Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1942, Blaðsíða 4

348
LESBÓK MORG UNBLAÐSINS
Ólafur Jónsson:
ÚR GRAFARLÖNDUM
TIL GÆSAVATNA
I Grafarlöndum og Herðubreiða
lindum eru fremstu fjárleit-
ir Mývetninga með Jökulsá á
Fjöllum, en við Gæsavatn og
Rjúpnabrekkur í Vonarskarði eru
fremstu hagablettir með Skjálf-
andafljóti, en þá lætur líka nærri,
að komið sje á vatnaskil milli
Norður- og Suðurlands.
Loftlínan milli Grafarlanda og
Gæsavatna er 85 km, en sje tekið
tillit til óhjákvæmilegra króka og
ónauðsynlegra útúrdúra, sem for-
vitinn ferðalangur leggur á leið
sína, er auðvelt að tvöfalda þessa
vegalengd. Oll leiðin liggur um
gróðurlitlar auðnir, hraun, sanda
og eldborin fjöll. Alt er svæðið
merkt jarðeldum og þakið eld-
vörpum af ýmsri gerð og aldri.
Sumir kunna að halda, að það, sem
fyrir augað ber, á þessari leið,
sje of einhæft og þreytandi, en
því fer fjarri að svo sje. Þar sem
náttúran ræður er sjaldan mikið
um þreytandi endurtekningar og
síst þar, sem höfuðskepnurnar
hafa jafn greinilega harslað sjer
leikvöll Og í Ódáðahrauni. Hitt
má vel vera, að oss dauðlega
menn skorti orðaforða og mynd-
auðgi til að lýsa þeirri fjölbreytni,
sem fyrir augun ber, svo ræða
vor verði þur og fátækleg, saman-
borið við sjón og raun.
Jeg ætla nú að hætta mjer út
á þann hála ís, að reyna að lýsa
ýmsu, sem fyidr augun ber, á þess
ari leið, en jeg fór gangandi, á-
samt Stefáni Gunnbirni Egilssyni,
heimarvistarstjóra, úr Grafarlönd-
um suður í Vonarskarð og svo
þaðan niður í Bárðardal í júlímán-
uði síðastliðnum. Þetta á eigin-
lega ekki að vera nein ferðasaga,
heldur dálítil frásögn um nokk-
ura sjerkennilega en lítt kunna
staði, sem urðu á leið okkar.
KOLLÓTTADYNGJA OG
SVARTADYNGJA.
Það er eðlilegt að kenna fyrsta
þátt fararinnar við við mestu og
fegurstu dyngjuna í norðanverðu
Ódáðahrauni, en dyngjur nefnast
regluleg bungrimynduð eldfjöll,
sem hlaðist hafa upp úr þessum
hraunlögum, sem runnið hafa frá
gígum í toppum dyngjanna. —
Dyngjugígirnir eru venjulega
ekki lengur finnanlegir í sinni
upprunalegu mynd, en í þeirra
stað eru nú í toppum dyngjanna,
þar sem gígirnir hafa verið, stórar
sk/ilmyndaðar lægðir með bröttum
hliðum, sem eru myndaðar við það,
Kollóttadyng'ja, sjeð frá suðaustri. Bræðrafell til viífstri.
að toppar dyngjanna liafa fallið
saman og sigið umhverfis hina
upprunalegu gígi. Af dyngjum
þeim, sem myndaðar eru eftir ís-
öld, er Trölladyngja í sunnan-
verðu Ódáðahrauni mest en
Skjaldbreið, í norður frá Þing-
völlum, nafnkunnust. Kollótta
dyngja getur hvorki kept við
þessar (Jyngjur um stærð eða
frægð, er stendur þeim þó að
ýmsu leyti langtum framar. Til
dæmis á gígurinn í toppi Kollóttu
dyngju, varla sinn líka. Fyrst er
geysimikil hringmynduð skál og
standa margar hraunnibbur á
börmum hennar, en neðan úr botni
skálarinnar gengur þverhnípt gím
ald, um 200 m vítt og 60—80 m
djúpt. Margt fleira níætti nefna
Kollóttudyngju til ágætis, en þar
sem jeg hefi drepið nokkuð á þetta
í grein í Lesbókinni 1939;, bls. 45,
skal það ekki endurtekið hjer.
Að norðaUstan, liggja rætur
dyngjunnar, upp að miklu mó-
bergsfjalli, sem Eggert heitir. í
vikinu, sem myndast milli fjalls-
ins og dyngjunnar, hefir leysing-
arvatnið á vorin, borið fram sand
og léir í lægðirnar milli hraunald-
anna, hafa myndast þarna dálitlir
gróðrargeirar, sem nefnast Hrúts-
rönd, eða Hrútsrandir, Syðst á
Hrútsröndinni veljum við okkirr
fyrsta tjaldstaðinn á ferðinni, laug
ardagskvöldið 18. júlí. Gróðrar-
svæðið þarna er allstórt en gróð-
urinn fátæklegur og einhæfur,
mest víðir og smjörlauf. Vatns-
laust er þarna með öllu, eftir að
vorleysing er um garð gengin,
en vegna nýafstaðinna rigninga
eru þarna smá pollar hjer og
þar á hraunhellunni, sem gefa
okkur nægilegt neysluvatn.
Tjaldstaður hjer á Hrútsrönd-
inni' væri ákjósanlegur, ef ekki
skorti vatn. í grænum vikum og
bollum, inn á milli hraunaldanna,
er gott skjól og góð tjaldfesta,