Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1964, Blaðsíða 6

tíSar leiklistarinnar og hann var sízt af
cllu fær um að stjórna sakir vanmennt-
unar sinnar. Ég á við leiklistarstoólann
sem viðurkenndur er fyrir fúsk. Þér
þurfið ekki amnað en spyrja leikara
þessa lands og nemendur skólans að
því. Er haagt að horfa upp á að mað-
urinn sem átti að móta leiklistina og
efla hana verði krans á leiði hennar?
Er ekki kominn tími til þess að semja
Þjóðleikhúsinu nýja reglugerð og taka
alla starfisemi þess til rætoilegrar end-
urskoðunar?
Virðingarfyllst,
Njörður P. Njarðvík.
SVIPMYND
í
Framhald af bls. 2
is og tebur sér þá matarhlé. Ekki er
ótítt að hann fái glænýjan kola eða
lúðu í middagsmatinn frá fiskimönnun-
um í þorpinu. Efitir matinn hefst meg-
inverkefni dagsins, löng ganga yfir salt-
flaamin meðfram ströndinni. Marga kíló-
metra norður og suður af Aldeburgh er
landið flatt, litlaust og ömurlegt. Britt-
en er fæddur og uppalinn í Lowestoft,
um 50 kílómetra norðar á ströndinni,
og var faðir hans sæmilega efnaður
tannlæknir. Þetta umhverfi mótaði
hann í bernsku og æsku, og síðustu 20
árin hefiur hann hvergi viljað búa nema
þar.
Hann tekur bílinn sinn eftir hádegis-
yerð og ekur niður að sjónum, skilur
hann þar eftir og gengur síðan klukku-
timum saman yfir saltflæmin og mýr-
ernar. Þetta .górir hann ekki fyrst og
fremst til að þjálfa líkamann, heldur til
að skapa list. Það er á þessum löngu
gönguferðum sem tónverk hans verða til
og fiá þá mynd, sem hann er ánægður
með. Undir kvöld, þegar hann er búinn
að semja í buganum 10 eða 12 síður af
hinu nýja verki, ekur hann heim í
„Rauða húsið“ aftur, fær sér te og vinn
ur síðan tvo tíma við að skrifa niður
það sem andinn hefur blásið honum í
brjóst.
Benjamin Britten eyddi þremur leiðin-
legum árum í nám við Royal College of
Music í Lundúnum (1031—34). Þar var
mikið um nemendahljómsveitir og kóra,
en kennararnir gáfiu honum fá tækifæri
til að flytja hin mörgu verk sem hanrn
samdi á þessu skeiði. Og það sem verra
var, kennararnir vildu ekki heyra minnzf
ú „atónala“ tónlist Vínar-tónskáldanna,
sem Britten hafði þá mikinn áhuga á.
A ð námi laknu fékk hann starf hjá
félagi sem gerði heimildakvikmyndir.
Hann fékk 3 sferlingspund á viku 'fyrir
að semja tónlist við þessar kvikmyndir,
styðja myndavélar og koma fyrir ljósa-
útbúnaði. Framsýnn útgefandi, Ralph
Hawkes, kom auga á hæfileika hans og
gerði við hann útgáfusamning, sem færði
honum 250 sterlingspund á ári. Tónverk
hans, „Variations on a Theme of Frank
Bridge'1 (1937), sem samið var til minm-
ingar um brezkt tónskáld, er hafði mikilv
é/hrif á Britten í bernsku, vakti mikla
athygli og var leikið yfir 50 sinnum í
Evrópu og Ameríiku á 18 mánuðum. Flest
verk hans önnur mættu fjandskap eða
áhugaleysi. Honum gramdist ihaldssem-
in í Bretlandi og hið pólitíska andrúms-
krft í Evrópu, þar sem einræðisherramir
voru að færast í aukana, og vorið 1939
sigldi hann ásamt Pears félaga sínum til
Ameríku. Pears var ráðinn til að syngja
víðs vegar í Bandarikjunum, en Britt-
tn var staðráðinn í að setjast þar að um
óákveðinn tíma.
Árið 1940 samdi hann satíru, „Paul
Bunyan", fyrir óperu-deild Columbia-
háskólans í New Yorfc, en textinn var
eftir vin hans, W. H. Auden. Þegar verk-
ið var flutt, urðu áheyrendiur fokvondir.
Frá hlj ómsveita rstj óranum Serge
Koussevitzky, sem hafði stjómað „Sin
fonia da Requiem" í Boston og orðið
fyrir djúpum áhrifum, fékk hann 1000
dollara styrk, en vorið 1942 afréð hann
að halda aftur til Evrópu, þó heimsstyrj-
öldin í algleymingi. Hann settist að
í innréftuðum kjallara gamallar vind-
mylu skammt frá núverandi heimili sínu
og hóf að semja óperuna, sem hann hafði
fengið Koussevitzky-styrkinn út á. Sú
ópera var „Peter Grimes“.
