Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1965, Blaðsíða 13

• Vk m mm wruuwnar
« HAHUf>&<R<gSSOn-
brú, mætti koma íbúðunum fyrir á sama
bátt og steinum í steinboga. Yfirleitt
mætti nota fjöldann allan af samsetn-
ingaraðferðum.
Spáin er þá sú, að þessar íbúðir eða
loftíbúðir gætu vegið upp kostnaðinn við
að reisa turn, sem er hálf míla á hæð.
íbúðirnar mundu standa undir þeim
kostnaði af því að þær eru fjölfram-
ieiddar. Ef einhver fer að segja, að
fjölframleiðsla hafi aldrei gefizt vel
í byggingariðnaðinum, þá er því til að
svara, að fjölframleiðslan hefur aldrei
fengið nægilega stór verkefni til þess
að skapa eftirspurn eftir svona samsett-
um íbúðum.
Mikill hluti hinnar raunverulegu vinnu
hefur verið látinn fara fram á staðnum
— þar lendir hinum ýmsu iðnfélögum
saman í árekstrum, og tafir verða út
af andstæðum áætlunum pípulagningai-
manna, rafvirkja og múrara. Verk, sem
vinna mætti af nákvæmni og með mikl-
um hraða í vélum í verksmiðju, er
unnið með litlum véltækjum og véru-
iegu tímatapi, sem alltaf verður, ef
unnið er á staðnum. Það má minn-
ast þess frá byrjun aldarinnar, þegar
bíll, sem settur var saman með handa-
vinnu, kostaði 20 þúsund dali, en eftir
tæp tíu ár var Model A verðlagður á
700 dali. Ef eftirspurn eftir verksmiðju-
tmíðuðum húsum hefur hingað til verið
dreifð og í of litlum mæli, hefur ber-
•vnilega ekki verið til fjármagn til að
hyggja nýja Detroitborg, sem gæti dreg-
ið úr smíðakostnaðinum.
Enef hægt væri að framleiða 50
Jmsund einingar á færibandi, eins og
60 þúsund bíla, hversvegna ættu þær þá
þurifa að kosta meira en einn Cadillac
eða Lincoln Continental? Jafnvel þótt
svona íbúðir yrðu tuttugu sinnum stærri
en lúxusbill og í þeim eldhús með áhöld-
um, leiðslur, hurðir, gluggar, veggir með
beztu timburklæðningu, vatns- og skolp-
leiðslur, tengingar fyrir leiðslur og þar
að auki útveggir, þá yrði svona íbúð
einfaldari í samsetningu en bíll, með
öllum sínum þúsundum stykkja og
milljónum smáatriða, meira eða minna
ósýnilegra.
Vitanlega er ibúðin 50 feta löng og
25 feta breið. Til þess að flytja slíkt
bákn hundrað þúsund mílna veg
og kannski yfir hálfan hnöttinn, verður
hún að vera í stykkjum, sem svo er hægt
að setja saman á staðnum. Hver íbúð
verður því að vera í stykkjum, sem geti
vel komizt fyrir 1 járnbrautarvagni eða
vörubil. Þegar svo er komið á staðinn,
verður hún sett saman í einhverjum
samsetningarskúr við turninn.
Getum við búizt við — og óhugsandi
ætti það ekki að vera — að íbúðin hafi
verið svo siynglega teiknuð, að hægt sé
að setja hana saman á einni klukku-
stund eða ekki það? Þá verður henni —
titbúinni að undanteknum lítilsháttar
frágangi á samskeytum — lyft á loft
sama sem tilbúinni til afnota, af ein-
hverri risalyftu, og risakrani á hlið
turnsins tekur við henni og sveiflar
henni á sinn fyrirfram ákveðna stað.
Eftir 10 mínútur, klukkustund eða tvær
klukkustundir, allt eftir stað íbúðarinn-
ar, er hún komin á sinn stað í bygg-
ingunni.
