Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1964, Blaðsíða 4

Norðurlandaíerð
Eftir Guðrúnu Jónsdóttur
egar Eiríkur Gústaf Lagerlöí
laðir Selmu andaðist 1887 varð að seljá
Mörbacka vegna skulda. Lovísa móðir
hennar lét jafnvel alla sina muni á upp
boðið. Selma Lageröf keypti aftur Már-
baeka 1907 og lét byggja upp ættaróðal
sitt 1921-23. Húsið nýja var reist í herra-
garðsstíl, eins og faðir hennar hatfði vilj
að gera, eÆ efni hefðu leyft. Hún gerði
jörðina að stórbýli, en það hafði ailtaf
verið heitasta ósk föður hennar.
Það voru fleiri ferðamannahópar fyr-
ir, þegar við komum, og var hverjum
flokki fengin leiðsögukona, sem átti
að sýna okkur staðinn og segja sögu
hans. Strax og við komum inn í and-
dyrið, blasti við okkur líkan af stórri
villigæs með lítinn dreng á bakinu.
Þetta er gjöf frá skólabörnum á Skáni
tii kennslukonunnar, sem gaf þeim ein-
hverja skemmtilegrustu lesbók, sem sam
in hefur verið. Ég hef engin tök á að
lýsa öllu, sem þarna bar fyrir augu.
Mér fannst einhver helgiblær yfir staðn
um. Hér hafði góð og göfug kona lifað
og starfað, kona, sem hlotið hafði svo
mikla heimsfrægð, að fáir rithöfundar
hafa jafnazt á við hana. Á sjötugsaf-
mæli hennar sagði Gústaf Adolf þáver-
andi ríkiserfingi Svía, að engin húsa-
kynni í víðri veröld myndu rúma alla
þá, er hylla vildu skáldkonuna. Selma
Lagerlöf andaðist á Márbacka 16. marz
1940 á 82. aldursári.
Við áttum að snæða hádegisverð í
Kongsvinger, sem er 30 km vestan landa
mæra Svíþjóðar og Noregs. Ferðin gekk
vel og eiginlega urðum við varla vör
við, þegar við fórum yfir landamærin,
því að engir tollþjónar sáust þar.
Kongsvinger er í sunnanverðri Heið-
mörk. Heiðmerkur er otft getið í Heims-
kringlu. Þar var Hrærekur konungur,
sá er Ólafur Haraldsson lét blinda og
flytja síðan til íslands. Bærinn stendur
við Raumelfi, sem Norðmenn kalla
Glomma og er lengsta og mesta á Nor-
egs. Rennur hún um Austurdal og til
sjávar í héraðinu Austfold. Nú förum
við að sjá fjöll í fjarska, en þó er skyggn
ið ekki eins gott og heima á íslandi. Þeg
ar við koraum inn í Raumaríki, er Raum
elfur til vinstri handar og er hér svo
lygn og vatsmikil, að hún líkist sums
staðar stöðuvatni, ef ekki sæjust timb-
urflekar víða við árbakkana. Skógar
eru t5l hægri handar og byrgja útsýn.
Seint um kvöldið komum við til Osló-
ar og gistum í stúdentaheimili. Eftir
kvöldverð fórum við með neðanjarðar-
braut til miðborgarinnar, þrömmuðum
eftir Karl Jóhannsgötu og virtum fyrir
okkur næturlif höfuðborgarinnar. Þeg-
ar við héldum heim, rákumst við á hóp
drukkinna ungmenna allháværra. Þá
varð einum félaga minna að orði: „Margt
er likt með skildum.“ Slíka sjón má
því miður stundum sjá í Reykjavík,
þegar skemmtistaðir loka.
Næsta dag var farin ökuferð um
borgina og helztu byggingar skoðaðar.
Meðal þeirra voru konungshöllin, Frels-
arakirkjan, háskólinn og Akurshúskast-
ali, sem var byggður á miðöldum og er
mjög frægur sögustaður. Þar höfðu
Þjóðverjar aðalbækistöð sína á stríðs-
árunum.