B ritten hafði verið vinstrisinnaður
fyrir stríðið, m.a. samið tónverk til heið-
urs alþjóðaherdeildinni í borgarastyrj-
öldinni á Spáni. Hann var sannfærður
friðarsinni, og í ágúst 1942 sótti hann
um undanþágu frá herþjónustu. Hon-
um var veitt undaniþágan. á þeirri' for-
sendu, að með tónlistinni, sem hann
samdi fyrir brezka útvarpið, væri hann
að leggja fram krafta sína í stríðinu.
óperan „Peter Grknes“ var flutt í
Lundúmum eftir sigur bandamanna í
Evrópu Og vakti mikinn fögnuð. Hún
átti ósmáan þátt í að móta þá kynslóð,
sem kom fram eftir stríðið og heimtaði
rétt til að tjá sig og frelsi til að lifa
sínu eigin lífi án tillits til gamalla
boðorða og úreltra hugmynda, sem
höfðu reynzt holar og haldlausar í hild-
arleiknum mikla.
Benjamin Britten hefur orðið aðnjót-
andi margs konar heiðurs á síðustu ár-
um. Hann hefur fengið heiðursnafnibætur
frá mörgum háskplum, gömlum og nýj-
um, verið gerður heiðurslborgari í fæð-
ingarbæ sínum, Lowestoft, og hlotið að-
dáun kunnáttumanna um heiim allan, en
hann hefur aldrei slakað á þeim kröfum,
sem hann gerir til sjálfs sín, og heldur
áfram að vinna baki brotnu að þeim tón-
smíðum sem færa honum sjálfum ódauð-
legt nafn, en öðrum gleði, huggun og rík-
ari skilning á mannleguim kjörum.
SMÁSAGAN
Framíhald af bls. 3
og sló henni við eins og hún var nú í
öllum sínum svita og synd!
Gísli sagði honum eins og satt var
að matráskarinn hefði komið hér með
berjöxluðú vargsæði og gjarnan viljað
drepa hann og hann Dóri gat ekkert
sagt. Þeir vissu þá aUt. Það bar ekki
á öðru og Dóri var hissa. Hann var
feiminn við þá og fór allur niður í sjálf-
an sig.
Hann hefði snúið þig úr hálsliðnum
ef hann hefði náð til þín, en við Nonni,
við sögðum að það hefði ekki verið þú
Dóri, eins og satt er. Við trúðum því
ekki á þig Dóri. Gátum við trúað því á
þig Dóri. Þú sem ... Þú sem ert svo ..
Hann sat kyrr nokkra stund. Þeir
sögðu að hann væri, meinlaus, eins og
kind Dóri, og hlógu. Þá sneri hann sér
undan og horfði inn í dimma vögigu
þar sem voru fúkkuð bjargbelti mel-
spírur luktir vettlíngar og annað dót í
haug. Þá hnippti Gísli í Jón og gaut
augunum til Dóra þar sem hann greyfð-
ist yfir vögguna. Og seinna, þegar hann
var farinn frá þeim sagjði Gísli, Sástu
hann þegar hann leit inn í básinn, hvað
hann var eitthvað hjárænulaumulegur?
Sástu augun £ honum þegar hanri þorði
ekki að lita framan í okkur og sneri sér
undan? Já, sagði hinn. Hjárænulegur,
sagði hinn þá, og þar var honum rétt
lýst. Já, sagði hinn. Fæst, sagði hinn,
við ljóðagerð og slíkt, er saglt. Kukl!
Já, sagði hinn. Skáldskap! Hugsa sér.
Og alltaf er hann jafn augnalaumuleg-
ur. Það veistu Nonni. Skáld! Að skálda!
Myrkur. Ljóð. Þroski! í myrkri. Að
hugsa, hugsa sér, eins og þetta pakk
hans' sérstaklega karlinn, segir það. Eitt-
hvað var talað um að hann hafi fengist
við forneskju. f það minnsta hómópati,
eins og hann líka sagði drengurinn.
Já. hann pgbbi er hómópati. Fékkst
við særingar niðri í kjallaranum, galdra
sullið sarnan, segir það, og þegar eng
inn fékkst lengur til að láta hann kukla
við sig, segir það, er sagt að dellan hafi
komist inn á önnur svið. Tónlist, segir
það. Eitthvað var talað um tónlist. Ein-
hver hafi komist á snoðir um að hann
hafi setið þarna á kvöldin í myrkrinu.
