Lesbók Morgunblaðsins - 10.09.1961, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
379
Tékki og hefði einu sinni verið æðsti
maður hér í Whiteway-nýlendunni.
Hann var alskeggjaður og risi að
vexti. Eitt sinn hafði hann verið í út-
lendingahersveit Frakka í Afríku, en
strauk þaðan og komst til Rússlands.
Þar hafði hann farið fótgangandi til
Yasnaia Polyana og þar hafði hann
snætt miðdegisverð með sjálfum Tol-
stoy. Hann hafði líka rannsakað
kenningar Hegels, og rit hans um
heimspeki höfðu verið notuð af pró-
fessorum við Cambridge-háskóla.
— Hér í nýlendunni voru einu sinni
80 íbúar, sagði hann. Það voru stjórn-
leysingjar, friðarsinnar, grasætur, von-
sviknir hugsjónamenn og „bohemar",
En svo voru innan um þorparar og
misindismenn, komnir til að njóta
þess að fá hér ókeypis land og mega
hafa margar konur í takinu. Já, hér
var mikið um fjölkvæni og „frjálsar
ástir“, því að nýlendumenn viður-
kenndu ekki kirkjuna né lög um hjú-
skap. Þó hafa sumir af okkur verið
trúir konum sínum i hálfa öld, og
hvers getið þér krafist fremur? Einu
sinni voru allir hér samhuga, og þá
leið okkur vel. Við áttum góða hljóm-
listarmenn og þeir skemmtu okkur.
Það var siður að allir færu allsnaktir
í bað i ánni, en þá kom hneikslunar-
lýðurinn, skrifaði um okkur i blöðin
og kom illu orði á okkur. Við unnum
baki brotnu fyrir nýlenduna. A þeim
árum áttum við ekki annað en stein-
olíuljós, og sóttum vatn í ána. En nú
er þetta breytt.
Og því til áréttingar studdi hann
á rafmagnshnapp og sneri vatnshana
í eldhúsinu.
Það var gamall Belgi, sem sagði
mér nokkuð af stjórn og efnahags-
málum nýlendunnar. Hann átti heima
í litlu húsi, sem var alveg hulið af
trjám. Hann bauð mér inn í vinnu-
stofu sína, það var útskot með stór-
um glerglugga, sem hann hafði bætt
við húsið fyrir mörgum árum. Hann
var höfðinglegur maður, með silfur-
hvítt hár og skegg og hann talaði
ensku reiprennandi. Hann hafði yfir-
gefið Tolstoy-nýlenduna í Belgíu 1914
og þá flutzt hingað. Hann var mikill
Esperanto-maður og hann sótti árlega
Esperanto-þingin, sem haldin eru
víðsvegar í Evrópu. Hann hafði ferð-
ast víða um Afríku og Asíu, og hann
hafði farið bæði um Tíbet og Síberíu.
Aldrei las hann blöð, aldrei bragðaði
hann neinn mat úr dýraríkinu, og
neytti hvorki tóbaks né áfengis.
Hann sagði mér frá einkennilegu
málavafstri í Lundúnum fyrir nokkr-
um árum út af þessari nýlendu. Kona
nokkur, sem átti heima í nýlendunni
fekk leyfi til þess að stofna þar
verslun, og verslunina hafði hún í
íbúðarhúsi sínu. Hún átti húsið, en
ekki landið, sem það stóð á. Allt
landið var sameign nýlendunnar.
Seinna fór konan alfarin þaðan og
auglýsti þá verslunina til sölu, ásamt
tveimur ekrum lands.
Út af þessu reis mál, og dómarar
og lögmenn sögðu að aldrei hefði
slíkt mál komið fyrir dómstól í Eng-
landi. Og það væri heldur ekkert for-
dæmi fyrir því síðan á miðöldum, að
nokkur landskiki hefði verið látinn
af hendi fyrir fullt og allt með slík-
um kjörum, sem nýlendumenn hefði
fengið. Nýlendumenn áttu allir land-
ið, og þó átti enginn það. Hverjum
manni var úthlutað tveimur ekrum
til lífstíðar, eða þar til hann flyttist
þaðan, en það kom fyrir að menn
færi þaðan. Hver maður varð að
gjalda þrjú pence á viku í landskatt.
