Þjóðviljinn - 17.05.1972, Blaðsíða 6

g SÍÐA — ÞJÓÐVELjJINN — Miövikudagur 17. maí 1972.
Kappræður í Frakklandi um orustuna um Alsír
Að horfast í augu við sannlei
Á þessu vori eru liðin tíu ár síðan til úrslita
dró í Alsírdeilunni. Þetta afmæli hefur að vísu
nokkuð fallið í skuggann af þeim atburðum, sem
nú eru að gerast í Frakklandi (afmæli mótmæla-
göngunnar gegn bryðjuverkum OAS í febrúar-
lok 1962, þegar átta menn létu lífið í viðureign
við lögregluna, fór t.d. að miklu leyti fram hjá
mönnum nú vegna morðsins á maóistanum Pierre
Overney), en þrátt fyrir það hafa Frakkar minnzt
Alsírmálsins á merkan hátt, sem vert er að hug-
leiða nánar: með því að viðurkenna sannleikann
um styrjöldina.
Þetta byrjaði allt með bóik
Jaeques Massu hershöfö-
ingja, um „bardagajnín um
Algeirsborg”, en þar stjórnaöi
hann hiemaðairaðgerðum. Bar-
daginn uan Algeirsborg 1956 var
reyndar ekki orusta í vemju-
legum skilningi, heldur hryðju-
verkastarfsemi, verkföll og
silíkt, sem miðuðu að því að
sýna Fkökkum fram á, aðþeim
vaeri ókleift að stjóma landinu
gegn Vilja alls þorra íbúaþess.
og hemaðaraðgerðir Frakka
voru í rauninni lögregluaðigerð-
ir, sem höfðu þamn tilgang að
gera försprakkana óskaðlegaog
hræða almemnimg til hlýðni við
nýlendustjómina. „Bardagan-
um“ lauk með sigri Frakka, sem
handtóku og drápu leiðtogana
og friðuðu þannig Algeirsborg
í tvö ár.
Saga þessara atburða hefur
oft verið söigð (m.a. í hinni á-
gætu kvikmynd Pontecoirvo
„Bardaginn um Algeirsborg”,
sem gerð var fyrir fáum árum
og sýnd víða um heim, m.a.. á
‘ íslandi, en var bönnuð í
Fralklklandi þamgað til í veitur),
én yíirjeitt frá sjónarmiði A’r
sírbúa. B<Jk jWassu ..hófshfPÍÚ-
ingja er því fyrsta frásögnin
þessum atburðum frá hendi
Frakka, o>g þótt þarkominaum-
ast fram neinar nýjar upplýs.
ingar, er bókin stónnerkileg
frá einu sjónarmiði: Massu við-
urkennir þar í fyrsta skipti að
franski herinn hafi beitt pynd-
ingUim í stórum stíl í Alsír-
stríðinu og áitt sigurinn í bar-
daganum um Algeirsborg þeim
að þaikka, og hann tekur sér
meira að segja fyrir hendur að
verja silíkar að'gerðir.
Röfksemdir Massu eru á
þessa leið: franski herinn átti
ekki í höggi við hermenn í
Alsír heldur við óeinikennis-
kiædda skæruliða, sem komu
þegár sízt var við þeim búizt,
dráþu hermenn, lögregiuþjóna
og óbréytta borgara, og hurfu
svo inn í mannfjöldann óséðir.
Gegn slíkum bardagaaðferðum
stoðuðu venjulegar hernaðarað-
gcrðir ekkert, það var því nauð-
synleigt að grípa til annarra að-
gerða til að gera skemmdar-
verkamennina óskaðlega. Pynd-
ingar voru bezta aðferðin að á-
liti Massu oh sú mannúðleg-
asta þegar allt kom til alls:
þær gerðu hernum kleift að
fá þegar í stað nauðsynlegar
upplýsingar til þess að kiomast
fyrir rætur skemmdarverk-
anna og bjarga mannslífum
með því að gera tímasprengjur
óvirkar áður en þær sprungu.
