Lesbók Morgunblaðsins - 02.02.1941, Blaðsíða 6

46
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
í þessn búi voru feiknin öll af
tunnum og allskonar ílátum, en
enginn húsbúnaður nema 3 gamliv
stólar. í Rauðseyjum var engiu
stofa, en samkvæmt úttekt, sem
fram fór þetta haust, er baðstof-
unni lýst svo, að hún sje 14 álna
löng og 5 álna breið, m. ö. o. 5
stafgólf. Smíðað silfur var mikið
í Rauðseyjum, þ. á. m. stór silf-
urbikar með fangamarki Einars.
en á botn hans var grafið nafn
konu hans, Guðrúnar Jónsdóttur.
— Bátakost átti Einar góðan, tvo
áttæringa, sexæring og skektu, alt
bestu flevtur. Vel var þar í bú
lagt undir veturinn. í skemmunni
A-oru 25 tunnur af ýmiskonar
kornvöru, kjöt af 47 kindum, 159
hö’-ð skinn og 33 fjórðungar ax
smjöri. Af peningum átti gamli
maðurinn 266 dali í handraða sín-
um. —
Jarðeignir átti Einar samtals
16, flestar í Saurbæ og Revkhóla-
sveit, og voru þær alls 250 hundr-
uð að dýrleika, en á þeim voru
42 kúgildi, eða sem svarar 250
ám á leigu. Það var því ekki neitt
smáræði, sem slíkum efnamanni
barst árlega í landskuld og leig-
ur af eignum sínum, en land-
skuldin ein af jörðum Einars var
126 spesíur. — Þessi mikli auður
Einars í Rauðsevjum skiftist til
tveggja sona hans, Gests og Stur-
laugs, en þriðji sonurinn, Ólafur.
sem tók sjer ættarnafnið Rödæ
(dregið af Rauðs) fór til Vestur
Indlands og spurðist ekki til hans
eftir það, og tóku bræður hans
því síðar arfshlut hans. — Ein-
kennilegt var það. að Einar, þessi
ríki maður, skyldi búa allan bú-
skap sinn, 60 ár, leiguliði í Rauðs-
evjum og eiga þó þennan fjölda
jarða. sem margar voru bestu
ábýli. En þar hefir eflaust ráðið
hin mikla vinátta hans við lands-
drotna sína, kammerráðin Skúla
og Kristján Magnusen á Skarði
og svo -hitt, að evjamar voru
besta ábýli og þar búnaðist hon-
um svo vel, að honum græddis+
árlega stórfje. —
★
Fjórum árum eftir að búi Ein-
ars í Rauðseyjum var skift, dó rík
kona út á Snæfellsnesi. Það var
madama Þorkatla Torfadóttir,
ekkja síra Ólafs Guðmundssonar
prests á Sveinsstöðum utan Enn-
is. Síra Ólafur var sonur Guð-
mundar Sigurðssonar spítalahald
ara á Hallbjarnareyri og höfðu
bæði hjónin erft mikið fje. —
Þessi madama nálgaðist það, að
leggja sig líkt og dannebrogsmað
urinn í Rauðseyjum. Hana vant,-
aði aðeins 500 dali til þess að ná
honum. — Járðeignir hennar voru
tíu og 154 hundruð að dýrleika
með 25 kíigildum, en landskuld-
irnar voru 180 spesíur og hafa
því jarðir hennar verið miklu
hærra leigðar en jarðir Einars í
Rauðseyjum. sem voru 250 hundr-
uð, en landskuld ekki nema 123
spesíur. Jarðeiguir mad. Þórkötlu
voru flestar í Mýrasýslu og var
hið fornfræga höfðingjasetur Ein-
arsnes ein þeirra. Madaman á
Sveinsstöðum átti talsverða út
gerð í Rifsveiðistöðu, og voru þar
sjö bátar, sem hún átti og gerði
út. — í búi hennar voru 2 kven-
skautbúningar með tilheyrandi
silfri og lausafje hennar var met
ið á 563 dali, en alt var bú hennar
5016 dalir. —
★
Um miðbik síðastl. aldar og
seinni hluta hennar mætti nefna
marga efnamenn við Breiðafjörð.
