Lesbók Morgunblaðsins - 17.05.1931, Blaðsíða 3

V
LESBOK MORGONBLAÐSINS
147
hafa skilið hlutverk sitt. Er sú
best sönnun þess, að á síðustu öld-
nm hafa mestu mentaþjóðir heims-
ins smám saman slegið því föstu,
að á bestu leikhúsum þeirra sje
móðurmálið talað fegurst og rjett-
ast. —
Æfingin.
Eins og gefur að skilja, hefir
þetta kostað listamenn leikhússins
mikið erfiði, og meira, en virðast
kann í fljótu bragði.
Það er alkunna, að t. d. hver
grein hljómlistarinnar á sína lista-
menn. Fullkomnun á því sviði út-
heimtir geysilangan tíma. erviði,
ástundun og fje, — auk hins allra
nauðsynlegasta, listagáfunnar. —
Það vita bæði guð og menn, að
hver sá, sem t. d. vill geta haft
minstu von um að verða aðeins
sæmilegur píanóleikari verður að
byrja nám sitt á unga aldri. Hvað
góðum hæfileikum sem hann kann
að vera búinn, verður hann að æfa
sig og strita ár eftir ár, margar
klst. á dag, til þess að ná nauðsyn-
legu valdi yfir fingrum sínum.
Auðsætt er því, hvað mikla vinnu
það hlýtur að kosta leikarann, að
ná valdi yfir öllum þeim márgvís-
legu og ólíku kröftum, sem hans
listiðkan heimtar. — Að ná fullri
stjórn á því margbrotnasta og við-
kvæmasta áhaldi, sem nokkur list
hefir í þjónustu sinni — líkama
mannsins — með öllum hans fjöl-
breyttu hæfileikum.
Þetta hefir bestu leikhúsum
menningarlandanna æ verið ljóst.
Þau hafa því verið ströng í kröf-
um við hina uppvaxandi lista-
menn sína, og ekki leyft þeim
neitt kák.
Þeir af þeim sem haft hafa
þrautseigju til að gefast ekki upp,
— hafa borið mikinn og góðan
árangur ilr býtum.
Þó að skilyrði og kröfur til
tal- og leikmentar kunni að hafa
breyst nokkuð gegn um aldirnar,
þá er þó eitt sem ætíð stendur ó-
haggað: Listamaðurinn verður að
vinna og æfa sig, vinna og aftur
að vinna.
Skólarnir og framsagnarlistin.
Margir þeir sem skóla sækja,
taka fyrir einhverja ákveðna náms
grein. Þetta nám verður svo oft
sá grundvöllur sem lífsstarf þeirra
byggist á síðar meir.
Það er viðurkent, að eitt hið
nauðsynlegasta af öllu námi sje
móðurmálsnámið.
Fram að þessu hafa þó íslensku
skólarnir næstum algerlega van-
rækt eina þýðingarmikla hlið þess-
arar greinar, sem sje framsögnina
— hina hljóðfræðislegu meðferð
móðurmálsins. Það skal þó rjetti-
Icga tekið fram, að undirlagi
fræðslumálastjóra og kenslumála-
ráðuneytisins var talkensla höfð
um hönd frá því í des. s.l. \etur
í 3. bekk kennaraskólans, og með
kennurum barnaskólanna lijer í
Reykjavík. Það liggur þó í aug-
um uppi, hvað verulegur þáttur
þetta er í þessari kenslu. Allra
iielst fyrir þá sem samkvæmt lífs-
stöðu sinni, hljóta að tala mikið
fyrir fleiri eða færri tilheyrendur
svo mörgum árum skiftir. Því verð
ur tæplega mótmælt, að t. d. sje
það mjög áríðandi fyrir kennar-
ann að geta flutt mál sitt og
kenslu þannig, að liann nái föstum
tökum á nemendum sínum, svo að
athygli þeirra haldist óskift og
ævakandi í námsstundunum. Hæp-
ið er að þetta takist, ef misbrestur
er á tali hans og framsögn.
Gáfaðir og mentaðir menn halda
ágætar ræður, bæði að efni og
ináli, en sem þó ekki að sama skapi
ná tökum á tilheyrendunum, af
því að framsögnin er gölluð. Þær
ræður njóta sín betur við gaum-
gæfilegan lestur, en í flutningi
höfundarins.
Jeg býst við því, að þessjr menn
hefðu viljað talsvert til vinna, að
þeir á unga aldri hefðu fengið
tækifæri til þess að iðka tal- og
framsögn, jafnframt hinu venju-
lega móðurmálsnámi.
Prestur einn erlendis messaði
aldrei svo, að kirkja hans væri
ekki troðfull. Oftast urðu menn
frá að hverfa í stórhópum. Menn
hlustuðu agndofa á málsnild hans
og andans auðlegð. Hann hagaði
áherslum sínum þannig, og mark-
aði þagnir sínar, — og aðra með-
ferð textans, á svo áhrifaríkan
hátt, að tilheyrendurnir stóðu á
öndinni af eftirvæntingu.
Að honum látnum voru ræður
hans gefnar út á prenti. En út-
gtfandanuin til mikillar undrunar
seldust þær illa. Nú fanst mönn-
um ekki jafnmikið til þeirra koma,
og áður.
Hinn látni kennimaður hafði sem
sje verið snillingur í flutningi og
framsögn móðurmálsins, og ræður
lians fengið tvöfalt gildi af vörum
hans.
Þeir, sem verið hafa viðstaddir
rjettarhöld, og hlustað á sækjanda
og verjanda flytja mál sitt, munu
kannast við það, hve geysimikla
þýðingu það hefir fyrir úrslit máls
ins, hvernig tök hlutaðeigandi lög-
fræðingur hefir á efninu, livað vel
honum tekst að leggja sál sína og
sannfæringarkraft í framsögn sína.
Það tekst honum því aðeins til
fulls, að verklag hans (teknik)
nái tilætluðum tökum.
Oft og einatt hafa úrslit mála,
og afdrif sakborninga, oltið á
tungutaki lilutáðeigandi lögfræð-
ings.
Fleiri stjettir gætu liaft sömu
sögu að segja. Mörg eru dæmi
þess, að vel máli farnir stjórn-
málamenn hafi, — með sköruglega
fluttum ræðum — bjargað stór-
málum úr öngþveiti, og um leið
tilveru og vellíðan heilla þjóða, o.
s. frv. o. s. frv.
Kensla.
Að öllu þessu, — sem jeg hefi
nú drepið á — og mörgu öðru
athuguðu, virðist það fullljóst, að
lærdómur og mentun, gáfur og
meðfædd mælska er ekki einhlítt.
Fögur og áheyrileg málsmeðferð
þarf einnig að koma til skjalanna.
Þar sem það nú er markmið
skólanna að gera nemendur sína
sem færasta um að njóta hæfileika
sirna og kunnáttu í lífsbaráttunni,
liggur )>að óneitanlega nærri að
álykta sem svo, að kensla í tali- og
framsögn eigi erindi inn í íslensku
skólana. Margar helstu menningar-
þjóðir heimsins hafa skilið þetta,
og gert tal- og framsögu að skyldu
grein í hærri sem lægri skólum.
Jeg ætla ekki að fara út í það
að þessu sinni, hvernig þessari
kenslu er hagað. 1 stuttri blaða-
grein. er ekki tækifæri til að fara
út í þá sálma, svo að fullum not-
um verði fyrir lesandann. — Það
bíður betri tíma.