Að lokum skoðuðum við hinn fræga
og fagra Vigelandsgarð, þar sem lista-
verkum Gústafs Vigelands er komið fyr-
ir. íslendingum er myndhöggvarinn
nokkuð kunnur, því að hann gerði
Snorrastyttuna x Reykholti, sem Norð-
menn gáfu'íslendingum á 700 ára dán-
arafmæli Snorra 1941. Ólafur konung-
4 LESBOK MORGUNBLAÐSINS
ur, sem þá var ríkisarfi Noregs, kom
með styttuna til íslands árið 1947. Vige-
land hefur einnig gert mynd af Agli
Skallagrímssyni, þegar hann reisir nið-
stöngina.
Við fórum einnig til Holmenkollen.
Mjög gott útsýni er þaðan yfir borg-
ina. Osló er fögur borg, girt skógívöxn-
um hlíðum og í suðri Oslóarfjörður.
Nutum við um stund hins undurfagra
útsýnis, en fengum svo kaffi í Frogner-
seli, áður en við héldum ofan af hæð-
inni. Akurselfa rennur gegnum miðja
Osló. Mér var sagt að etfnaða fólkiðJ
byggi vestan við ána, en það fátæka að
austanverðu. Ef þelta er satt, datt mér
í hug, að Ólafía Jóhannsdóttir hetfði
^ennilega starfað í því hverfi, en hún
vann að líknarstörfum í Osló í mörg ár.
jBygdö er skagli innst í Oslóarfirði. Þar
er þjóðminjasafnið, og þangað var nú
förinni heitið. í Bygdö er safnað saman
mörgum gömlum húsum, þar á meðal
stafkirkju frá 13. öld, sem var mjög
gaman að skoða. Því miður var búið
að loka þjóðminjasafninu, þegar við
komúm,- en við fengum að sjá víkinga-
skipin. Merkust þeirra eru Gaukstaða-
skipið og Ásubergsskipið. Það er merki-
legt, hve vel þau hafa geymzt, og er
það þakkað hagistæðum jarðvegi. Skip-
in eru talin vera frá því um 800-850, og
mikla vandvirkni og aðgsötni hefur
þurft, þegar verið var.að gera við þau
og koma þeim í sína upprunalegu mynd.
Grafarræningjar höfðu brotizt inn í bæði
gratfhýsin og rænt bæði vopnum og
skrautmunum úr haugunum. Gauk-
staðaskipið hefur verið stærra og sterk-
byggðara og betra sjóskip. í skipinu
fundust leifar af beinum eins karl-
manns. Þar fundust einnig ýmsir merki-
légir hlutir, sem sýna, hvað víkinga-
aldarmenn höfðu með sér. í haugnum
utan við skipið fundust leifar af 12
hestum og 6 hundum. Auk þess fund-
ust þrír smábátar. Allt, sem þarna
fannst, benti til þess, að höfðinginn, sem
þar var heygður, hafi hatft meira yndi
af sjó- en landferðum. Menn hafa gizk-
að á að þarna hafi Ólatfur konungur
Geirstaðaálfur verið heygður, hálfbróð-
ír Hálfdánar svarta. Heimskringla lýsir
honum þannig, að hann hafi verið her-
maður mikill, allra manna fríðastur
og mestur vexti. Hann dó ungur úr fót-
armeinL
Á subergshaugur var grafinn upp
1904 og er merkasti forhleifafundur f
Nor'egi. Þar kom í Ijós skip og geysi-
legur fjöldi útskorinna tréhluta, og er
írábær heimild um menningarsögu vík-
ingaaldar. Skipið var ekki eins sterk-
legt og Gaukstaðaskipið. Virtist sem
það hefði fremur verið ætlað til sigl-
ínga innan skerja, líklega skemmti-
snekkja. Skipið sjálft er mjög útskorið
með útflúruðum dýramyndum, sem
fléttast saman á ýmsa vegu. Tréskurð-
armeistararnir hafa ekki verið þeir
sömu við allan tréskurðinn, en allir hafa
þeir verið höfuðsnillingar. í skipinu
fannst vagn og þrír sleðar, allt með
fögrum útskurði, drekahöfðum og öðr-
um myndum, sem mig brestur þekkingu
til að lýsa. Mörg fleiri listaverk fund-
ust í haugnum og gripir, sem konur hafa
notað, eldhúsáhöld o.fl. Tvö rúm fag-
urlega útskorin voru í haugnum, og
hafa verið síðasta hvílurúm tvegigja
kvenna, sem í hauginn hafa verið lagðar.