Það eina, sem nú er eftir að gera,
er að tengja leiðslurnar við aðalleiðsl-
urnar, sem þegar eru fyrir í tuminum
(því að turninn er, samkvæmt gerð
sinni, ekki einasta mænan heldur. og
aðalæðin). Þá er loks ekki annað eftir
en lyfturnar, útitröppurnar, svalir og
grindverk. Með venjulegum byggingar-
aðferðum mætti koma turnunum upp
á einu ári. En svo tæki ekki nema þrjá
mánuði að koma hinu upp, og borg með
30 eða 50 þúsund íbúðum stæði tilbúin
að taka við íbúum sínum.
Vitanlega getur vel hugsazt, að
svona fyrirtæki reyndist óframkvæman-
legt, og gætu þar komið til lagalegar,
skipulagslegar, byggingafræðilegar, sál-
rænar, andlegar eða efnahagslegar á-
stæður. Ef til vill gæti enginn — heldur
ekki höfundurinn — lifað í svona glæsi-
legu mannvirki. En það veit enginn fyrr
en hann reynir. Hitt er víst, að án ein-
hverrar aðferðar, sem losar byggingar-
listina við hagsmuni byggingariðnaðar-
ins, verður arkítektinn þræll einhvers
pappakassa og dæmdur til að aka gegn-
um ameríkt landslag leigukassa, hrað-
brauta, sex hæða mótela, útborgaflæma
og lítils annars.
En raunverulega spurningin hefur enn
ekki verið sett fram, og hún er sú, hvort
verulegur hluti þjóðarinnar mundi fella
sig við að eiga heima 200 húshæðum
ofar jörðu. Þar kemur lofthræðslan til
sögunnar. Væri það ofviða leigjanda að
stara á hverjum morgni niður úr 2 þús-
und feta hæð? Eða yrði það kannski
léttir fyrir suma?
Þessi spurning beinir okkur að fram-
tíðarmynd tuttugustu-aldar-mannsins. —•
Ósk okkar eftir að halda okkur við jörð-
ina og þráin eftir að kanna stjörnurnar
togast á um okkur, og það er ekki óhugs-
andi, að nýtt líf, sem lifað væri hálfa
málu uppi í loftinu með strætin skýjum
hulin og undirdjúp handan við hvert
grindverk (og líf sem yrði ennþá meir
innilokað í þröngum hraðskreiðum lyft-
um), gæti orðið ennþá heimilislegra en
núverandi þrengsli í leiguhúsum í borg.
Sá framtíðarmaður gæti endurheimt ein-
hvern persónuleika fyrir atbeina íbúðar
sinnar. íbúðin hans yrði ekki svo sérlega
ólík íbúð nágrannans í innri smáatrið-
um, fremur en hvert herbergi yrði mjög
ólikt samskonar herbergi í Washington
Square Viliage. En staðsetning hans yrði
orðin gjörólík öllum öðrum. Gegnum
gluggana sína sæi hann nú yfir heilan
skóg af turnum og loftbrúm, miklum
undirdjúpum og fíngerðum flækjum.
Margbreytileiki menningar okkar mundi
aftur vekja eftirtekt arkítektsins og
ímyndunarafl hans — byggingarnar okk-
ar gætu ef til vill hætt að líkjast svo
mjög brynvörðum skriðdrekum en orðið
áþekkari skonnortum. Mundum við þá
fmna til virðuleika sjómanns á fjórsigldu
skipi? Þegar við lifum hátt uppi og
tcygjum okkur út í geiminn, mundum
við þá finna til þessa samblands ótta og
upplyftingar, virðuleika og sjálfsvirðing-
ar, þessa spennings, sem maðurinn hefur
hiotið að finna til, þegar hann var að
klifra út eftir rá í hvassviðri á sjónum.
Mundi hið skaðvænlega tilbreytingar-
leysi fjöldamenningarinnar leysast ofur-
litið upp fyrir rólegu ruggi stórrar borg-
ar?
38. tbl. 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13