Lesbók Morgunblaðsins - 23.08.1959, Page 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
359
ar daga. Önnur er fræðirit,
„Painting in America, the Story
of 450 Years,“ eftir E. P Richard-
son, forstjóra Detroit-listastofn-
unarinnar. Hitt heitir „Three
Hundred Years of American
Painting,“ eftir Alexander Eliot,
ritstjóra listaþáttar tímaritsins
„Time.“ Þessi síðarnefnda bók er
yfirfull af gróusögum — það er
sparðatínsla, allt að því þvaður-
kenndar smásögur, sem setur svip
á þetta tímarit. í henni eru 250
prýðilegar litprentanir og er varla
hugsanlegt að kynnast þessum
listaverkum betur nema með því
að heimsækja amerísk listasöfn.
Thomas Hess gefur andríka en
umdeilda skilgreiningu á nútíma-
myndlist í bókinni „Abstract Pain-
ting: Background and American
Phase.“ Hinn þekkti málari Nath-
anieí Pousette-Dart talar með
heimsborgarabrag um. bandrískar
listastefnur í bókinni „American
Painting Today.“ Sérfræðingar við
hin ýmsu söfn landsins völdu 50
málara, sem þeir töldu, að hefðu
átt mestan þátt i að „móta amer-
íska list á 20. öldinni,“ og er ferill
þeirra rakinn í „New Art in Amer-
ica,“ sem gefin er út undir umsjá
John I. H. Baur.
— o —
Það vakti nokkra undrun, þegar
skáidsaga James heitins Agees,
„A Death in the Family,“ hlaut
Pulitzerverðlaunin 1958, en ekki
skáldsaga James Goulds Cozzens,
„By Love Possessed," sem verið
hafði skærasti eldkólfur á bók-
menntahimninum, og út af því log-
uðu harðar ritdeilur, sem enn lifir
í. Agee, sem dó af hjartaslagi árið
1955, 44ra ára að aldri, var blaða-
maður, kvikmyndarithöfundur og
glæsilegur rithöfundur. í bók þess-
ari dregur hann upp hljóðan og
bjartan heim barns og sýnir hvern-
ig hann sundrast við óvæntan og
óskiljanlegan dauða föður þess.
Persónur hans eru sannfærandi
og falla vel í umhverfið, og málið
er lifandi og kröftugt og nálgast
oft orðkynngi‘bundins máls. „By
Love Possessed“ er mjög ólík að
efni og byggingu Þetta er marg-
brotin saga karla og kvenna —
hvernig ástin getur eflt þá eða þær
til dáða eða brotið niður. Heimur
sögupersónanna ei smábær, sem
höfundur lýsir vandlega fyrir les-
endum og þá einkum þungamiðju
hans, dómshúsinu og áhrifum lag-
anna. Sumir gagnrýnendur lofuðu
Cozzens fyrir siðgæðisraunsæi og
þrosxað lífsviðhorf; aðrir for-
dæmdu hann fyrir þröngsýni.
Flestum kom þó saman um, að
þessi síðasta bók hans væri klaufa-
leg á köflum, og stíllinn væri ef
til vill lakari en í sumum fyrri
skáldsögum höfundar. svo sem
„Guard of Honor,“ sem hlaut Pul-
itzerverðlaunin 1949. Þetta er
sennilega einnig ástæðan fyrir
því, að Cozzens auðnaðist ekki
heldur að fá National Book Award
1958 fyrir sagnaskáldskap; þau
verðlaun hlaut John Cheever fyrir
fyrstu skáldsögu sína, „The Waps-
hot Chronicle." Cheever er fjöru-
tíu og fimm ára og mikið dáður
smásagnahöfundui („The House-
breaker of Shady Hill and Other
Stories“ kom út árið 1958). í þess-
ari bók skrifar hann af kímni,
hreinskilni og fjöri um ævi fjöl-
skyldu í Nýja Englandi. Þar kem-
ur fram nýtt viðhorf um það,
hvernig tilfinningum og trú 19.
aldarinnar farnast í heimi 20. ald-
arinnar.
Sagnfræðilegar skáldsögur, þar
sem blandað er saman mismunandi
magni af staðreyndum og skáld-
skap, eiga enn stóra lesendahópa.
Þó hefur ekkert verk af þessu tagi
átt slíkum fádæma vinsældum að
fagna og „Gone With the Wind“
eftir Margaret Mitchell. Nýr flokk-
ur sagnfræðirita hefur nú hafið
göngu sína og hækkar stjarna hans
ört. Hann einkennist einkum af
næmri endurtúlkun á liðnum at-
burðum, byggðri á áreiðanlegum
og ýtarlegum fræðiritum, sem sam-
in er af skapandi rithöfundum.
Hingað til hafa Ameríkanar haft
orð fyrir að líta aðeins til fram-
tíðarinnar, en nú virðast þeir vera
að gera hreint fyrir sínum dyrum
og eru farnir að sýna mikinn áhuga
á liðinni sögu þjóðarinnar, hug-
sjónum þeim, mönnum og atburð-
um, sem gerðu Bandaríkin það sem
þau eru í dag.
Ótrúlega blómleg var uppsker-
an í þeim bókaflokki, aem fjallar
um Ameríku nútímans. Þekktast
slíkra þjóðfélagsrita ei verk Dav-
ids Riesmans, „The Lonely Crowd ‘
sem vann það einstæða afrek í
sögu bókaútgáfu að verða fyrsta
metsölubók í þessum bókaflokki.
í þessari bók tekur höfundur sér
það mikla verk fyrir hendur að
skilgreina ameríska skapgerð, og
margar nýyrðamyndanir hans í
þessu sambandi hlutu svo góðar
undirtektir meðal almennings, að
nú eru þær notaðar í daglegu tali
manna.
Samfélagsrannsóknir hafa heillað
félagsfræðinga, allt ’frá því er
Robert og Helen Lynd riðu á vað-
ið rfieð greinargerðir sínar um
„Middletown“ og „Middletown in
Transition.“ Meðal seinni verka á
þessu sviði er fjörleg frásögn
Augustes Spectorskys í bókinni
„The Exurbanites“ af ævi, ástum
og efnum íbúanna í úthverfum
New York-borgar. í „Madison
Avenue, U.S.A.“ dregur Martin
Mayer upp skýra mynd af banda-
rískri auglýsingastarfsemi, vefur
inn í hana þá spennu og marg-
breytni, sem einkennir þetta ó-
venjulega starfsvið, jafnframt því
sem hann skýrir í grundvallar-