Lesbók Morgunblaðsins - 17.10.1965, Blaðsíða 3

Skýjuborgir
Eftir Jóhannes S. Kjarval
V onin bjó á veldisstóli og vann
fyrir göfugri hugsjón, sem einhver góð-
ur vinur hafði trúað henni fyrir, Og
vonin var svo viss um, að hugsjón þessi
rættist, að hún var þegar búin að byggja
margar b'orgir, sem hugsjónin átti að
þroskást í og verða að veruleika.
Og alltaf vann vonin að borgargerð-
inni og alltaf var hún með hugsjónina
með sér. Hún hrakti hana úr einni borg-
inni í aðra. Tillitslaust og fyrirvaralaust
dró hún hana með sér, og vesalings hug-
sjónin var orðin svo þreytt, að hún hneig
niður í einni borginni og varð þar eftir.
En vonin hélt áfram viðstöðulaust. Hún
var óþreytandi. Og vinur hennar, sem
ætlaði að finna hana, var orðinn upp-
gefinn, þegar hann loksins kom að
borginni, þar sem hugsjónin hans var
örmagna og vinalaus. Hann varð afskap-
lega hryggur, þegar hann sá þessi afdrif
hugsjónar sinnar, hann reyndi að lífga
hana og það birti í huga hans, er hann
fann lífsmark með henni. En það var
aðeins síðasta andartakið. Það var kveðja
fx’á voninni. Og kveðjan var vonbi'igði.
Og hatrið flykktist að, og læddist um
borgina, og endurtók með deyjandi hug-
sjóninni vonbrigði, vonbrigði.
Og borgirnar hrundu af bergmálinu.
Og ómurinn dó út í geiminn.
0 rvæntingin reis á rústum hinna
föllnu borga, ráðlaus og hrædd við allt,
sem í kringum hana var. Hún flýði til
skynseminnar ög bað hana hjálpar, en
skynsemin var heldur ekki örugg, því
að hún óttaðist skugga heimskunnar,
sem alls staðar voru á reiki. En með
hjálp hugans fann skynsemin, að skugg-
ar þeir voru hættulausir, ef hún fengi
dómgreindina í lið með sér.
Og dómgreindin fann það, að það var
ekki voninni að kenna, að borgirnar
hrundu, og ekki hugsjóninni, sem von-
in yfirgaf, heldur vini vonarinnar. Það
var honum að kenna, af því hann leitaði
ekki ráða til skynseminnar, sem átti að
gæta hugsjónarinnar og fullkomna hana.
Og skynsemin fékk viljann til þess að
reka örvæntinguna á flótta, og hún flýði
og hvarf inn í minnisþokuna.
(Skrifað 1907).
nrvöllnr
BROT
Eftir Jóhannes S. Kjarval

— ar gengur stúlkan, sem ég elska.
Hún stanzaði við hugskeyti einhvers
staðar að og hallar sér upp að járngrind-
inni. Hún er svo fögur og tíguleg, að
ékki er hægt að segja frá því. Hún
þekkir mig af afspurn og í sjón, en ef
ég nálgast hana og segi henni, að hún
sé stúlkan min, þá býður hún mér heim,
og afhendir mig pabba sínum og
n’iimmu. Pabba og mömmu lízt ekki
á þig, segir hún, en þau eiga bæinn og
Eeykjavík og Austurvöll með hinu
ftikinu. Það eru stói-kallarnir í Reykja-
vök, sem eiga húsin þar í kring og hinar
d.'ru lóðir, en þú ert öreigi og flakkari
og listamannssál, sem átt að borga skatt
fyrir að fá að vera í bænum. Ekki býst
ég við, að þú fáir mig.
