Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1964, Blaðsíða 2

SVIP-
MVND
FILIPPUS Bretaprins, hinn
duglegi ferðamaður og full-
trúi hennar hátignar, eiginkonu
sinnar, hefur nýverið gist ísland, og
var þá margt um hann skrifað og
skrafað, enda vekur maðurinn at-
hygli hvar sem hann kemur, bæði
vegna stöðu sinnar og ekki síður
vegna hins, að hann býr yfir óvenju-
legum persónuleik og er mjög sjálf-
stæður í öllum háttum. Hann kem-
ur til dyranna eins og hann er
klæddur og hefur skömm á þeirri
áráttu fyrirmanna að snurfusa þá
hliðina sem að almenningi snýr.
Hann hefur aðeins eitt andlit, og þar
leyna sér ekki einbeitnin og hrif-
næmið. Sams konar einbeitni hefur
komið öðrum mönnum til vegs og
valda í viðskiptalífinu eða stóriðj-
unni, en hjá honum hefur hún leitt
af sér furðulegar breytingar á sjálfri
konungsfjölskyldunni, háttum henn-
ar og sambandi við þegnana.
Vel mætti komast svo að orði, að her-
toginn af Edinborg sé „atvinnumaður" í
þeirri list að rækja hinar erfiðu og
margþættu konungslegu skyídur. Ef til
þess kæmi, að sett yrði á laggirnar nefnd
sérfræðinga til að draga upp mynd af
hugsjón nútímamanna um eiginleika fyr-
irmyndarþjóðhöfðingja, mundi sú mynd
verða næsta sviplík Filippusi prinsi.
Hann hefur lifandi áhuga á öllum sköp-
uðum hlutum, vísindum, listum, útilífi,
íþróttum, iðnaði, viðskiptum — yfirleitt
öllu 3em stuðlar að velsæld og ham-
ingju þegnanna.
Hann hefur jafnan haft ríkan á-
huga á einhverju. Fyrst hafði hann
sennilega mestan áhuga á viðhorfum
frænda síns, Mounfbattens • jarls, sem
hafði djúptæk áhrif á hann í bernsku og
æsku. Filippus var fæddur inn í grísku
lconungsfjölskylduna af dönsku og þýzku
foreldri. Viktoría drottning var langa-
langamma hans eins og Elízabetar konu
hans, en hann hefur meira af þýzku
blóði en eiginkoann, og hafa sumir talið
það vera skýringuna á hispursleysi hans
og tillitsieysi gagnvart ríkjandi hefðum.
Þó er ekki ósennilegt, að hinn frægi skóli
í Gordonstoun og brezki flotinn hafi
haft meiri áhrif á alla mótun hans en
ætterni hans og erfðir.
Hertoginn var ungur settur í hinn
framsækna skóla Kúrts Hahns í Gord-
onstoun, sem m.a. hafði að markmiði
að frelsa „syni valdamanna úr fangelsi
forréttindannaý. Enn er ekki að vita,
hvort prinsinn af Wales, elzti sonur
Filippusar, er gæddur sömu heillaríku
aðlögunarhæfileikúnum gagnvart hinu
erfiða kerfi Hahns eins og faðir hans,
en Filippus hefur gert hlut þessa merki-
lega skólakerfis mikinn í brezku þjóð-
lífi með því að stofna til verðlauna, sem
árlega eru veitt í skólanum.
H ;fileikinn til að helga sig heiLs-
hugar ákveðinni lífsstefnu, sem hann
tileinkaði - sér í Gordonstoun, ieiddi -til
þess, að þegar hann gekk í brezka flot-
2 LESBOK morgunblaðsins
ann árið 1939 var hann sérlega vel bú-
inn undir harðræðið og agann, sem
þjónustan í sjóhernum krafðist. Hann
hafið mikið yndi af sjómennskunni og
varð ákaflega vinsæll og velmetinn með-
al félaga sinna, meðan hann gegndi
þjónustu í flotanum.
Hann er enn sjómaður I innsta eðli
sínu: hispurslaus, beinskeyttur, óbrotinn,
vinnusamur, vel agaður, vanur að gefa
fyrirskipanir og styðja af heilum hug
lögboðin yfirvöld. Hann lifir samkvæmt
reglum, en hefur skömm á órökstudd-
um eða ástæðulausum hindrunum og
bönnum. Viðhöfn og fordild fara í taug-
arnar á honum og sama er að segja um
hvers konar kák og óskýra hugsun.
Hann hefur mótað núverandi hlutverk
sitt þannig, að það hæfi persónuleik
hans, og er það orðið honum eðlilegt.
Allur leikaraskapur er honum fjarri.
Árangurinn er sá, að hann neytir
þess frelsis, sem staða hans leyfir, til að
gera starf sitt skemmtilegt og aðlaga
það áhugamálum sínum. Áhugi hans á
æskulýðsstarfi er einlægur og hef-
ur gert viðleitni hans á þeim
vettvangi heilladrjúga. Áhugi hans á
alls kyns vélum og vélfræði veldur því,
að hann spyr stundum skrýtilegra
spurninga, þegar hann heimsækir verk-
smiðjur, og hafa þær ósjaldan leitt til
þess, að forundraðir verksmiðjustjórar
taka upp nýbreytni, sem gefst vel.
Áhugi hans á siglingum, hraðskreiðum
bílum og flugvélum er frægur orðinn.
Hann neytir hvers tækifæris til að stýra
sjálfur flugvéiunv sem hann ferðast með,
og gildir þá einu af hvaða gerð þær eru.
Hann er jafnvígur á þyrilvængjur og
Boeing 707.