svo sem Árna Thorlacius í Stvkk
ishólmi, Þorvald Sivertsen í
Hrappsey, bróður hans síra Ólaf
Sivertsen í Flatej' og soti Ó’nfs,
síra Eirík Kúld prófast í Stykk-
ishólmi, Ballarárfeðga, síra Egg-
ert og síra Friðrik Eggerz og síð
ast en ekki síst Kristján kammer-
ráð Magnúsen á Skarði, sem var
þeirra langríkastur. Hann erfði
mikið fje s.jálfur og með konunni.
og ávaxtaði það vel, þrátt fyrir
mikla rausn, en hann dó ungur,
varð ekki nema miðaldra. —
Þegar hann fjell frá, tók ekkja
hans, frú Ingibjörg Ebenezerdótt-
ir við búsforráðum á Skarði. Hún
lifði mann sinn í „ekkjustandi" í
rúm 40 ár og dó aldamótaárið
1900. —
Frú Ingibjörg sat á Skarði.
þessu fornfræga höfuðbóli, með
mesta myndarskap og rausn. Hiiri
stýrði sjálf fjárhag sínum og fór
með umráð eigna sinna, sem ekki
voru neitt smáræði, svo vel, að
enginn rýrnun varð á þeim um
hennar daga. — Þegar frúin á
Skarði dó fyrir 40 árum, átti hún
5 höfuðból með tilheyrandi hjá-
leigum, auk fjölda annara jarða
og hvíldi engin skuld á neinni. —
Hún átti fyrst og fremst höfuð
setur ættarinnar, Skarð á Skarðs-
strönd með öllum hjáleigum þess,
Haga á Barðaströnd, Svignaskarð
í Borgarfirði, Narfeyri á Skóg-
arströnd og Fróðá á Snæfellsnesi.
Auk þessa átti hún margar góð-
ar jarðir á Skarðsströnd og Fells-
strönd, en alls hafa jarðir henn-
ar víst verið eitthvað á milli 40
og 50 talsins. — Mjer er sagt að
landskuldin af Svignaskarði einu
hafi verið 12 sauðir gamlir reknir
vestur að Skarði á hverju hausti
og gefur þetta mönnum dálitla
hugmynd um, hversu tekjurnar
voru miklar af öllum þessum
eignum. —
Þegar frú Ingibjörg á Skarði
dó, var öllum hennar mikla auði
skift milii margra erfingja, sem
flestir seldu fasteignir sínar, en
höfuðbólið Skarð fjekk einkason-
ur frú Ingibjargar og Kristjáns
kammerráðs, Bogi Magnúsen, sem
dó fvrir nokkrum árum, en nú
eiga jörðina dóttir hans og
tengdasonur, sem þar sitja og
halda uppi fornri gestrisni og
rausn. — Eitt er merkilegt við
sögu Skarðs, en það er, að þar
hefir sama ættin setið óslitið frá
því í landnámi, en það*eru for-
feður hiúsmóðurinnar, sem þar er
nú, frú Elinborgar konu Kristins
Indriðasonar. —
★
Skömmu eftir miðja síðustu öld,
eða árið 1861, dó rík kona í Stykk
ishólmi. Það var madama Anna
Steenbach, tengdamóðir Árna
Thorlacius umboðshaldara. Hx'in
var orðin gömul kona og var
ekkja eftir Daniel Steenbach
kaupmann á Flateyri við Önund-
arfjörð, en hafði flutt suður í
Hólm til dóttur sinnar, frú
Magðalenu Thorlacius, með aur-
ana sína. Gamla konan Ijet eftir
sig rúmar 16 þús. dala í pening-
um, eða jafngildi þeirra, sem voru
konungleg dönsk ríkisskulda-
brjef og erfði frú Thorlacius
þetta að rúmum helmingi, en 6