Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1945, Blaðsíða 6

LESBÓK M0RGUNBLAÍ)9INS
no
sjor on títt var mn bændnr hjor á
landi á þoirri tíð, hafði og vcrið
oilondis oitt sinn vetrarlangt op
líort dðnskn, en ekki var hann skóla
ponpinn. Fjáraflamaðnr var hann
mikill sem þeir fleiri frændur, en
hann var föðnrafi Boga stíidents á
Staðarfelli, þess er samdi Sf’slu-
itiannaævir.
Maðnr er nefndur Ólafur Ólafs-
sou, sonur Ólafs Jónssonar á Eyri
í Seyðisfirði vestra, ógæts manns
og dugandi. Er af honum sprottinn
mikill ættleggur. Bróðir Ólafs vngra
var Jón varalögmaðnr í Víðidals-
tungu og systir Ingibjörg, móðir sr.
Sigurðar á Kafnsevri, föður Jóns'
forseta, og Einars kaupm. í Rvík,
föður Ingibjargar, konu Jóns Sig-
urðssonar. — Ólafur Ólafsson var
útskrifaður úr Skálholtsskóla, fór
síðan utan, latik aldrei prófi, en.
yar áhugasamur um búvlsindi og
fjekkst við ritstörf. Var hann send-
ur rannsóknarför til íslands. Samdi
hann ferðabók (Oeeonomisk Reise,
1780), og er hún aðalrit hans. —
Nefndi hann sig Olavius. —
Þar er skemmst frá að segja,
að hann fjekk leyfi til að
stofna nýja prentsmiðjn í Bkálholts
biskupsdæmi 4. júní 1772. ,,IIann
má gofa út gömul rit og ný um
önnur efni en guðfræði, einkum
heimspeki, sögu, lðgfræði og hag-
fræði, á hvaða máli sem er“. Sótti
Olavius það fast, að Bogi bóndi í
ITrappsey lánaði sjer álitlega fjár-
fúlgu til innkaups á prentverkinu,
og varð það til þess, að Bogi véitii
lánið. Flutti Olavius síðan prent-
verkið til Stvkkishólms sumarið
1773 og háfði rtieð prentára óg
sænskan stílsetjárá. Bogi háfði ekki
ætlast til, að þrentvérkið vrði sett
í ÍTrápþsev, ért rtú varð haiin að
taka við þvi óg reisa hús yfir það.
Ólavíus hafði útvégað 2ÖÓ fasta á-
skrifendur í Danmörkú að Öllu því,
er prentsmiðjan gæfi út. Allt til
þessa hafði aðeins eitt prcntverk
vorið á íslandi, Ilólaprentsmiðjan.
— Prentsmiðja þessi in nýja var í
llrappsey í 21 ár (1773—1794).
Jón Þorláksson orti heillaðsk til
þeirra Boga og Olaviusar um þær
mundir, sem prentsmiðjan var stofn
uð. Brátt varð Bogi einn eigandi
prentsmiðjunnar, en Olavius varð á
brottu sumárið 1774 til Ilafnar. Að-
alnmsjón með prentun eftlr það
hafði Magnús sýslumaður Ketils-
son í Búðardal á Skarðsströnd. —
Það er mælt. að Jón Þoriáksson
hafi komið út til llrappseyjar. að
undirlagi Finns biskups, síðari hluta
árs 1778, en þá hófst prentun þar,
og var Jón ráðinn prófarkalestari,
fjekkst við þýðingar og skáldskap
fyrir prentverkið. Tók Jón nú að
snara á íslensku kvæðum eftir Chr.
Tullin (d. 1765), er var höfuðskáld
meðal Dana á sínum tíma. Líklegt
er, að Olavius hafi fengið Jón til
að íslenska kvæði Tullins. Þeir
þekkstust vél, því að þeir voru
skólabræður úr Skálholtsskóla. Er
sú tilgáta Jóns prófessors Ilelga-
sonar mjög sennileg, að J. Þ. hefði
aldrei gerst svo mikilvirknr þýð-
andi, sem hann varð, ef Hrappseyj-
arprerttsmiðja hefði ekki komið hon
um á framfæri ungum. Árið 1774
komu út í Ilrappsey „Nokkur þess
alþekta danska skálds sál. herr
Christ. Br. Tullins kvæði, með litl-
um viðbætir annars efnis, á ís-
lensku snúin af J. Th. (Jóni Þorl),
1774, 112 bls. í áttablaða broti. •—
Kvæðin voru: Sjotti maí. Þankar
um það eftirkomandi og Sorgar-
þánkar um dáuðans makt ígegn
dygðinni. Síðan komu þrjú kvœði
cftir aðra (þýdd) og loks nokkur
k%"æði, frumkveðin af Jðfti Þðrláks-
syni. — Þessi útgáfa tar rtierkileg
nýnng hjér á láiidi. ..Prentað
kvæðakver Véraldlegs efðis, géfið út.
af hofúbdi lifaniii og tíléira að
segja ékki eídra én þrthigUni —■
sííkt hafði aldrei sjést áðiir á ís-
Iandi“. Bókift seldlst svó vel, að
ítý íitgáfa kom eftir níu ár. Þýð-
ingum J. Þ. var hælt, bæði af Olavi-
usi og Magnúsi Stephensen.
I nýju útgáfurini 1783 af Ijóð-
mælum J. Þ. er bætt við mörgum
nýjum, frumkveðnum og þýddum,
þ. á m, Sæför Tullins. — Það mátti
teljast mikill sigur fyrir J. Þ„ að
fá gefin út Ijóðmæli sín og þýð-
ingnr, og það átti hann Ilrappseyj-
arprentverki að Jiakka. Má full-
yrða. að stnrf það, er sr. Jón þafði
með höndum í Hrappsey, hafi látið
honum vel, en það hefir verið svo'
illa launað, nð hann hefir ekki getað
sjeð sjer fnrborða með því. og því
síður sein linnn hugsaði nú til hjú-
skapar.
Hjúskapur og búskapur.
ÞAÐ VAR árið 1774, að Jóri,
Þorláksson gekk að eiga Margrjeti
Bogadóttur bónda í Ilrappsev
Benediktssonar og fyrstu konu hans
Þrúðar Bjarnadóttur ins ríka í
Skarði Pjetui'ssonar. Voru þær Mar-
grjet og Jórunn Brynjólfsdóttir
systkinadætur. Reistu ungu hjónin
þegar bíi í Galtardal á Fellsströnd
og bjuggu þar upp frá því til
1788. Rjeri Jón þá til fiskjar haust.
og vor í Elliðaey lengstum þessi
árin. Hjónabandið var óhægt, og
olli hún því mest, segir Daði fróði.
Ilöfðingjadóttirin .breiðfirska og ið
hvikula, íslenska náttúrubam áttu
ekki saman. Ilonum hefir ekki ver-
ið Iaginn búskapur. Ástum var hann
bundinn annari konu. Hann rann
aðrar slóðir en in dugandi búkona
hans. Árin voru erfið búskapar-
tímann í Galtardal. Móðuharðindiri
læstu klóm sínum í bak íslenskum
búéndum. Best var þó afkoman við
sjóiftn. En vjer getum hugsað okk-
ur jon Þorláksson í búskaparbasl-
inu. Aftdinn fló víðar vercáldir. —
ITöndiii var kréþt. ýmist um orf-
hcélinn, árina éðá uni sölin í fjör-
urn Sáitrbæjar. Hugurinn var iðu-
légá víðs fjarri því verki, sem skyíd
aft bauð búáhdmánftinum að inna