Filippus er nú 42 ára gamall og
hefur á undanförnum árum verið að
smábreytast úr ungum ákafamanni í
þroskaðan miðaldra mann. Eins og langa-
langafi hans, Albert prins, gerir hann
sér far um að fylgjast með á öllum svið-
um, les mikið og lætur ekkert tækifæri
ónotað í hinum mörgu konunglegu heim-
soknum til að bæta við þekkingu sína,
mennta sjálfan sig. Hann hefur marg-
sinnis komið vísindamönnum á óvart
með margþættri þekkingu sinni; og
ræðan, sem hann hélt þegar hann var
tekinn inn í Konunglega brezka vís-
indafélagið 28 ára gamall, vakti óskipta
athygli allra viðstaddra.
Ræður hans, sem standast vel þá raun
að koma út á prenti, eru samdar af hon-
um sjálfum. Þurfi hann á sérfræðilegri
aðstoð að halda, biður hann um skrá yfir
nokkrar meginstaðreyndir, og fléttar síð-
an úr þeim ræðu, sem jafnan er samin
á sérkennilegu hversdagsmáli hans og
lýkur á jákvæðri niðurstöðu. Hann tek-
ur ekki í mál að veita neinu fyrirtæki
konunglega vernd, nema því aðeins að
hann hafi tíma til að kynna sér alla
málavexti og tilgang fyrirtækisins. Hann
hefur stundum verið gagnrýndur fyrir
að ganga of langt í afskiptum af ýmsum
opinberum eða hálfopinberum málum,
er. hann lætur sér slíka gagnrýni í léttu
rúmi liggja, enda hefur hann mjög auk-
ið persónulegt áhrifavald brezku kon-
ungsfjölskyldunnar.
* ó er það kannski elcki mesta af-
rek hans, heldur hitt, að hann heíur
blásið fersku lífi í ímynd konungsfjöl-
skyldunnar. Það var ekki einvörðungu
valdamissirinn sem á liðnum öldum gerði
konungsstjórnina að elskulegu núlli, á-
hrifalausu höfuðdjásni kalkaðrar hefðar,
sem óeirnir ungir menn gerðu aðsúg að.
Á sínum tíma var ímynd þjóðhöfðingjans
lifandi afl í vitund þjóðarinnar. Elíza-
beí I og ráðgjafar hennar skildu þörfina
á þessari björtu og glæstu ímynd. En
smám saman fölnaði hún, meðan við
völd sátu menn eins og Georg III, sem
þjáðist af brjálsemi, og Viktoría dóttir
hans, sem þjáðist af harmi og þunglyndL
Einstaklingshyggja og framtakssemi
Filippusar hafa átt sinn ómælda þátt í
að endurlífga þessa ímynd. Og jafnvel
þótt þessi fjörlegi og manneskjulegi ein-
staklingur þyki kannski ekki alltaf nógu
virðulegur og konunglegur í framgöngu,
þá er hann tvímælalaust mjög heppileg
andstæða drottningarin'nar, sem er var-
færin og innilokuð í virðuleik sínum.
amfara hispursleysinu og hrein-
skilninni eru firtni og skapbræði, til-
hneiging til að vera ekki aðeins einarð-
ur heldur ruddalegur, oft við þá sem alls
ekki geta svarað fyrir sig. Samskipti her-
togans við blaðamenn eru gott dæmL
Hann er að jafnaði vingjarnlegur og
hjálpsamur, þegar allt gengur árekstra-
laust í hinni æðislegu samkeppni blaða-
manna í sambandi við sögulega viðburði,
en þegar þeir gerast of nærgöngulir,
einkanlega ef drottningin á í hlut, er
hann allt annað en blíður á manninn.
Hver sem raunverulega opnaði fyrir úð-
arann sem rennbleytti tvo blaðamenn á
blómasýningu árið 1958, þá talar það
sínu máli, að margir héldu að það hefði
getað verið Filippus. Hann er ekki held-
ur sérlega vandur að orðum, þegar svo
ber undir.
Elizabet I viðhafði hins vegar miklu
ljótari munnsöfnuð en Filippus heCur
nokkurn tíma gert. Ruddaskapur er önn-
ur hliðin á gneistandi mælsku og anda-
gift. Hafi menn mætur á mælsku, verða
þeir stundum að umbera ruddaskap,
jafnvel af vörum kóngafólks.
* ó það kunni að hljóma eins og
þversöng, þá liggur meginstyrkur her-
togans í því, að hann situr ekki og mun
aldrei sitja í hásætinu. Þeir sem lausir
eru við vald hásætisins, jafnvel þó þeir
séu nátengdir því, hafa málfrelsi og at-
hafna, sem sjálfur valdhafinn fær aldrei
notið. •
Meðan Georg V var prinsinn af Wales,
vakti hann heilmikið umtal með því að
segja þessi sakleysislegu orð: „Gamla
landið verður að vakna af svefni.“ Með-
an Georg VI var hertoginn af York helg-
aði hann sig starfi í æskulýðsbúðum og
var mjög áhugasamur flugmaður, en það
vakti sams konar umtal og kvíða eins
og þegar hertoginn af Edinborg tók upp
á því sama árið 1953. Það var í hlutverki
eiginmanns drottningar, ekki í hlutverki
þjóðhöfðingja, sem Albert prins vakti
áhuga brezku þjóðarinnar á vísindum, á
Framhald á bls. 12
UtgeíancU: tl.t. Arvakur. Keykjavnt.
Framkv.stJ.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason fr4 VUeur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónssoa.
Auglýslngar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: AOalstræti 6. Sími 22480
toíublað 1964