Lesbók Morgunblaðsins - 28.03.1954, Page 19

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
223
Ingemar W^izelius fréttaritari Dagens Nyheter í Ziirich,
i; J D S S 011
sextugur
Fjdrmdlasérfræðingur og reyfarahöfundur, sem
hefir „þrjdr bækur í höfðinu"
Basel, miðvikudaginn 3. febr. 1954.
— Eitt af því, sem mest hefur
glatt mig um dagana er að bank-
inn í Basel hefur beint starfsemi
sinni að því, allt frá árinu 1^44, að
koma í veg fyrir kreppu að styrjöld-
inni lokinni. Við mæltum með þeirri
fjármálastefnu, að vaxtakjör yrðu
hreyfanleg og mönnum yrði auð-
veldað að leggja fyrir peninga, og
það er áreiðanlegt, að þeir, sem
farið hafa eftir ráðum okkar, hafa
staðið sig bezt. Við getum nefnt
sem dæmi Þýzkaland, Ítalíu og nú
að síðustu Austurríki.
ÍVIAÐURINN, sem þannig kemst
að orði, er Per Jacobsson. Hann
varð sextugur 5. febrúar. Rúmum
helmingi ævi sinnar hefur hann
eytt erlendis sem sérfræðingur í
efnahagsmálum, fyrst hjá Þjóða-
bandalaginu í Genf og síðan 1931
hjá Alþjóða-greiðslubankanum í
Basel. Hann er nú einn af mest
metnu og áhrifaríkustu sérfræðing-
um Evrópu í efnahagsmálum.
Þeim, sem lítt eru kunnir banka-
málum, kann að finnast lítið til
þess starfs koma að vera „ráðu-
nautur“ í banka, en aðalbankar
þjóðanna — og því óbeinlínis rík-
isstjórnirnar — eru viðskiptavinir
Alþjóða-greiðslubankans. Bankinn
í Basel hefur gengt þýðingarmiklu
hlutverki í endurreisnarstarfinu í
Evrópu eftir styrjöldina, og Per
Jacobsson hefur öðrum fremur
markað stefnu hans.
— Þegar á allt er litið, virðist
mér Evrópa gamla hafa staðið sig
vel, og þrátt fyrir þau mistök, sem
orðið hafa, hefur fjármálastefnan
náð góðum og réttum árangri —
auðvitað með aðstoð Bandaríkj-
anna —, heldur Per Jacobsson á-
fram.
Efnahagsástandið er satt að segja
orðið svo gott, að mig langar
stundum til að draga mig í hlé frá
hagnýtum störfum og helga mig í
þess stað hagfræðirannsóknum.
Ég hef þrjár bækur í höfðinu. Ég
vildi gjarnan skrifa um orsakirnar
að kreppunni miklu eftir 1930, um
verðgildi peninganna og um
reynsluna í efnahagsmálum eftir
heimsstyrjaldirnar tvær. Síðastlið-
in ár hefur verið að færast líf í
hagfræðibókmenntirnar á nýjan
leik; á styrjaldarárunum og erfið-
leikaárunum þar á eftir, hafði eng-
inn tíma til annars en glíma við
vandamál líðandi stundar. Nú eru
líka kreppan eftir 1930 og kenn-
ingar Keynes svo langt að baki,
að við getum farið að draga sam-
an höfuðatriðin úr þeirri reynslu,
sem við höfum fengið.
Fékk stöðu erlendis af
hreinni tilviljun.
— Hvað olli því, að ég staðfest-
ist erlendis? Það var hrein tilvilj-
un. Gustav Cassel hringdi til mín
dag einn í apríl 1920 og spurði,
hvort ég vildi ekki taka að mér
starf á skrifstofu Þjóðabandalags-
ins — sem þá var enn í London —
í staðinn fyrir Fabian van Koch,
sem hafði veikzt. Ég átti að
starfa þar í þrjá mánuði. Ég hafði
þá fyrir nokkrum mánuðum lokið
embættisprófi og var mjög freist-
andi að fá tækifæri til að fara ut-
an og litast lítið eitt um eftir hina
löngu innilokun styrjaldaráranna.
Ég varð að taka ákvörðun á stund-
inni, og tók boðinu með þökkum.
Hinn 19. apríl var ég kominn til
London með farangur til þriggja
mánaða dvalar, en átta ár liðu,
þangað til ég kom heim aftur.
Doktorsritgerð Per Jacobssons,
sem aldrei komst á pappír, átti að
fjalla um gullvandamálið, og er þvi
eitt þeirra verkefna, sem hann
vildi nú gjarnan taka fyrir á fræði-
legum grundvelli. Hann leggur á
það áherzlu, hvað áhrifin frá náms-
árunum í Uppsölum hafi ráðið
miklu um æviferil sinn.
— Ég naut nefnilega þeirrar
ómetanlegu heppni að geta lært
þjóðhagfræði, þegar Davidson,
Wicksell, Cassel og Heckscher
kenndu samtímis við háskólann,
því að ekkert land hefur nokkru
sinni átt slíkum úrvalsmönnum a
að skipa við sama skóla í einu.
Zorn gaf 20.000 eftir
viskísjússinn
— Félagslífið í Uppsölum var
líka þýðingarmikið fyrir mig, ekki
hvað sízt stjórnmáladeilurnar. Ég