Lesbók Morgunblaðsins - 30.12.1945, Blaðsíða 7

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
r.n?
Kvað það vera hið furðulegasta
níð um Skúla, þótt eigi sje hann
nafngreindur þar, er ekki um að
villast við hvern er átt. Er honum
|þar líkt við Lofca þann hinn leiða,
er öllu spilti með Ásum. Aftan við
meginmálið, er kvæði, 58, 8. mælt
erindi og allvel kveðið, heitir kvæð-
Ið „Veðurviti“. Er alveg ótrúlega
mikilli rætni tildrað þar saman í
pkki lengra máli.
Jón próf. Aðils, telur líklegast
að þetta furðulega rit, sje eftir
annanhvorn þeirra, Svein lögm.
Sölvason eða Magniis lögm. Olafs-
son. Mjög litlar líkur mega þó telj-
ast fyrir því að Magnús, hafi nokk-
uð konuð nálægt þessum óþverra.
Jlræðralag þeirra Svefneyjar-
bræðra var svo mikið, og Eggert
Ólafsson var mikill vinur Skúla og
aðdáandi, en Bjarni Pálsson ferða-
ifjelagi og trúnaðarvinur Eggerts,
tengdasonur hans, svo fullvíst má
telja, að Magnús lögm., sem var
maður friðsamur og óáleitinn hafi
ekki, alveg að ástæðulausu verið
með níðingslegar ertingar við Skúla
Allir þeir Svefneyjarbræður, en
j.ó einkum Magnús og Eggert, voru
á námsárum sínum í Kaupmanna-
höfn handgengir vinir Skúla, er
hann átti þar vetursetu. Og þó leið-
ir skvldu síðar og Magnvis vildi
koma sjer sem mest hjá málarekstri
„Innrjettinganna“ var aldrei nein
óvild milli þeirra. Aftur á móti
áttust þeir Skúli og Sveinn lögm.
fátt _ eitt við í góðu. Einnig var
|3veinn ágætt skáld en Magnús held
ur slakur á því sviði, þó nokkuð
fengist hann við kveðskap, en
greinilegt er að enginn viðvaning-
ur hefur hveðið „Yeðurvita“. —
Svo traustar líkur eru fyrir því að
Magnús lögmaður á Meðalfelli, sje
saklaus að þessum ósóma, að á-
stæðulaust er að bendla nafni hans
við þetta.
Þess hefir áður verið getið, að
Skúli var röggsamur embættismað-
'ur. Eru þó þjóðsagnir, skráðar af
Gísla Konráðssyni, Ól. Davíðssyni
og Hannesi Þorsteinssyni, er sýna
að hann var síður en svo, strangur
í dómum, og aðstoðaði jafnvel saka-
menn við að strjúka, ef honum leyst
þeir mannvænlegir, en ónytjungum
var hann ómildur.
Hugmynd um betrimarhús.
Árið 1753, fór Skúli þess á leit,
við stjórnina, að betrunarhúsi væri
komið á fót hjer á landi, er tekið
gæti á móti ungum og hraustum
umrenningum og beiningamönnnum.
Vildi hann að þetta yrði einskonar
I vinnuhæli, þar sem þessum mönnum
væri kend einhver handiðn, svo að
J.eim gæfist kostur á að komast á
rjettan kjöl í lífinu. Taldi hann
því hentugast, að betrunarhúsið
Vau-i í beinu sambandi við „Innrjett-
íngar“. Iljelt hann því fram, að
smáyfirsjónum, sem oft stöfuðu af
vanþekkingu og skorti, bæri ekki
oð refsa mjög harðlega. heldur reyna
að manna hið afvegleidda fólk og
kenna því iðjusemi og háttprýði.
r— Var þetta nýr tónn, á þessum
þýðinga og brennimerkinga tímum.
En stjórnin var svifasein í þessu
'máli sem ýmsum öðrum. Urðu þeir
$!kúli og Magnús amtmaður ásáttir
um að Arnarhóll væri hentugasti
staðurinn, og var betrunarhúsið (nú
stjórnarráðshúsið) reist þar, eink-
um fyrir frumkvæði Skúla fógeta.
i— Ætlun hans var, að það vrði
uppeldisstofnun og skóli í hagnýtri
jþekkingu, fyrir það fólk sem vrði
dæmt þangað, en ekki „hegninga-
hús“ og síst af öllu sá kvalastaður,
sem það varð undir forsjá þeirra
fangavarðanna: Bruun og Valdbom,
sem dr. Bj. Þórðarson, segir í riti
sínu: „Refsivist á íslandi" að hafi
lagt alúð við að hugsa upp refsi-
áðferðir, sem ekki voru áður tíðk-
áðar. — Kóm tíðarandinn og ó-
heppilegir menn, þannig f veg fyr-
jr, að þessi umbótaviðleitni Skúla
fógeta, yrði að þeim notum, sem
hann ætlaðist til. Enda heyrðu þessi
mál ekki undir embættisfærslu hans
að öðru’ en rekningsskilum. ’
Flestum öðrum fremur, var Skúli
fógeti duglegur ferðamaður, bæði
á landi og sjó. Kom það sjer líka
betur, svo mjög sem hann þurfti
löngum að eiga f ferðavolki. Átján
voru utanlands-siglingar hans, og
stundum óhægur byr og harðviðri.
I sjóferðum þessum, lærði hann
siglingafræði og allt það er að sjó-
mennsku lýtur, og er talið að hann
hafi tvisvar sinnum, með dirfsku
og snarræði, bjargað skipi og á-
höfn:
„En Skúli stóð sjálfur við stýri á
flev,
pg stýrði því undan sjóum“.
Eins og Grímur Thomsen, segir í
þinu þróttmikla snilldarkvæði sínu:
„Þrekvaxnar eltir um íslands haf
öldurnar Góu stormur“.
Og líklegt að flestir kannist við.
Greinir hann þar frá einu slíku at-
Viki, þó eigi sje ósennilegt að ein-
hverjar „skálda ýkjur“ kunni að
hafa slæðst þar með hjá honum.
AUs dvaldi Skúli 23 eða 24 vetur
í Kaupmannahöfn og tók eigi lít-
inn þátt í fjelagslífi íslenskra stúd-
enta þar, og vann einnig að rit-
störfum. Svo annasamt átti hann,
í sambandi við þessar utanfarir, að
í Annálum, er þess getið, að eitt
sinn átti hann ekki nema 3. daga;
viðdvöl hjer á landi og í annað
skifti tæpan hálfan mánuð. Kost-
uðu ferðalög þessi og veturseta í
Kaupmannahöfn æði mikið fje, en
stundum fjekk hann kostnaðinn
endurgreiddan úr konungssjóði.
Eftir að Jón Eiríksson var sestur
að í Kaupmannahöfn dvaldi Skúli
jafnan á heimili hans í utanferð-
um sínum.
Árið 1785 andaðist Steinunn
kona Skúla, var hann þá utanlands,
en það mun hafa verið hin síðasta
utanför hans, enda var hann þá
jorðinn 74 ára gamalh