Lesbók Morgunblaðsins - 17.10.1965, Blaðsíða 11

KJARVAL
Framh. af bls. 1
dundi sem sterkast. Var þá eins og klett-
urinn ætti innra ljós sem mundi slokkna
ef ekki fjaraði áhrifunum. Þannig var
um mig er ég byrjaði að frama mig í
listum. Því hvað er unglingur utan af
íslandi er hann stendur frammi fyrir
listaverkum er stórþjóðirnar hafa safn-
að af því bezta af anda einstaklinga sinna
um marga mannsaldra, og sýna það í
höllum er beztu byggingarsmiðir hafa
reist. Það getur farið svo með ungling-
inn er þetta sér að hann haldi að þetta
sé himnariki sjálft og létt muni að kom-
ast þar inn því svo er að sjá að öllum
sé leyft að skoða. En ef hann ber á dyr,
þá er ekki lokið upp, því hann ber ekki
réttilega, af því að hann er ókunnugur,
af því hann kemur frá afskekktu landi,
sem lenti í óskilum þegar menningin óx
og þroskaðist í samkeppni og metnaði
hjá nágrannaþjóðunum.
Svo er ég og hver einn unglingur
staddur er hann kemur út í fyrsta sinn
í Evrópulöndin. Við höfum ekki minni
lífsþrótt en hver annar í öðrum lönd-
um því ég hygg að guð láti kraftana
streyma nokkurn veginn jafnt yfir okk-
ur og þá sem búa betur en við. En það
eru móttökuskilyrðin sem eins miklu
varða og umsetning efnanna. Okkur hef-
ur vantað svo margt, einnig það sem við
höldum að til frama sé, og gagns og
fegurðarauka fyrir líf okkar — og það
eru listir svokallaðar.
Síðan talar hann um að við eigum
skáldmennt en myndlistin sé ný og braut
ryðjendur hennar séu enn á bezta aldri
og ýmsir að koma fram: meira og
minna menntaða af gáfum og vinnu-
semi, segir hann og heldur áfram:
Sjálfum hefir mér verið borið á brýn
að ég væri sjaldan sjálfum mér líkur
og sundurleitur í verkum mínum og er
þetta ekki að ósekju, því svo er fljótt
að líta fyrir þann sem heimsækir mig
og sér það sem ég hefi gert að ég muni
ekki við eina fjölina felldur. Ég er þess
fullvitandi og reyni ekki að skýla þessu
því þá færu landar mínir þess á mis
að sjá hvernig unglingurinn hefur unnið
meðan hann var að skoða heiminn sem
var honum ókunnugur nema í munn-
mælum og kynjasögum.
Síðan víkur hann að skólunum og
segir:
Mér var brátt ljóst að gömlu skólarnir
— okademíin — voru ekki eins og ég
bjóst við. Þáð var kominn doði í listar-
andann sem átti að ríkja þar og ágætis
listmenjar sem skólarnir áttu nóg af
stóðu og biðu eftir kennurum sem áttu
að opna augu lærisveinanna fyrir því
gcoa sem er gert — undirstöðuna und-
ir þáð sem þú og ég eigum að byggja
C».
Eg kynntist listamönnum af öllu tagi,
góðum og vondum; ég mætti nýjum
stéfnum sem fóru hliðargötur við hina
aeðri skóla. Það var hugsað í litum hjá
þessu fólki, litum og línum og tónum,
sterkt og ríkt eftir manngæðum og frum-
leika hvers og eins. Stefnurnar komu
að sunnan og komust strax á almanna-
íæri. Höfuðsmennirnir voru óhræddir
við dóma því þeir vissu að æðsti dóm-
ur er seinastur sem mannveran ræður
ekki við. Þeir höfðu dauðann fyrir bak-
tjald en horfðu inn í ljósið sem var fullt
af undarlegum formum og sundurleitum
litum. Og þeir mótuðu myndir og hlut:
sem þeir halda að heyri framtíðinni til.
Margir fórust í ofbirtunni og aðrir slös-
uðust því þetta voru vísindi sem þeir
offruðu sér fyrir. Kaup þeirra var fullt
hjarta af gleði sem fullnægði þeim um
stund á þessum nýju vegum.
E:nn af þessum nýju mönnum var ég.
Það bjargaði uppruna minum að ég
fyllt.i flokk þessara manna — en ég
var kominn utan til að læra og sjá, og
ég ákvað áð ganga í gegnum þann gamla
skóla til þess að finna það sem átti að
vera þar. Og oft vann ég sem hver ann-
ar erfiðismaður ellefu stundir á dag við
XÚSS (að ofan) MÁLABATÚR (að riieðan).

: ■■

að teikna og mála. Og ég fann smám
saman það sem ég hálfvitandi leitaði
að — að læra og kunna — ég lærði að
velja og hafna. Þá varð mér smám sam-
an Ijóst áð ég þurfti að skilja samtið
mína til þess að geta dæmt um nýtt, og
gamalt í listum. Ég vissi að ísland átti
enga fortíð I málaralist og ábyrgðartil-
íinningin vaknaði, er fylgir einstaklingi
hverjum. Ég vildi vita deili á því sem
var og er og sökkti mér niður í allar
stefnur og byggði yfir hugmyndir min-
ar og fann nýjar stefnur. Ég lærði að
hugsa sjálfstætt í listheimi mínum; væri
ég viðvaningslegur stundum var það
bara þjóðerni mitt.
Ég viðurkenndi ætt mína fyrir sjálf-
um mér og gleymdi ekki að styrkur
minn var takmarkaður í upphafi, frá
minni eigin þjóð. Þess vegna fór ég
heim til að sjá stefnuna sem bar mig
33. tfbl, 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS U