Lesbók Morgunblaðsins - 28.03.1954, Blaðsíða 3

til sonar hans, Bjarna í Ási í Holt-
um. Stokkseyri fylgdu þá 29 afbýli,
og af hlut Þórdísar var landskuld
alls 425 álnir, en auk þess fékk
hún 32 fjórðunga af smjöri í leig-
ur af kotunum og á þeim hvíldu
og nokkrar kvaðir. Auk þessa mun
Þórdís hafa erft fleiri jarðir en
Stokkseyri, (þar á meðal Svigna-
skarð í Borgarfirði, sem faðir henn-
ar keypti af Þormóði Torfasyni),
og Guðmundur maður hennar átti
og nokkrar jarðir og var að kaupa
aðrar. Bú höfðu þau gott og var
þarna allmikill auður saman kom-
inn, og hefir það ekki verið öfund-
arlaust. Máttu efnaðir menn á
þeim árum eiga von á því að aðrir
reyndi með öllu móti að krækja í
auð þeirra, eða gera þeim glettur
og skráveifur.
Þau Þórdís og Guðmundur eign-
uðust 6 börn, en ekki eru komnar
ættir nema frá tveimur dætrum
þeirra. Markús sonur þeirra var
elztur (f. 1693) en hann missti
fljótt heilsu og andaðist „karlæg-
ur“ rúmlega þrítugur.
Sambýlismaður þeirra Guð-
mundar og Þórdísar var Eyvindur
nokkur Guðmundsson. Hafði hann
ábúð á hinum helmingi jarðarinn-
ar frá 1681. Kona hans hét Iðunn
Jónsdóttir og áttu þau 3 börn. Af
einhverjum ástæðum varð Eyvind-
ur að fara frá Stokkseyri 1709.
Kenna sumir um ósamyndi milli
þeirra Iðunnar og Þórdísar. Fór
Eyvindur nú að búa á Skipum.
Hann var formaður og hafði frem-
ur lítið bú, en mun þó hafa verið
bjargálna.
GALDRAMÁLID
Nú var það sama sumarið sem
Eyvindur fór frá Stokkseyri, að
hann hittir Pál lögmann Vídalín í
Eyrarbakkakaupstað og afhendir
honum tvö galdrakver, sem hann
sagði að Iðunn kona sín hefði fund-
ið vorið 1708 „nálægt fjörunni á
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
207
Stokkseyri“. Páll lögmaður lét kver
þessi í umslag í tveggja votta viður-
vist og lét þá setja innsigli sín
þar á.
Umslag þetta hafði lögmaður svo
með sér til Alþingis 1710, og var
það opnað í lögréttu innan vébanda
og segir svo í Aþingisbókinni um
það, sem í var:
„Fundust þar í tvö kver, annað
16 blaða formur 34 blöð að tölu,
illa skrifuð, með mörgum óvenju-
legum Characteribus (galdrastöf-
um). En forskriftirnar og annað
þar í milli, hafði lögréttan ekki
tíma að yfirvega. Annað kverið var
fyrst 4 blöð og á þeim nokkur
Characteris, ítem nafn Þórdísar
Markúsdóttur og þar hjá stóð: E. h.
(eigin hendi). Item nafn Markús
Guðmundsson og bæarnafnið
Stokkseyri, skrifað með viðvan-
ingslegri hendi. Síðan var í kverinu
heilög kvæði, og töldu menn ekki
þau blöð. Þar eftir voru síðast í
þessu kveri 26 blöð 8vo, sem lög-
réttan ei hafði tóm til að yfirlesa.
En þær fáar línur, sem hr. lög-
maðurinn Vídalín af þeim upp las,
voru fávíslegar lækningareglur.
Nú með því að beggja lögmanna
og allrar lögréttunnar beþeinking
var ein og samþykkileg, að því-
líkt ekki eigi né megi líðast um-
vöndunarlaust, en þessi fundur er
hr. lögmanni Vídalín afhentur í
Árnesþingi, og í sama héraði er
einnig bæarnafnið Stokkseyri og
kvenmanns og karlmanns nafnið,
sem á kverinu skrifað stendur er til
á þeim sama bæ, þá kölluðu lög-
mennirnir sýslumanninn Vigfús
Hannesson til viðurmælis, og með
sameiginlegu ráði allrar lögrétt-
unnar dæmdu nefndan sýslumann
skyldugan til að meðtaka bæði
fyrirskrifuð kver, og eftir hans
sýslumanns embætti að gera lög-
lega rannsókn í héraði yfirdrep-
skaparlaust, hverjir þar kunni að
finnast eigendur sagðra kvera og
valdir í þeim ljóta ósið sem þau
innihalda. Meðtók svo nefndur
sýslumaður þessi bæði kver í lög-
réttu og gengu með honum þaðan
2 lögréttumenn þess erindis að inn-
sigla þessi forljótu kver þar til
rannsóknin skeður“.
Vigfús sýslumaður þingaði fjór-
um sinnum í máli þessu heima í
héraði. Þórdís og Markús sonur
hennar neituðu því harðlega að þau
hefði nokkuru sinni átt þessi kver
né séð þau. Vændi Þórdís Eyvind
um að hann hefði sjálfur skrifað,
eða látið skrifa, nöfn þeirra mæðg-
ina á kverin, en hann neitaði því
harðlega. Varð það dómur sýslu-
manns, að Eyvindur skyldi fría sig
með lýrittareiði af ásökunum Þór-
dísar, og lýsa yfir því að hann hefði
afhent kverin með sömu ummerkj-
um og þegar þau komu honum í
hendur. Á hinn bóginn taldi sýslu-
maður að þeim Þórdísi og Markúsi
bæri nauðsyn til þess að fría sig
með eiði undan galdragrun, en vís-
aði því til ákvörðunar lögréttu hve
dýr sá eiður skyldi vera. Lagði
hann sv^ fyrir að Eyvindur og eið-
vottar hans, Þórdís og Markús
skyldi koma til næsta Alþingis.
Málið kom svo fyrir Alþing
1711. Þórdís og Markús komu ekki
þangað, en Guðmundur West kom
á þingið og var hann talinn lögleg-
ur forsvarsmaður þeirra. Þau
Guðmundur og Þórdís höfðu sent
þinginu skjal, þar sem þess var
beiðst, að Markús Bergsson, systur-
sonur Þórdísar (og síðar sýslumað-
ur) væri þar verjandi af þeirra
hendi, eða fengi einhvern annan
til þess. En Markús skoraðist und-
an því, enda þurftu þau enga vörn
að færa fram á þinginu. Dómend-
um kom saman um að fela Vigfúsi
sýslumanni að tilkynna þeim Þór-
dísi og Markúsi, að annað hvort
yrði þau að áfrýa héraðsdómnum
eða þá að sætta sig við hann. Og
„ef þau vilja héraðsdóminn halda,