Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1942, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
349
Sprengigígur við Trölladyngjuskarð. Vatnsfell
(Wattsfell) til vinstri.
útsýni til fjalla og jökla heillandi,
og þaðan, er þægilegt að skoða
Kollóttu-Dyngju, Eggert og ná-
grenni, en vatnsskorturinn iitilok-
ar lengri dvöl á Hrútsröndinni.
Næsta morgun eru vatnsbyrgðir
okkar þrotnar og pollarnir á
hraunhellunum þornaðir.
Þegar líður á sumar er landið
umhverfis Kollóttu-Dyngju alger-
lega vatnslaust, hjarnfannir leyn-
ast þó lengi í gjótum og gígum
í hrauninu eða þá upp undir
toppi dyngjunnar. Svo er líka
vatnsgeymi, sem ef til vill þrýtur
aldrei, suvaustan í dængjunni.
Það er gjóta, 7—8 m víð og 6—7
m. djúp. Við fundum hana 1938,
þá voru aðeins 2 m neður að vatns
borðinu í ágústbyrjun, 1940, á
sama tíma, stóð vatnsyfirborðið
í gjbtunni heldur lægra, en níi
er það með langlægsta móti, um
6 m neður að vatni, hvort sem
því veldur lítil úrkoma síðastl
vetur eðá grjytveggirnir eru orðn
ir óþjettir. Þarna byrgjum við
okkur sem best af ísköldu vatni,
sem verður að nægja okkur suður
í Dyngjufjöll.
í hrauninu, við suðausturræt-
ur Kollóttudyngju, er bunga
mjög flöt og sljett en nokkuð
víðáttumikil. Efst á þessari bungu
er ákaflega mikill gígur. Sums-
staðar er sljett fram á brúnir
þessa gígs, en annarsstaðar er
brúnin mörkuð af háum grjót-
hryggjum. í áðurnefndri grein í
Lesbókinni 1939, hefi jeg giskað
á, að vídd þessa gígs væri 300 til
400 m. Við nánari athugun hefi
jeg komist að þeirri niðurstöðu,
að víddin væri 600—800 m. —
Jarðföll suðaustan í Kollóttudyngju. Norður-
horn Dyngjufjalla í baksýn til vinstri.
sjer grein fyrir þeim, eða skipa
þeim efti,r nokkurri (ákveðinni
reglu.
Góðan spöl austur í hrauninu,
skamt norður af Öskjuopi er all-
mikil, mjög dökkleit hraunbunga.
Þetta er dyngja og er mjer ekki
kunnugt um, að aðrir hafi skoðað
hana en Þjóðverjinn dr. Spelh-
mann 1910. Við leggjum krók á
leið okkar til að skoða þessa
dyngju, sem Spelhmann nefndi
Svörtudyngju. Hæð dyngjunnar
yfir hraunsljettuna er um 90 m.
Hallinn, að norðvestan, 4° neðan-
til en 6—7° efst. Dyngjan er öll*
þakin dökku, ósljettu og lítið
veðruðu helluhrauni. Ofantil er
hraunið mikið brotið, einkum að
norðvestan, en þar liggja stór
hraunræsi niður frá toppinum.
Innbi;ot eru tvö í toppi dyngj-
unnar. Annað er sunnan á topp-
inum, hringmyndað um 100—150
m í þvermál Það nvrðra er miklu
meira, um 400—500 m í þvermál,
nokkuð óreglulegt. Það er aðskilið
frá syðra innbrotinu af mjóum
klettahrygg, en meðfram honum
liggur gjá, eða sprunga, frá SV-
NA. Vestarlega í stóra innbrotinu
er klettahringur, hæð hans að
utan er um 20 m, en 5—6 m að
innan, vídd um 40 m. Klettarnir
í hring þessum eru mjög sljettir
að innan og hvelfast víða inn yfir
sig, en virðast annars gerðir úr
mjög þunnum hraunlögum, sem
hallast mjög mikið út frá hringn-
um. í miðjum hringnum eru loks
2 hraunstapar úr ólagskiftu
hrauni.
Meira.
Bunga þessi verður að teljast
dyngja, þótt lágvaxin sje. í hálf-
hring umhverfis hana eru ýmsar
einkennilegar hraunmyndanir,
gígir, jarðföll og hraunstrýtur.
Milli Kollóttudyngju og Dyngju
fjalla er um 10 km. breitt hlið.
í hliði þessu eru nokkrir
einstakir móbergshnjúkar. Allir
eru þeir mjög brattir, en sumir
standa upp úr hrauninu með þver
hníptum hlíðum eins og stapar.
Vestustu hnjúkarnir heita Fjárhól
ar, en austast gengur nokkuð
langur ás, eða móbergshryggur,
norður frá Dyngjufjöllunum, sem
er tengdur við þau með lágum
hraunþöktum hálsi. Skamt norður
af þessum hrygg er dálítill kúlu-
myndaður hnjúkur, hlaðinn upp
úr gjalli. Vestan í honum eru
nokkrir reglulegir smágígir og
þaðan liggur svo gígaröð suður
gegnum móbergshrygginn og gegn
um Dyngjufjöllin norðan við
Öskjuopið. Á gossprungu þessari
eru margir hraungígir, sumir á-
kaflega brattir, þó einkum einn
á hálsinum, sem tengir móbergs-
hrygginn við Dyngjufjöllin. Hann
er svo brattur, bæði utan og jnn-
an, að hann má teljast ókleifur.
Nokkurt hraun hefir runnið iir
þessum eldvörpum, bæði austan
og vestan við móbergsásinn, en um
aldur þeirra er ógerlegt að dæma.
Norður af fjöllunum, dálítið vest-
ar, er lítil dyngja. Á henni eru
nokkrir hraungígir, líkir þessum
að gerð og aldri, en þar virðist
stefna gossprungunnar vera frá
V-A. Annars er í Dyngjufjöllum
og nágrenni þeirra svo mikið af
eldvörpum, að örðugt er að gera