Lesbók Morgunblaðsins - 02.02.1941, Blaðsíða 2

42
LESBOK morqunblaðsins
Sveins jarls og Einari Þamba-
skelfi; en sigurvegararnir lögðu
kaupstaðinn í ösku. En ári síðar
kemur Ólafur þangað á ný og
sigrast á andstæðingunum og er
tekinn til konungs.
„Ólafur konuugur ljet húsa kon
ungsgarð í Niðarósi, þar var gerð
mikil 'hirðstofa og dyr á báðum
endum, hásæti konungs var í
miðri stofunni, og innar frá sat
Grímkell, hirðbiskup hans, en þar
næst aðrir kennimenn hans, en
utar frá ráðgjafar hans. í öðru
öndvegi gegnt honum sat Björn
digri stallari haus og þar næst
gestir. Við elda skyldi þá öl
drekka“, segir Snorri. Lágu þá
leiðir Islendinga mjög til Niðar-
óss. Þar fæddist Ólafi konungi
sonur sá er Sighvatur skáld ljet
skíra Magnús, að ófengnu leyfi
konungs, eins og frægt er orðið.
En ekki fjekk Ólafur kðnung-
ur að njóta kaupstaðarins leng),
því þaðan varð hann að flýja árið
1028 og kom þangað aldrei aftur
meðan hann lifði. Þann 29. júli
1030 fjell hann á Stiklastað, en
þeir feðgar Þorgils og Grímur
hirtu um líkið og veittu því þann
umbúnað er þeir gátu, með levnd.
og þegar hina fyrstu nótt fær
blindur maður sýn, sem kemur í
húsið þar sem líkið var falið. En
þeir feðgar sjá jafnan um nætur
ljós loga yfir þeim felustöðum er
þeir völdu líkinu. Síðar halda
þeir með líkið inn til Niðaróss, á
náðir vina hins fallna konungs,
en enginn þeirra þorir við því að
taka. Fara þeir því með það upp
með ánni og grafa það niður í
mel og búa svo um að ekki sjer
nývirki á og halda síðan heim á
Stiklastaði.
★
En brátt „hófst umræða sú af
mörgum manni þar í Þrándheimi,
að Ólafur konungur væri maður
sannheilagur og jarðteiknir marg-
ar yrði að helgi hans. Hófu þá
margir áheit til Ólafs konungs,
um þá hluti er mönnum þótti máli
skifta, fengu margir menn af þeirn
áheitum bót, sumir heilsubætur.
aðrir fararbeina, eður aðra þá
hluti er nauðsyn þótti til bera“.
En er liðnir voru frá andláti
ólafs konungs 12 mánuðir og 'í
Líkneski Ólafs helga í eystri kap
ellu háaltaris. Eftir Vigeland.
dagar, þá var upp tekinn heilagur
dómur hans — og upp frá því er
Ólafur helgi vafalaust sá dýrling-
ur kaþólskra manna sem mest
mest hefir verið tignaður á Norð
urlöndum og helgisögur hans ber-
ast jafn langt og áhrif kristninn-
ar ná.
„Þar á melnum, sem Ólafur kon-
ungur hafði í jörðu legið, kom
upp fagur brunnur, og feng i
menn bót meina sinna af því vatni,
var þar veittur umbúnaður, og
hefir það vatn verið jafnan síðan
vandlega varðveitt. Kapella var
fyrst gjör, og þar sett altarið sem
verið hafði leiði konungsins, en
nú stendur í þeimt sað Krists
kirkja. Ljet Eysteinn erkibiskup
þar setja háaltari í þeim sama
stað sem leiði hafði verið kon-
ungsins, þá er hann reisti þetta
mikla musteri er nú stendur; hafði
og verið í þeim stað altari í fornri
Krists kirkju“.
Þannig segir Snorri þróunarsögu
dómókirkjunnar í Niðarósi. Byrj
unin er hin litla kapella við heilsu-
brunninn, en hann má enn sjá í
veggnum í hákór þessarar tígu-
legustu kirkju Norðurlanda, sem
nefnd hefir verið „hinn leiftrandi
augasteinn Noregs“, sem óx með
ríkinu norska, hnignaði með því
og endurreis með því á ný.
★
Fyrir ofan Niðarós, þar sem
fyrst sjer til kirkju Ólafs helga,
að sunnan, heitir Feginsbrekka.
Lýsir hið fagra örnefni vel til-
finningum pílagríma þeirra er
komu til Þrándheims; enda var
þetta á þeim tímum sem kirkja
Krists hafði einna sterkust tök á
hugum manua á Norðurlöndum og
hinar veglegu kirkjubyggingar
voru hið ytra tákn þess mikla
valds.
Vígsla kaþólskrar dómkirkju er
bæði fjölþætt og hátíðleg athöfn
og fjölment hefir verið og mikið
um dýrðir í Niðarósi árið 1320,
þegar kirkjan var vígð, eftir að
telja mátti að byggingunni væri
lokið. Þegar allar grindur og pall
ar voru teknar frá, utan og innan,
þá stóð musterið þar í allri sinni
dýrð, eins og þeir menn höfðu
hugsað sjer það, sem rjeðu verk-
inu og Ijetu byrja á því — án
þess að hafa nokkra von um að
fá að líta bygginguna sjálfa með
sínum jarðnesku augum.
Hinar gotnesku súlur og hvelf-
iiigar hafa undursamleg áhrif.
Utan á vesturvegg kirkjunnar
voru hundruð af líkneskjum
höggnum úr steini, sem ljómuðu
í skini kvöldsólarinnar. Kaþólskir
klerkar hafa löngum kunnað að
skapa „stemningu“ um guðsþjón-
ustur sínar, með lifandi ljósum,
sönglist og með því að veit geisl-
um sólarinnar inn í kirkjur sínar
gegnum marglit rúðugler.
Frá Norðurlöndum öllum flykt-
ust menn til þessarar kirkju —
þar sem helgur dómur Ólafs kon-
ungs var geymdur í dýrlegu skríni
yfir háaltari og frægð kirkjunnar
barst um víða veröld.
Við skrín Ólafs konungs fengu
blindir sýn, krypplingar rjettu úr
sjer — og „mállaus maður fjekk
mál og söng þá lof Guði og helög-
um Ólafi konungi með mjúku
tungubragði“.
Þarna stóð þetta musteri Guðs
og Ólafs konungs sem tókn um
samtök og mátt tiltölulega lítillar
þjóðar og hin sameiginlegu átök
styrktu trú hennar á sjálfa sig.
Enginn einn maður hafði unnið
það eða gat tileinkað sjer heið-
urinn af því. Það var verk og
afrek kynslóðanna.
★
Það er til sögn um að Sigurður
Jórsalafari hafi strengt þess heit