Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1965, Blaðsíða 6

að. í>efcta fyrirtæ'ki, sem nefnist Tre
Tryckare, er ekki nema nokkurra ára
eamalt, en hefur þegar gefið út álitleg.t
magn glæsilegra bóka, þó fyrirhugaðar
útgáfur næstu ára séu að vísu enn stór-
fenglegri. Hér er ekki um að ræða
venjulegar bækur eins og þær gerast
beztar hjá öðrum forlögum heldur geysi-
miklar og ótrúlega vandaðar fræðibæk-
•ur fyrir almenning um öll hugsanleg
efni, þar sem lögð er jafnmikil áherzla
á pappír, prentun, listrænar myndir og
nákvæman texta. Ég átti þess kost að
handfjalla nokkrar af bókum forlags-
ins og var í sannleika sagt furðu lost-
inn yfir glæsibrag þeirra og listrænum
búningi. Þykist ég ekki fyrr hafa séð
aðra eins bókagerð úr nútímanum,
enda hafa margar af þessum bókum
fengið verðlaun á alþjóðlegum bóka-
sýningum.
Ein fyrsta bókin, sem Tre Tryckare
gaf út, fjallar um Lappana. „De átta
árstidernars folk“ eftir Ernst Manker.
Hún kom út árið 1963 og er ein þeirra
bóka sem maður blaðar í með samblandi
af öfund, furðu og vantrú: Getur borgað
sig fyrir lítið forlag í sænskri hafnar-
borg að gefa út slík verk?
r
vu agner kvaðst ekki hafa búizt við
mikilli sölu á Lappa-bókinni, en hún
hefði þó selzt framar öllum vonum í Sví-
þjóð eða í 6000 eintökum, og það sem
RABB
Framhald af bls. 5.
og fjallasýninni til norðurs og norð-
vesturs, en um það virðast skipu-
leggjendur Reykjavíkur kœra sig
kollótta. Ég éfa t.d. að víða í Norð-
ur-Evrópu geti strandgötu sem
jafnist á við Skúlagötuna og fram-
hald hennar inn með Kirkjusandi
um stórfenglegt útsýni, en við
þessa götu og allt inn undir Laug-
arnes hefur verið hrófað upp eymd
arlegum fabrikkum og öðru ámóta
dóti. Erlendis hefði Skúlagatan
orðið dýrasta íbúðarhverfið, þrátt
fyrir allan norðangarrá, sem er sízt
verri við þá götu en á Klepps-
holtinu. Það er einhver furðuleg
frímúraralágkúra yfir skipulags-
málum Reykjavíkur, og maður
hugsar til þess með kvíða, hvernig
hér verði umhorfs eftir aldarfjórð-
ung. Þá verður vísast búið að
keyra íbúðarhverfin niður í allar
finnanlegar kvosir á borgarsvœð-
inu, en verksmiðjur og kaupmang-
arahallir umkringja þau á helztu
hœðum eins og strangir fangaverð-
ir. Mig undrar að samtök íslenzkra
húsameistara skuli ekki hafa mót-
mælt slíkri þróun.
Hingað hefur verið fenginn
danskur skipulagssérfrœðingur til
að hafa yfirumsjón með skipulagi
höfuðstaðarins, en heppilegra hefði
verið að fá til þess verulega snjall-
an mann af alþjóðavettvangi, því
ég hef það eftir dönskum húsa-
meistara, að Danir hafi að vísu
prófessorsembœtti í skipulagsmál-
um borga, en eigi engan frambœri-
legan sérfrœðing á þeim vettvangi.
Þetta kann að vera kollegarígur,
en hitt fer ekki milli mála, að
margt er harla skrýtið í fyrirhug-
uðu skipulagi Reykjavíkur — frá
sjónarmiði hins almenna borgar-
búa sem hyggst njóta lífsins og
þeirra gæða sem höfuðborgin ó-
neitanlega hefur upp á að bjóða.
s-a-m.
Þ— — - - —| .<■ — - - ■ ■
Q LESBÓK MORGUNBLAÐSINS'
meira væri: hún sýndi mönnum svart
á hvitu hvað unnt væri að gera í bóka-
útgáfu með því að slá hvergi af ströng-
ustu kröfum. Útgefandinn hefur hvergi
sparað til að gera bókina eins vandaða,
listræna og skemmtilega og framast var
unnt. Hann kvaddi til sérstaka teiknara
og sérifræðinga á ýmsum sviðum bóka-
gerðar, enda ber hún þess merki í hví-
vetna. Þessi glæsilega bók hefur einnig
komið út á þýzku og ensku (hjá Viking
Press í Ameríku) og hefur alls selzt í
20.000 eintökum.