Niðri, hugsaðu þér, I kjallara, Nonni. f
myrkri. Rofaði einhverja kóra! Að
hugsa sér! Með sög. Eða fiðlu. Og loks-
ins hafi hann keypt þetta umtalaða
hljóðfaari, hafi ekki hætt brjálæðinu
með sög einni og fiðlu. Sagt að það
hafi verið gríðar mikið þíng. Og hafi
komið því fyrir inní horni. Selló!! segir
það. Og hafi rofað með. Svo hafi hann
skekið það svo að hrikti í húsinu! Já,
það sagði það, sagði hinn. Og hvaðan
Nonni, hvaðan heldur þú, svona til að
spyrja, hvaðan Nonni, þótt þú náttúr-
lega ekki vitir það, hvaðan heldurðu
að þessi della sé komin í soninn Nonni?
Hvaðan Nonni? Hvaðan?’
Halldór fór mjög hjá sér og hugsaði
allt í belg og biðu. Ef maður væri full-
ur mundi allt vera í lagr. En þegar
hann var fullur réði hann ekkert við
augu sín þegar á hann var horft. Og
þetta endaði með því að hann flúði í
lcnd.
Bíddu!
Hvað?
Á pabbi þinn selló?
Selló? sagði hann. Selió? Já, og flúði.
egar hann kom upp á götu rakst
hann í önnur vandræði. Þá rnætti hann
tveimur jafnöldrum sínuim og skóla
bræðrum úr barnaskóla og þeir heils-
uðu honum þægilega.
Jæja. Hvað segir skáldið?
O. .
En það blessað veður. Hvað finnst
skáldi um fjalladýrðina?
Hann svaraði eirihveirri vitleysu og
skaut augunum ýmsa vegu.
Og bráðum stormuðu þeir hlæjandi á
braut.
Það á vist að veiða upp úr manni.
Það á víst að veikja mann. Það á að
reyra að mér eins og baggahesti, teygja
úr mér, vinda úr mér eins og þvögu
og heyra mig æpa. Umfram allt glápa
á mig og sjá hvernig ég ber mig til!
En hvað hefur staðið upp á mig? Hef
ég ekki étið? Jú. Ég bið um réttlæti.
Ég hef étið. Ég hef glotrað í mig á við
hvern annan og þess vegna heimta ég
að litið sé á mig eins og mann!
Og togarinn seldi í Englandi I síð-
ustu viku og stríðið hakkar menn og
étur og hér er útgerð og annars staðar
eru útgerðir og í bókasöfnum er gieist-
legur skáldskapur og ljóð og leikrit
eru til í bókum frá þúsund löndum eftir
skáld frá borguim úr leir og gulli og
hvaða máli skiptir þá hvort ég er ....
Gefið mér frið! Ég hef étið!
Norðurlandaferb
Framhald af bls. 4
unz við komum að fjallahótelinu Fossli.
Hótelið stendur á einkénnilegium stað.
Rétt hjá því er hrikalegt gljúfur. Þar
steypist Væringjafossinn 182 m hár nið-
ur í gljúfrið. Hann nýtur sín ekki vel,
vegna þess hve glúfrið er þröngt. Fólk-
ið þyrptist niður á brúnina, til þess að
sjá fossinn og taka myndir. Það er
ekki alveg hættulaust, jafnvel þó að
girðing hatfi verið sett upp á brúnirmi.
Ég held, að fararstjórinn hatfi verið hálf-
hræddur um okkur. Þarna blasti við
hinn hrikalegi Mábödalur. Reyndar er
hann firemur gljúfur en dalur á þessum
kafla. Nú lá leið okkar niður í þenn-
an dal. Vegurinn er mjög brattur og
iiggur í ótal bugðum. Hann er breiður
og sbeyptur kantur á þá hlið, sem að
gljúfrinu veit, enda væri dauðinn vís,
etf bíllinn ylti. Allt gekk vel og við
feomum heilu og höldnu niður að árrni.
Ókum við síðan út dalinn, en víða eru
snarbrattir harnrar alveg niður að á.
Þá lá vegurinn gegnum jarðgöng, sem
sprengd höfðu verið að minnsta kosti
á fimm stöðum. Þetta hetfur verið dýr
vegur. Skógur er þarna ekki mikill, en
þó ekki alveg skóglaust, því að tré virf
ust vaxa út úr sprungum í hömru-n-
um. Byggð er strjál í dalnum, og að-
alatvinnuvegur er að sögn kvikfjárrækt
og lax- og silungsveiði. Þegar utar dreg-
ur verður frjósamara og fegiurra. Eftir
stutta stund komum við til Kinsarvík-
ur við Harðangursfjörð og fórum síðan
með ferju yfir fjörðinn til Hvanndals.