Bærinn er að mörgu leyti yndislegur
við nýtízku höfn, sem byggð er að verk-
legri fyrirhyggju, eins og bezt annars
staðar. — Búin til úr margskonar efnum
frá mörgum löndum, samansafnað vit
margra alda reynslu ágætis uppfinninga-
manna, sem tekið hefir á sig praktiska
mynd nýjustu þarfa í húsum og gatna-
gerð. — Spegilslétt asfalt undir vagna
og umferð — undir nýja skó sunnan úr
heimi, handa nýjustu kynslóð til að
spreyta sig á, að verða fallegri, meiri
og betri, ef hún er fær um, en forfeð-
urnir uppaldir á verptum smáskóm við
smalamennsku norðlægrar breiddar.
„Gjörið svo vel,“ segir nýi tíminn —
„hér eru fínu göturnar handa ykkur
eins og í Róm“ — en þessu trúa nú
margir ekki, eða öllu heldur hugsa ekki
út í það — nema þeir hafi siglt og
verið í öðrum löndum, þá sjá þeir, að
það er satt. — Jú, við eigum góða
menn, sem hafa staðið vel í stöðu sinni
— þrátt fyi-ir daglegt grín í daglegri
götuumferð, — menn, sem allir þekkja,
og mikla ábyrgð hafa á sig tekið og
stórmannlega, enda kemur ekki hið svo-
kallaða grín frá þeim — — heldur fá
þeir það gi'atis frá öðrum — þeim sem
nota asfaltið í tíma og ótíma. En tím-
ai-nir eru með grínblöð, eins og allir vita,
það er líka tízka, sem fylgir þéttskipuð-
um borgum, að hafa grínara í allskonar
málefni, og eru þeir þá misjafnlega fyr-
ÆÐSTA SKEPNA
JARÐARINNAR
Eftir Jóhannes S. Kjarval
Það ert þú!
fagri fugl — sem ég
trúði á eitt augnablik
— heilan dag, eða
hálfa stund.
Þú varst merki mitt
fyrir öðru sem
hjarta mitt þráði.
Þú varst lífgjafi
stórra vona.
Þú lýstir ást minni
er þú þauzt um
götuslóða.
Á móum risu
blóm með litum
lífsins — þau voru
æðst alls sem ég þekkti
— því ég snerti ekki
eitt einasta vegna þín.
Þú ert æðst alls
sem er —
allt annað er æðst
vegna þín.
(Birt í
maiuia'
Víxlleikur.
„Árdegisblaði lista-
13. jan. 1925).
irkallaðir, að virða og meta dygga þjón-
ustu annarra en sjálfra sín. Og tíma-
spursmál að venja sig við það eins og
meinlaust skemmtispil þéttbýlisins. Og
mesta giúnið, sem athafnaleysið skapar
yfirleitt, kemst ekki nærri allt í hin
frægu grínblöð og gengur því augna-
bliks sali milli fólksins í staðinn fyrir
leikknetti.
E g borga ekki skatt öðrum en þér,
það er hjarta mitt, en ég er ríkasti mað-
ur á jörðinni, iþó ég sé öreigi án
þín. Ég vinn fyiúr lögmál hinna ósannan-
legu eiða, allir sannir borgarar viður-
kenna það. Þegar þú gerir mig ríkari
en ég er, þá fá hinir sitt, hver og einn.
Þangað til verða þeir að bíða.
Enda þótt sú bið þyki löng, því öreiga
gull er ekki alltaf í verði, og einn
flakkari með listamannssál getur ekki
átt nógu erfitt með að ávaxta sitt pund.
Því listamannssál heyrir engum ein-
um til, hún er samsafn og hug-
myndir úr ótal hausum og er á
hringsóli út um alla geima, þar sem hið
gamla merkilega máltæki er lífsvísdóm-
ur þess, sem fær er um að segja —
komi þeir, sem koma vilja, og fari þeir,
sem fara vilja, því einn listamaður er
musterið, sem talað er um í helgum sög-
um, sem hugskeyti andanna hafa fyrir
hótel — aleiga hans er ekki til nema
hjá öðrum, nema þegar hann er útlagi,
þegar hann hefir skilað af sér öllum
kenndum, sem hann hefir að láni frá
sínum samborgurum, þá á hann bara
þennan sama, litla neista, eða hvað nú
Framhald á bls. 12.
33. tfbl. 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3