Þessi bók varð í rauninni upphafið að
alþjóðlegri bókaútgáfu Cagners, sem
verður æ umfangsmeiri og stórbrotnari
með hverju ári. Leyndardómurinn við
velgengni hans felst framar öðru í hug-
kvæmni hans og vandvirkni. Honum
hefur heppnazt að selja seinni bækur
sinar ýrnsum beztu útgáfufyrirtækjum
austan hafs og vestan, og með þessu sam-
stillta átaki um víða veröld stefnir hann
að því að gera þessar glæsilegu viðhafn-
arútgáifur svo ódýrar, þegar stundir líða,
að þær verði tilgengilegar öllum bóka-
mönnum og verði þannig til að vega
upp á móti útbreiðslu og áhrifum vasa-
bókanna. Hér er sem sagt eftirminnilegt
dæmi um, hvað smáþjóð getur gert til
að beina þróuninni inn á æskilegri braut-
ir.
Hinu má sarnt ekki gleyma að bækur
Cagners fjalla yfirleitt um alþjóðleg efni
og hafa þannig gildi fyrir alla jafnt.
Lappa-bókin er i rauninni eina undan-
tekningin frá þeirri reglu.
B ókin sem Cagner bindur stærstar
vonir við og ber mest fyrir brjósti er nú
í undirbúningi og fjallar um víkingana.
Hún kemur samtímis á einum sex tung-
um, sænsku, dönsku, ensku, frö.nskiu,
þýzku og hollenzku, en vonir standa til
að hún seljist um heim allan á miklu
fleiri þjóðtungum. Cagner hefur ráðið
sérfræðinga frá mörgum löndum til að
semja og myndskreyta þetta mikla rit.
Aðalritstjórinn er sænskur, en af hálfu
Íslendinga leggur Kristján Eldjárn þjóð-
minjavörður til efni. Bókin kemiur
væntanlega á markaðinn næsta vor eða
sumar. í Ameríku verður hún gefin út
hjá Time-Life Book Club, en í Englandi
hjá Pitman House (C.A. Watts).Al-
menna bókafélagið hefur tryggt sér út-
gáfuréttinn á íslandi.
Af öðrum bókum, sem ýmist eru þegar
komnar út eða í þann veginn að birtast,
má nefna sögu gufuskipanna, sem á
ensku nefnist „The Engine-powered
Vessel“ (kemur út á 10 tungumálum),
og sögu seglskipanna (á sænsku „Segel
genom sekler“) á 9 tungumálum. Þá er í
undirbúningi mikið og vandað uppslátt-
arrit um skip, eins konar alifræðiorðabók
í myndum, sem á ensku ber heitið „Lore
of Ships“ og kemur út á 9 tungum. Enn-
fremur er von á þriggja binda verki um
sögu flugs og flugvéla. Fyrsta bindi tek-
ur yfir tímabilið fram að fyrri heims-
styrjöld, annað bindi fjallar um skeiðið
milli heimssityrjaldanna og það þriðja
um tímann frá seinni heimsstyrjöld.
Allar myndir í þessu verki verða teikn-
aðar af þjálfuðum dráttlistarmönnum.
Cagner kvaðst hafa í þjónustu sinni
áttatíu þjálfaða bókagerðarmenn sem
vinna að ytra frágangi bóka hans, teikna
allar myndir og eru sérhæfðir hver á
sínu sviði. Kvaðst hann ekki vita til,
að önnur útgáfufyrirtæki hefðu slíka
sérfræðinga á föstum launum.
A f öðrum meiriháttar mynd-
skreyttum ritverkum sem Cagner hefur
á prjónunum má nefna sögu vopna, sögu
bíla og þriggja binda verk um fornleifar
miðalda með sérstöku tilliti til tækni-
þróunarinnar. Þar verður meðal ann-
ars fjallað um byggingarlist, skipulagn-
ingu borgá, vefnað og aðrar handiðnir
miðalda. Til þessa verkefnis hafa verið
kvaddir fornleifafræðingar frá mörgum
löndum. Þá má og nefna mikið rit um
alþjóðlegar sportfiskveiðar, þar sem
jafnframt verður fjallað ýtarlega um
einstakar fisktegundir. Ritstjórarnir eru
allir brezkir og bandarískir.
Bók um hvalveiðar er einnig í upp-
siglingu. Þar verður fjallað um veiðar-
færi hvalfangaranna, sögu hvalveiða,
sálarjif hvala, hvalinn í þjóðtrú og æv-
intýrum o.s.frv. Meðal ritstjóranna er
japanskur vísindamaður, en japanskir
teiknarar munu að mestu annast mynd-
skreyting'una. Enn má nefna sögu her-
skipa, sem samin verður af hópi sérfræð-
inga úr mörgum löndum undir yfirstjórn
brezks flotaforingja.