N-
i*u erum við í Hörðalandi eða
Hörðafyiki eins og það er venjulega
nefnt. Þetta fylki er mjög vogskorið og
íjöllótt. Fjöldi éyja og skerja er úti
fyrir ströndinni, meðal þeirra Mostur,
þaðan var Þórólfur Mostrarskegg. Héð-
an var Hrafna-Flóki ættaður og margir
fleiri landnámsmenn voru frá þessu
fylki. Landslag er ákaflega fagurt hér
í Harðangursbyggðum. Siglingin yfir
fjörðinn var skemmtileg, einnig öku-
ferðin út með Harðangursfirðinum og
yfir hinar fögru srveitir Hörðafylkis. Til
Björgvinjar komum við um kvöldið og
gistum í Hótel Alrek.
Björgvin er eiginlega í Hörðafylki,
er, þó ekki talin til þess heldur sérstakt
fyiki og stendur á skaga úti við strönd-
ina og sjö fjöll mynda ramma um boj-g-
ina. Þetta er ein atf elztu borgum Nor-
egs og talið er, að Ólafur konungur
kyrri hafi stotfnað hana á 11. öld. Hér
sátu þeir oítast Hákon gamli og Magnús
lagabætir sonur hans. Hér hefur Snorri
Sturluson dvalið með Hákoni gamla,
og hér hefur Sturia Þórðarson líklega
ritað Hákonarsögu. Snorrastytta Vige-
lands var' reist hér í Björgvin 1948.
Sonur Snorra, Jón' murtur, var grafinn
hér, sömuleiðis Ásbirningurinn Arnór
Tumason. Borgin hefur alltaf verið mik
il verzlunarborg sökum legu sinnar. Hér
réðu Hansakaupmenn lögum og lofum
á tímabili og eru ennþá nokkur hús
kennd við þá. íslendingar hatfa á liðnum
öldum átt meiri viðskipti við Björgvin
en nokkra aðra norska borg. Og enn i
dag sækja Íslendingar til Björgvinjar.
Margir ágætir skólar eru þar,
sem íslendingar sækja og verzlunarvið-
skipti eru mikil.
Það er sagt að alltaf rigni í pjörgtvin,
en svo var þó ekki þetta kvöld. Veðrið
var yndislegt, og fórum við um kvöld-
ið upp á Flöyen, sem er þekktasta fjall
ið við borgina. Þaðan var dásamlegt út-
sýni yfir borgina og umhverfi hennar.
Sólariagið þetta kvöld var undurfag-
urt, þegar gullnum bjarma sló á him-
in, haf og hauður. Við stóðum þarna
þögul um hríð, meðan sólin seig í sæ.
Þegar við komum heim í hótelið, sagði
fararstjórinn, að við yrðum að vakna
kl 6 að morgni og þótti sumum full-
snemmt, en ekki dugir að deila við
diómararin.
Næsta dag hringir síminn inni hjá
okkur kl. 6. Það er mál að klæðast, því
að morgunverður bíður. Nú eigum við
14 stunda sjótferð fyrir höndum. Það
var glaða sólskin, og allir flýttu sér um
borð, til þess að ná í góð sæti á þilfari,
þar sem sólar nyti. Það var ekki auðvelt
því að þröng var mikil. Fjöldi ferða-
manna frá ýmsum löndum var þarna,
og mörg annarleg tungumál heyrðust.
Þessi skip eru nokkurs konar fljótandi
hótel og eru í sífellduim fiei'ðum á þess-
um sJóðum.
Nú var siglt norður með Hörða-
landi. Nyrzta hérað Hörðalands er Vörs.
Margir fslendingar hafa stundað nám
við lýðháskólann þar. Við siglduim milli
lands og eyja. Klettabelti eru á báða
bóga og strendurnar fremur hrjóstrug-
ar. Viða var siglt um mjó sund- Þegar
Hörðalandi sleppir er siglt til norð-
austurs inn í Sognsæ, og þá erum við
komin inn í Sygna- og Firðafylki. Frá
þessuim fylkjum var fjöldi landnáms-
manna ættaður t.d. Ingólfur Arnarson,
SkaUagrímur, Hásteinn Atlason, Auður
djúpúðga o.m.fl, Hérna erum við á slóð-
um margra fslendinga, sem lögðu leiðir
sínar til Noregs. Norðmenn segja a<5 Sogn
sær eða Sognfjörður eins og þeir kalla
Framhald á bls. 14,
6 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
9. tölublað 1964