Lesbók Morgunblaðsins - 18.01.1959, Blaðsíða 12

11
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hjarðarholti er á þessa leið:
„Skógur hefur verið til forna
góður, nú er hann fyrir nokkrum
árum að segja aleyddur, svo varla
eru litlar eftirleifar til eldiviðar."
Vestfirðir
Um skóga á Vestfjörðum er víða
getið í Jarðabókinni, en hér verð-
ur aðeins getið tveggja staða.
Hagi á Barðaströnd. — „Skógur
er þar nægilegur til eldingar, en ei
til kolgjörðar eður raftviðar. Ann-
ars á kirkjan kolviðarskóg í Móru-
dal, en raftviðarskóg í Vatnsdal og
í Trostansfirði. Þennan skóg brúk-
ar kirkjunnar patronus til sinnar
þurftar og kirkjujarðanna upp-
byggingar, en ei lánar burt fyrir
tolla“.
Vatnsfjörður. — Á þessum slóð-
um voru miklir skógar að sögn
Grettissögu, en Árni getur þeirra
á þessa leið:
„Fjalldrapi hefur brúkast til
eldiviðar, eyðist mjög og brúkast
lítt“.
Skagaf j ar ðarsýsla
í Landnámu er hin kunna frá-
sögn um Brimnesskóga, en um
aldamótin 1700 er þeim lýst þannig:
„Rifhrís er hér nokkuð til eldi-
viðar. Sortulyng ánægjanlegt".
Eyafjarðarsýsla
Árni Magnússon lýsir skóglendi
á Núpufelli þannig:
„Skógur hefur áður verið mikill
og góður, sem fallinn er meir en
fyrir áttatíu árum“.
En í kjölfar eyðingar á skóglendi
fylgir sandfok, og farast Árna
þannig orð um það:
„Túninu spillir sandfok skað-
lega, þó hefur það orðið hingað til
með stórerfiði afræktað“.
Leyningur. — „Skógur til kol-
gjörðar er að kalla eyddur, en til
tróðs og eldiviðar enn þá bjarg-
legur“.
Þingeyarsýsla
Jarðabókin getur mjög margra
staða í sýslu þessari, þar sem skóg-
lendi eru mikil og góð, og birtast
hér nokkrar frásagnir:
Vaglir. — „Skógur til raftviðar
ágæta góður, brúkast til búnauð-
synja“.
Háls. — „Skógur til raftviðar
mikill og góður, og nýtir staðar-
haldarinn sér hann til þeirra gagns-
muna, sem hann fær við komið“.
Illugastaðir. — „Skógur til raft-
viðar bjarglegur og til kola og
eldiviðar nægur, brúkast til hey-
styrks og annarra búnauðsynja.
Landsdrottinn leyfir og að betala
hestagöngu með kolum eður
timbri“.
í Jarðabókinni er getið um skóga
beggja vegna Fnjóskár á nær öllum
býlum dalsins, en nú er vestur
hluti dalsins skóglaus, svo sem
alkunnugt er.
Lundarbrekka. — „Skógur til
kolgjörðar að mestu eyddur fyrir
feyskju af sandfoki, en til eldiviðar
bjarglegur“.
Stóru-Laugar. — „Skógarpart
takmarkaðan á jörðin fyrir vestan
Fljótsheiði, sem Laugafleki kallast
og meinast liggja 1 Helgastaða
landi; sá skógur er mjög fallinn og
varla til kolgjörðar nýtilegur".
Skútustaðir. — „Skóg allan í
Grænavatns landi á staðurinn,
annað skógarítak í Villingafjalli í
Brjámsneslandi, þriðja í Titlings-
brekku í Vindbelgslandi. Þessir
skógarpartar eru að kalla gjör-
eyddir nema mjög lítið í Ara-
hvammi, sem þó er að mestu fallið
fyrir feyskju“.
Rangárvallasýsla
í Rangárþingi er víða talað um
skóga. Jarðabókin segir til dæmis,
að seytján bændur njóti skógar-
ítaka í Næfurholtsskógum. En hér
verður aðeins getið nokkurra sögu-
staða. .
Skarð. — „Skóg á hún, sem brúk-
ast til eldiviðar, líka kolagjörðar,
þó verður hann nú varla þar til
nýttur. Fyrir síðasta Hekluhlaup
mátti þar fá raftvið nokkurn, en
fordjarfaðist þar eftir“.
Oddi. — „Skógarítak eitt í Næf-
urholtslandi, kallað Oddagljúfur,
er brúkandi til eldingar, varla kol-
gjörðar“.
Stórólfshvoll. — Hún (kirkjan)
á og tvö skógarítök í Næfurholts
landi, eru kölluð Hvolsskógar. Er
annað ítakið af blásturssandi for-
eytt og að engu gagni, hitt að litlu
til kolagjörðar; hefur því grandað
yfirfall af vikri úr Heklu, hvar af
skógurinn visnar upp; þar með
hefur hann og eyðzt fyrir yrking
manna smám saman“.
Dímonarhólmi. — „Dímonar-
hólmi hét býli við Dimon ogso í
Stóradalslandi. Þess fyrsta byggð
muna menn ei, byggingin hyggja
menn annars haldizt hafi full
tuttugu ár. Kann ekki aftur byggj-
ast, því graslendið er mestallt af
fyrir sandi og blástri og heyskapur
enginn“. Þannig er lýsingin á
Rauðuskriðum í byrjun átjándu
aldar.
Stóra-Mörk. — „Skóg á jörðin
nú næsta gagnlítinn og til kolgjörð-
ar ekki brúkandi nema með yfir-
legu. Fyrrum var hann miklu
betri. Hefur hann eyðzt af skriðum
og brúkun manna“.
Hólar (Eyvindarhólar) — „Skóg-
ur er kirkjunni eignaður í Langa-
nesi, sem kallast Hólaskógur í
hennar máldögum, en nú er hann
öreyddur og að svo litl” sem engu
gagni.
Árnessýsla
Loks birtast hér lýsingar nokk-
urra merkra sögustaða í Árnes-
þingi.