Beinagrindur af 10 hesturn voru einnig
í skipinu.
Sumir telja að á Ásubergi hafi Ása
Haraldsdóttir, amma Haralds hárfagra,
en stjúpmóðir Ólafs Geirstaðaálfs, verið
heygð. Hvort sem það er rétt eða ekkL
er það víst, að konan, sem hér hefur
verið heygð, hefur verið glæsileg, stór-
brotin og óvenjulega listelsk kona.
Margir halda að konan, sem með henni
hlaut. leg í Ásubergshaugnum, hafi verið
ambátt drottningarinnar, en mér finnst
sennilegra, að hún hafi verið einhver
nákomin frændkona hennar, sem látizt
hafi um svipað leyti og svo verið lögð
í haug hennar eins og Egill gerði, þeg-
ar hann lagði Böðvar son sinn í haug
Skallagi'íms föður síns.
Báðir þessir haugar eru í Vestfold.
Næsta dag héldum við noi'ðvestur til
Hringaríkis, sem mjög otft er netfnt i
fornritum okkar. Ókum við austanvert
við Þyrifjarðarvatn og til borgarinnar
Hönefoss, sem er stærsti bærinn i
Hringariki.
Haddinigjadalur, er Norðmenn kalla
nú Hallingdal, telst til Hringjaríkis, og
gengur langt upp í hálendið. Þetta er
mjög fagurt og frjósamt hérað. Skógar,
akrar og engi skiptast á. Þarna var hey-
ið þurrkað á svonefndum hesjum eins
og ég sá að var gert í Danmörku og
Sviþjóð. Þá aðtferð við heyþurrkun
hafði ég aldrei séð, fyrr en í þessari
ferð. Ekki mundi sú aðferð eiga við
á Islandi.
H addingjadalur er frægur fyrir
náttúrufegurð. Hann er ákaflega lang-
ur, og ókum við eftir honum allan dag-
inn, með stuttri viðdvöl í Nesbyen. Sá
bær er við Björgvinjarbr-autina, en hún
liggur upp Haddingjadal. Um kvöldið
komum við í fjallaþorpið Geilo og gist-
um þar í háfjallahóteli, er Bardöla netfn
SEINNI HLUTI
ist. Þama er yndislegur staður, enda
mjög sóttur af skemmtiferðafólki bœði
sumar og vetur, því að gott er að iðka
þar skíðaíþróttina. Veðrið var dásam-
legt, og gengum við út eftir kvöldverð,
til þess að njóta veðurbliðunnar og nátt
úrufegurðarinnar. Þegmr við komum
nokkuð upp í hliðina fyrir otfan hótelið,
rákumst við á dálítinn læk, sem hopp-
aði niður hlíðina. Gaman var að hlusta
á lækjamiðinn í kvöldkyrrðinni. Það
var eins og að rekast á gamlan kunn-
ingja frá æskustöðvunum. Klukkan 9
næsta morgun kveðjum við Geilo, ökum
upp úr Haddingjadal og upp á Harð-
angursheiði. Landslag minnir á íslenzk-
ar heiðar og stundum sjáum við til Harð
angursjökuls. Skógur er að mestu horf-
inn og heiðagróður tekirm við. Víða eru
þarna vötn. Hér sjáum við sauðfé, en
það er dálítið frábrugðið íslenzka fénu.
Dvöldum við litla hríð á heiðinni og
nutum útsýnisins, en héldum svo áfram
Framhald á bls. 6
Ilusum-hótel í Vindhella
9. töJublað 1964-