Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.1958, Blaðsíða 4

508
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
sandur einn, enda stefndi hlaupið
kringum skerið, suður úr Grjótum,
fyrir vestan Skálmarbæarhraun.
Jafnskjótt sem þeir fóru úr sker-
inu, kom hlaupið fram Kúðafljót,
milli Skálmarbæarhrauna og Leið-
vallar. Var ótrúlega mikið flug á
því, er það kom fram fljótið. Fyllti
það upp bilið milli Leiðvallar og
hraunanna, svo það tók upp í miðj-
ar brekkur fyrir vestan Leiðvöll.
Þegar þeir komu til Skálmarbæar-
hrauna var flóðið komið þar fast
að bænum. Var það því þeirra
fyrsta verk að bjarga öllu úr bæn-
um, sem hægt var að flytja burtu.
Gekk það vel, enda voru þar að
verki um 20 karlmenn. Fluttu þeir
það upp á hraunbrúnina, sem er
þar fyrir ofan bæinn. En heimilis-
fólk allt og aðkomumenn gistu um
nóttina í fjárhúsi nokkru, sem er
lengra uppi í hrauninu. En eigi
varð þeim svefnsamt um nóttina.
Alltaf var kolniða myrkur, nema
þegar eldingar komu og leiftur, en
þá varð furðulega bjart. Þrumur
kváðu við í sífellu og dynkir miklir,
en þess í milli heyrðist dimmur
vatnsniðurinn allt í kring. Jafnan
dreif vikur, smágerðan, og olli hann
mestu um myrkrið. Þegar morgna
tók þótti vænlega áhorfast að eigi
helzt myrkrið, heldur birti af degi
Þegar bjart var orðið sáu þeir að
vatnsflóðið mundi runnið af að
mestu, en eftir sátu hrannir mikl-
ar og hrikalegar jökulborgir. Fóru
þeir nú að vitja um bæinn, og hafði
vatn runnið allt í kring um hann
um nóttina. Nú var vatnið hlaupið
burt, en eftir sat á stéttinni við
húsið mittishá jakahrönn.
Letu þeir nú eftir hestana og
fóru gangandi suður að Skálm.
Reyndist hún vatnslítil; óðu þeir
hana og helt svo hver heim til sín
sem hraðast. Urðu menn fegnir
komu þeirra, og þótti sem þeir
væri úr helju heimtir.
1 Meðallandi var hættast komið
fólkið á Söndum. Stendur bærinn
á hólma í Kúðafljóti. Var því eng-
in leið til undankomu önnur en
flýa yfir fljótið, en þar skall vatns-
flóðið að baki, er fólkið var ný-
sloppið austur yfir“.
Aðrir en þeir, sem nú hafa verið
taldir, lentu ekki í bráðum lífs-
háska, og þetta mikla hlaup, er
kom svo skyndilega, varð ekki
neinum manni að bana, og þótti það
mikil mildi. En margar skepnur
fórust, 37 hross og mörg hundruð
sauðfjár, aðallega úr Meðallandi
og Álftaveri.
Undir kvöldið breyttist veður
mjög á þessum slóðum. Gerði þá
öskufall eða ískalda sandslyddu.
Reiðarslögin voru látlaus og komu
þau úr mökknum, svo ótt og títt,
að enginn mundi annað eins. Varð
mönnum ekki svefnsamt við slíkar
hamfarir náttúrunnar, enda var
aðbúnaður margra ekki góður
þessa nótt, þar sem fólkið hafði
orðið að flýa heimili sín og leitað
á hæstu staði til þess að forða
lífinu.
FRÁ REYKJAVÍK sást mökkurinn
skömmu eftir að gosið hófst og bar
hátt við heiðskíran himin. Er þó
rúmlega 150 km. bein loftlína hér
á milli. Var mökkurinn hvítur að
Sjá og hnyklaðist hærra og hærra.
Þegar dimma tók sáust eldglampar
og eldstrókar í mökknum. Mátti
svo að orði kveða að allt austur-
loftið hafi sýnzt sem eitt eldhaf
þegar dimmt var orðið.
Seint um kvöldið safnaðist múg-
ur og margmenni saman hjá Skóla-
vörðunni til þess að horfa á þessa
furðusjón, og stóðu margir þar
langt fram á nótt. Mun engum
þeirra geta gleymzt, meðan líf end-
ist, hve stórkostlegt og ægifagurt
var að horfa á þennan hrikaleik
náttúrunnar.
Mökkinn bar norðan við Hengla-
fjöllin og áður en myrkrið skall á,
var nokkra hríð svo að sjá sem
eldhjálmi hefði verið steypt yfir
hann. En þegar dimmdi hófst slíkt
flugeldaskrúð, að enginn maður
hafði séð annað eins. Voru það
leiftrin í guíumekkinum. Þutu
eldingarnar í bendu hver um aðra
og voru oft tugum saman á loftinu
í senn. Voru sum leiftrin svo björt,
að náttmyrkrið rofnaði í svip og
sást þá glöggt fjallahringurinn í
austri, en menn fengu ofbirtu í
augun. Einstaka sinnum brá fyrir
eldrauðum bjarma, og þóttust
menn vita að hann væri upp af
eldinum í gígnum.
Áður en tók að dimma höfðu
menn reynt að mæla hve hár gufu-
strókurinn mundi vera, og komst
fær reikningslistarmaður að þeirri
niðurstöðu, að hann mundi vera
um 12 km. á hæð, eða 36.000 fet.
En þó virtist mönnum sem hann
hækkaði enn eftir það. —
Þetta kvöld sáust leiftrin í gos-
inu mjög víða um land. í Vest-
manneyum munu þau hafa blas-
að einna bezt við, enda varð þar
oit bjart sem um miðjan dag, þeg-
ar mest gekk á. Eins mun hafa
verið í Rangárvallasýslu og Árnes-
sýslu og einnig um Borgarfjarðar-
hérað. Á Snæfellsnesi sást gosið
mjög greinilega og þangað heyrð-
ust svo miklir dynkir, að þeir
heldu vöku fyrir mönnum um nótt-
ina. Líkt var á Hólmavík að þang-
að heyrðust gosdynkirnir og bloss-
arnir sáust vel.
Um allt Norðurland, vestan frá
Húnavatnssýslu og austur í Öxar-
fjörð, sáust eldblossarnir, vegna
þess hve loft var bjart. En næstu
nótt lagði gosmökkinn norður, og
kom þá öskufall á Akureyri, í Bárð-
ardal og Mývatnssveit Pollurinn á
Akureyri var nýlagður og varð
svellið grátt af öskunni. En dag-
inn áður hafði verið svo mikið
öskufall á Rangárvöllum, að menn