Þessar kenningar Massu vöktu
geysimikla athyglli, þe-gar
bók hans kom út. Einn þeirra,
sem gripu pennanntilað svara
honum var Paris de Bollardiere
hershöfðingi, sem hafði einmitt
verið undirmaður Massu í bar-
daganum um Algeirsborg, efi
beðizt lausnar frá herþjónustu,
vegina þess að hann gat ekki
samþykfct aðferðir Massu trúar
sinnar vegna (hann sat um
stund í fanigelsi fyrir að hafa
vikið að þeim í bréfi til viku-
blaðsins l’Express). De Bollard-
iere setti skcðanir sínar fyrst
fram í viðtali við Le Nouvei
Observateur, en síðan í bók,
som hann skrifeði sem eins
konar svar við riti Massu. Hann
byrjaði á því að benda á að
það hefði veriðnangthjáMassu.
mynd, sem er sett saman úr
gömHurn heimildarmyndum og
fréttamyndum um Alsírstríðið
og rekur sögu þess frá upphaf.i
og till sjálfstæðis Alsírbúa. Þar
kemur það fram á miskunnar-
lausan hátt hvernig Frakíkar
bældiu hverja uppreisnartilraun
niður með ótrúlegri hörku og
töldu jafnan að þeir væru í
þann veginn aö bæla sjálfstæð-
isvilja Alsírhiúa endanlegia nið-
ur, og hvernig harka Frákfca
varð þess valdandi að æ fleiri
gengu í lið með uppreisnnr-
mönnum og margir komu t
staðinn fyrir hvern sem féll,
unz gjörvöll þjóðin stóö ein-
huga andspænis nýlenduhem-
um. Þá var ekfci um neittann-
að að ræða en ganga til samn-
iniga við leiðtóiga skærúliðanna,
og hlaut de Gaulle heiðurinn
ekki aðeins af því að hafa
stigið það spor, heldur líka af
manna upp að nýju og veita
þeim uppreisn æru. Og það er
einnig álitaimiál, hvort þær að-
gerðir, sem taldar vonu stríðs-
glæpir þegar mie-nn voru fang-
elsaðir fyrir að bera hernum
þær á brýn, hafi nokkuð
breytzt í eðli sínu, þegar búiö
er að viðurkeoina að þaar ha-fi
raunvei-ulega verið iflramd'ár. Nú
hafa Frakkar laigt hart að yfir-
vöidum Bolivíu að þau fram-
seldu Klaus Barbie, illræmidan
G-estapóforinigja, sem framdd
mörg ódæði í Lyon á hertnáms-
áru-num, ber þá ekki að höfða
mál á hendur Massu fyrir
stríðsglæpi?
Vinstri mienn og aðrir sem
deildu á íramferði franska
hersins í AJlsír á sínum tíma,
hafa hugleitt þessi mál, ene-kki
pyndi-ngar -hafi algerlega lagzt
niður í Evrópu á 18. öld, og
á 19. öld hafi verið litið svo á.
að Sllikt heyrði fortíð'inni til
(Þess vegna er þoirra ekki get-
ið í þeim lögum, sem Pleven
vitnað-i í). Þær fóru ekki að
tíðkiast aftur fyrr en nýlendu-
styrjaildir hófust. Þá þótti sið-
uðum Evrópumönnum ekk-i
vandigert við villimienmina. Það
va-rð algengt í styrjö'ldimni i
Indókína að pynda landsmenn,
bæði uppreisnarmenn og aðra,
og það tíðkað'ist einnig í lög-
regllustöðvum í Alsír þegar fyr-
ir 1954, þegiar styrjöidiin hófst
þar. Vidail-Naquet taldi það þó
einna Silvarlegast að þessi hegð-
un í nýlendunum hefði litla
hneykslun vakið í Frakidandi,
þegar hún fréttist þangað: menn
litu á hana eins og viðkvæ-mt
hneyksiisraál, hún var e. t. v.
nauðsynleg en það var bezt að
Massu hershöfðingi: Hvenr - r.ru stríðsglæpir refsiverðir?
leiðin til að þjappa landsmönnum saman.