Þegar málið hófst í Lundúnum, var
krafist heimildarbréfa fyrir landskik-
unum. Þau voru lögð fram, en öll
voru þau óstaðfest með undirskrift-
um. Það var sama hvernig farið var
að stjórnendum nýlendunnar, þeir
fengust ekki til þess að undirrita
bréfin, því að þeir sögðu að landið
væri jafn frjálst og loftið, sem ný-
lendumenn önduðu að sér. Að lokum
samþykktu þeir þó að skrifa undir,
með því skilyrði, að öll heimildar-
bréfin væri brennd samstundis. Það
varð að samkomulagi, og svo voru
bréfin borin opinberlega á bál, og
þar með lauk þessu máli.
Nýlendumenn ætluðu sér að kom-
ast af án peninga, og fyrstu árin sást
þar ekki peningur. En eftir því sem
tímarnir breyttust, varð þetta æ örð-
ugra og seinast urðu þeir að láta
undan. Upphaflega ætluðu líka allir
að ganga í btixum úr heimaofnu vað-
máli, en þeir hafa einnig orðið að
leggja af þann sið.
Ein jarðarför hefir farið fram í ný-
lendunni. Líkið var flutt fram að
ánni á uxakerru og allir fylgdu í sín-
um beztu fötum. Þarna var líkinu
holað niður og lofræða var haldin um
hinn framliðna. Fáum kiukkustundum
Fjallasýn í Oregon
Fjöll við sjónhrlng minna mig,
móðurland, á tinda þína;
geng ég aftur gamlan stig,
glaður lifi æsku mina.
Fagur blikar fjörðurlnn,
fjöllin spegla sig i honum;
aftur hitar huga minn
himlnglóð af björtum vonum.
Fjöllin andann hefja hátt,
hvar, sem þau af jörðu rísa,
sálu benda i sólarátt,
sigurleið tll þroskans vísa.
RICHARD BECK.
síðar kom heilbrigðisfulltrúinn frá
Stroud og krafðist þess að líkið væri
grafið upp og flutt í kirkjugarð.
Jú, önnur jarðarför fór þarna fram.
Einn af nýlendumönnum hafði flutzt
til Salisbury og stofnað þar græn-
metisverslun. Hann lagði svo fyrir, að
þegar hann væri dáinn, skyldi brenna
lík sitt og flytja öskuna til nýlend-
unnar. Þetta var gert. Grafin var
hola og askan látin þar I, en börnin í
nýlendunni köstuðu sinni rekunni
hvert ofan á öskuna, og svo var hald-
in lofræða yfir hinum framliðna. Síð-
an var beykitré gróðursett þar sem
askan var undir.
Þessi belgíski sögumaður minn var
lærður maður og stundaði mann-
fræði. Hann var háttprúður og ein-
lægur maður, sannur lærisveinn Tol-
stoys. I honum var ekkert af innræti
hinna spellvirkjagjömu stjómleys-
ingja. Hann var maður, sem White-
way var sómi að. En i hans augum
var sögu nýlendunnar nú lokið.
Að vísu eru þarna enn fimm eða
sex lærisveinar Tolstoys, en það
þýddi ekki fyrir þá að spyrna á móti
broddunum. Og nú er þessi staður
mjög svipaður hverju öðru sveita-
þorpi. Flestir nýlendumenn eiga nú
reiðhjól eða bíl og stunda atvinnu
hingað og þangað í héraðinu. Afkom-
endur landnemanna voru á öndverð-
um meið við háttu foreldra sinna, og
nú gengur enginn nakinn þar. Og nú
eru þama menn, sem trúa á Guð, en
hann var óþekktur í Whiteway þegar
eg var að alast upp.
.(Úr „Binningha® Weehly Post“i