C agner kvaðst hafa þá reglu,
hvenær sem henni yrði við komið, að
hafa að minnsta kosti einn sérfræðing frá
hverju landi, þar sem hugsanlegt væri
að koma bókunum á framfæri, því það
gerði samvinnu við forlög í hlutaðeig-
andi löndum auðveldari og umsvifa-
minni. Hann kvaðst ala á þeim draumi,
að hægt yrði að gefa út fyrsta flokks
bækur við lágu verði eftir svo sem fimm
ár. Til þess þyrfti einungis að mynda al-
þjóðlega keðju forlaga, sem tryggt gæti
nægilega stór upplög af ból. um þeim
sem gefnar væru út. Það væri seljanlegt
upplag hverrar bókar sem mestu réði um
v-erðið. Eins og nú standa sakii er lág-
marksupplag 15.000 eintök, en vil þess
að hægt verði að koma verðinu niður í
hæfilega upphæð er skilyrði að upplagið
komist upp í 100.000 eintök. Því mtrk-
miði taldi hann a'ð hægt væri að ná á
næstu fimm árum, ef dæma mætti af
þeirri reynslu sem hann hefði þegar
fengið.
Cagner kvað eitt meginvandamál út-
gefenda um heim allan vera lélega
dreifingu boka. Bókaverzlanir væru allt-
of fáar og dreifðar. Menn gætu keypt
sér sápu og tannbursta á hverju götu-
horni, en oft væri bara ein bókaverzlun
í meðalstórum sænskum bæ. í Noregi
hefði verið tekinn upp sá háttur að
senda sölumenn út af örkinni, og gæfist
hann einkar vel þar.
s-a-m
Hagaiagíar
Misjafnt hefur ....
Sr. Þorvarður Bárðarson var prest-1
ur á Kvíabekk 1725—’54. Kona hans
var ólöf Magnúsdóttir. Hún andaðist
1743. Þá var á vist með presti bónda-
dóttir ein, er Guðlaug hét Steingríms-
dóttir frá Auðnum í Ólafsfirði. Var
hún lítillar ættar og blásnauð. En
prestur giftist henr.i nokkru eftir lát
Ólafar og mun það ekki hafa þótt
jafnræði eins og sjá má af þessari
vísu, er þá var ort:
Misjafnt hefur gæfan gang
girðir hún suma banni.
Nú er hún Lauga lögzt í fang
á lærðum kennimanni.
(Grafið úr gleymsku).
Síðustu Hólaskólamenn
Síðustu stúdentarnir frá Hólaskóla
voru útskrifaðir 20. maí 1602. Þeir
voru þessir: Hallgrímur Scheving,
kennari á Bessastöðum fl861, ólafur
Þorleifsson prestur á Kvíabekk fl866,
Hallgrímur Jónsson djákni Þingeyr-
um fl836, Páll Erlendsson prestur á
Brúarlandi fl852 og Baldvin Þor-
steinsson prestur að Upsum jT859.
Síðasti skólameistari á Hólum var
Páll Hjálmarsson síðar prestur á Stað
á Reykjanesi. Hann var tæpra 62 ára
er hann tók prestsvígslu.
u.tí. Wendler
FLUGFÉLAGIÐ
Framhald af bls. 4.
verður ögn ódýrari en þegar kom-
ið er við í Höfn. Flugleiðin er nefni-
lega töluvert styttri — og munar litlu
að koma við í Glasgow. Flugtíminn
milli Glasgow og Frankfurt er svip-
aður og frá Glasgow til Hafnar
— svo að ferðalagi'ð frá íslandi tekur
álíka tíma og þegar farið er til Hafn
ar.
— Frankfurt er mjög skemmtileg
borg og efast ég ekki um að margir ís
lendingar eigi eftir að leggja leið
sína þangað. Fyrst og fremst er þetta
mikil verzlunar- og samgöngumið-
stöð, því a'ð borgin er vel í sveit selt
og þaðan verður hægt að komast
samdægurs, þegar flogið er héðan að
morgni með Flugfélaginu, til flestra
Evrópulanda. Þetta ei líka mikil vöru
sýningaborg og þangað kemur fjöld-
inn allur af kaupsýslumönnum á
hverju ári. Vöruúrval er líka mikið í
borginni og verðlag hagstætt, einnig
á þjónustu við ferðafólk.
— Frankfurt sjálf hefur ekki nema
640.000 íbúa, en í „Stór-Frankfurt“,
sjálfri borginni og útborgum, er talin
1,5 milljón manna.
— Nú reynum við sem sagt að nota
veturinn vel, bæði til þess að efla
og treysta sambönd okkar á markaðn
um — og undirbúa komu Faxanna til
Frankfurt, sagði Dieter Wendler að
lokum.
38. tbl. 1965