Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.1958, Blaðsíða 15

LEbi: )K MORííUNBliAÐSINS
519
ÁLAGABLETTIR
til þess að geta ákveðið hvort
gömul fiðla sé ósvikin. Hann sér
það undir eins og hann lítur á
hana. Hann athugar lagið, smíðar-
efnið, gljákvoðuna og handbragðið.
áður en hann kærir sig um að opna
kassann. Hann þarf að hafa glöggt
auga, meðfæddan skilning á smíð-
arlagi og ævilanga reynslu, til þess
að hann geti kallast sérfræðingur
á þessu sviði. Eg byrja ætíð á því
að líta á bakið á fiðlunum, og þá sé
eg venjulega undir eins hver smíð-
að hefir. Svo athuga eg allan kass-
ann, ff-götin á lokinu og útflúrið.
Sé þetta gert er auðséð á auga-
bragði hvort um eftirlíkingu er að
ræða. Meiri vandi er að kveða upp
úrskurð þegar um gamla og við-
gerða fiðlu er að ræða. Þá þarf
maður að gæta sín betur. En ef eg
get ekki gefið úrskurð eftir svo
sem þrjár mínútur, þá er eitthvað
bogið við fiðluna.----
Það eru ekki nema örfáir slíkir
sérfræðingar til í heiminum. En
meðal þeirra má nefna, auk Her-
manns, þá Francais í París, Hamma
í Stuttgart, Hill í London, Möller
í Amsterdam og Wurlitzer í New
York.
Þessir sérfræðingar benda á, að
það sé ekki fullnægjandi að rann-
saka efnivið og gljákvoðu fiðlanna
efnafræðislega. Á aldur efnisins er
ekki að treysta, því að slyngir fiðlu
-smiðir ná sér oft í gamalt efni.
Gljákvoðan, sem á að vera „fram-
leiðsluleyndarmál“, fer að taka
efnabreytingum eftir tvær aldir og
því ekki á hana að treysta.
Vörumerki hafa og litla þýð-
ingu, enda þótt óbrigðult vöru-
merki hækki mjög verð fiðlunnar.
Falskt vörumerki getur ekki villt
sérfræðingi sýn. Hann veit hver
efnablöndun pappírs var fyrir 200
árum. Hann veit líka, að um skeið
voru framleiddar í Þýzkalandi
fiðlur með vörumerki Stradivari,
og að þessar fiðlur voru ekki nema
Féþúfa
Á kotbæ einum vestur í Staðar
sveit, skammt frá Búðum, er fólgið
fé í þúfu einni í túninu. Þúfuna
má ekki slá, því ef svo er gert,
stendur þar ólán af. Kaupmaður
einn á Búðum heyrði þetta, og vildi
reyna hvað satt væri um þúfuna.
Einn góðan sumardag fer hann til
bæarins og hafði með sér menn
nokkra. Ætlaði hann að grafa upp
þúfuna, og var hann þó beðinn aff
5 dollara virði. Slíkt er nú ekki
leyfilegt lengur.
Fiðlusalar vita upp á hár hvar
allar dýrmætustu fiðlur eru niður-
komnar og hverjir eru eigendur
þeirra. Því> var það 1919, er hinni
frægu „Gibson“ Stradivari-fiðlu
frá 1713, var stolið af hinum fræga
fiðluleikara Bronidas Huberman á
gistihúsi í Wien, og fiðlusala var
boðin hún fáum klukkustundum
seinna, þá þekkti hann hana undir
eins og gerði lögreglunni aðvart.
í heimsstyrjöldunum tveimur
fóru margar frægar fiðlur forgörð-
um og sjást sennilega aldrei aftur.
Á sinni löngu ævi hefir Emil
Hermann aðeins einu sinni rekist
á dýrmæta fiðlu, sem enginn vissi
um. Það var í skranbúð í Posen,
sem þá var í Þýzkalandi. Þetta
reyndist vera ósvikin Stradivari-
fiðla.
Rannsóknin á gömlu fiðlunum
hefir leitt af sér harðar deilur
stefnur og málaferli — og nú sein-
ast hin miklu málaferli í Bern.
Dómsmenn, lögfræðingar og sér-
fræðingar eru önnum kafnir, en
þeir sem þóttust eiga dýrmætar
fiðlur, eru milli vonar og ótta.
Fram að þessu hefir enginn árang-
ur- náðst, aðeins umstang og erfiði.
(Úr „Star Weekly Magazine",
Toronto)
gera það ekki. Stakk hann þá sjálf-
ur upp þrjá hnausa, því enginn
vildi gera það, en hann helt að sér
mundi ekki verða slíkt að meini.
En í sama bili líður yfir kaupmann
og lá hann litla stund í óviti. Þeg-
ar hann raknaði við, stakk hann
enn upp nokkra hnausa. Fór það á
sömu leið, að yfir hann leið, og lá
hann þá mun lengur í öngvitinu,
en hið fyrra sinn. Ekki lét hann
þetta á sig bíta, og hvað sem hver
sagði, fór hann enn til í þriðja
sinn. Var þá liðið á dag. En þegai
hann var búinn að stinga upp þrja
hnausa enn, fell hann í þriðja sinn
í öngvit og var það miklu ógurleg-
ast. Var hann borinn heim eins og
dauður og raknaði ekki við fyr en
um morguninn. Vildi hann þá ekki
reyna framar á þetta, enda voru
þá allir fúsastir á að hætta, og
voru hnausarnir lagðir niður og
hefir enginn hreyft við þúfunni
síðan. (Þjóðs. Jóns Árnas.)
Andrahaus
I Skarðslöndum fyrir vestan er
ey ein, sem Hólaey heitir. Norður
úr henni gengur höfði einn, hálf-
klipinn frá eynni, og heitir hann
Andrahaus. Hausinn er nokkuð víð-
lendur ofan, og mjög grasi vaxinn,
en sú er trú að ekki megi slá hann.
Einu sinni lét bóndinn á Skarði,
hver sem það nú var, slá hausinn
og nirða af honum heyið. En haust-
ið eftir vildi svo til, að margt af
Skarðs-fénu flæddi og drapst, ekki
einungis það, sem gekk í Hólaey
og Andrahausi, heldur og það sem
var í hinum eyunum. — Síðan hef-
ir Andrahaus aldrei verið sleginn,
og haft er það eftir Kristjáni
Magnússen kammerráði, sem nú
býr á Skarði, að aldrei skuli sér
verða það að láta slá hann. (Krist-
ján dó 1871). (Þjóðs. J. Á.)