfull-
trúi Austurlands, skattstjóri Aus-tur-
lands, framkvæmdastjóri Grímsárvirkj-
unarinnar og aðalstöð rafveitu Austur-
lands. Eftir tvö ár er ráðgert að prest-
urinn í Vallanesi flytjist í þorpið, enda
er kirkjubygging þar fyrirhuguð. Þar
er sparisjóður og útibú frá Búnaðar-
bankanum. Nú er verið að reisa þar fé-
lagsheimili fyrir alla 10 hreppa Fljóts-
dalshéraðs. í kauptúninu er bókasafn
Héraðsins, og þangað mun verða flutt
minjasafnið, sem nú er til húsa á
Skriðuklaustri.
Yfir 100 börn og unglingar á skóla-
skyldualdri eru í kauptúninu, og ef
mannfjölgun verður þar eins hröð á
næstu árum, sem hún hefur verið á
s.l. ári, ber nauðsyn til að koma þar
á fót gagnfræðaskóla innan fárra ára.
Nú er á fjárlagafrumvarpi ríkis-
stjórnarinnar áætlað byrjunarframlag
til að reisa menntaskóla á Austurlandi.
Ekki er enn ákveðið, hvar hinn vænt-
anleigi menntaskóli Austurlands skuli
reistur, en öll rök virðast hníga að því,
að hann verði reistur á Egilsstöðum.
Egilsstaðir eru þegar orðnir óumdeil-
anleg samgöngumiðstöð Austurlands,
þaðan liggja leiðir á landi og í lofti til
annarra landshluta og útlanda. Þar er
veðrátta jafnbetri en við sjávarsíðuna.
Egilsstaðir virðast að öllu leyti vera
hinn sjálfkjörni höfuðstaður Austur-
lands í framtíð. Ekkert fjarðakauptún-
anna eða kaupstaðanna getur orðið
miðstöð fjórðungsins vegna legu sinnar.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
6. marz 1966