Atriði úr heimildakvikmyndinni: Hrottaskapur hersins öruggasta
— Undarleg kenning: pyndingar mannúðleg aðferð
— Andmæli: þær eru vísasti vegurinn til að „tapa friðnum"
— Glæpir fortíðarinnar og afleiðingar þeirra í nútímanum
að skæruliðar hefðu einkum
verið pyndaðir til að finna
tímasprengjur og komast að á-
ætílumum um hryðjuverk til að
b-jarga þanni-g mannslífum: i
langflestum tilvikum voru menn
pyndaðir til þess einfaldiega að
komast að því hver hefðifram-
ið ti'ltekið vc-rk, svo að unnt
væri að handtak-a þá og refsa
þedm, en ekiki til að kornast
að því hvað ætti að geranæst.
Pyndingar voru því einungis
leið til frekari kúgunar, ogmíð-
uðu einniig að því að hræða
almenning. En þetta var þó
ekki aðalatriðið í augum de
Bollardiere. Hann taldi það
skipta meira máli að h-lutverk
hersins var eibki það eitt að
vinna styrjöldina með öllum til-
tækum ráðum, heldur einnig að
leggja grundvöll að framtíð-
inni. Það gat verið að pyndimg-
ar væru handhæg leið til að
vinna styrjöld (þótt það væri
vafasamt), en það var einmig
óvéfengjanlegt að þær voru ör-
ugg leið til þess að „tapa friðn-
um“ og snúa öllum landsmönn-
um emdanlega til andstöðu við
Frakka. Að orustunni lokinai
hefði nýlendustjórnin ekki ráð-
ið landinu nema á yfirborðinu.
Þessi sko-ðun de Bodlardiere
verður naumast véfengd.
þagar á hána er litið í ljósi
þess sem nú er vitað um styri-
oldina. Fyrir skömmu var
frumsýnd í Frakklandi kvik-
því að hafa femgið Fraklka t.il
að viðurkenna það almennt.
Það má því telja að orð de
Bollardieres séu lokaorðið uin
hlutverk pyndinga £ styrjöldum.
En þaö eru fle-iri hliðar á þessu
máli. Meðan á styrjöldiinni
sjálfri stóð urðu nc-fnilega ýms-
ir til þess að lýsa opinbeiilega
athaafi framska hersins þár,
bæði Serkir o-g íranskir and-
stæðingar styrjaldarinnar, sem
lent hötfðu í Móm hers eða
lö-greglu. Yfirvöld Frakklands
mótmæitu öllum frásögnum
þeirra jafnó-ðum, bö-nnuðu bæk-
ur þeirra og diæmd-u þá í háar
sektir eða fangelsi fyrir að
ræ-gja herinn með ásökunum
um stríðsglæpi: í kvikmyndinni
sem áður var nefnd gietur m.a.
að líta Guy Molile-t lýsa þvi
yfiir grá-tklökkan (í sjónvarps-
viðtali frá þeim tíma, þegar
hann var forsætisráðherra) að
það væri óhuigsandi að franski
herinn myndi nckikru sinni
b-eita pyndingum í Ailsír, slíkt
væri eikki hægt að ætla nein-
um noma serkmeskum skœru-
liðum. Og ef slíkt kæmi fyrir,
þó ekiki væri nema einu sinni,
yrði það talið hið alvarlegasta
brot og þeim reifsað harðlega,
sem hlut ættu að máli...
En nú hefur það verið stað-
fest opinberlega af hálfu e-ins
þeirra, se-m stjórnuðu hernaðar-
aðgerðum, að þessir memn höfða
rétt fyrir sér og frásagnir þeirra
voru sannar. Menn geta því
velt þvi fyrir sér hvort ekki
sé rétt að taka mál þeissara
fe-ngið neitt svar frá yfirvöld-
unum, enda hafa þau yfirieitt
ékkert látið frá sér fara um
frásagnh- M-asáu. Erfitt er aö
túlka þá þö-gn. því að bókin
gat ekfci kornið þeim á óvart:
hershöfðingi getur ebki gefið
út endurminninigar sinar án
þess að fé fyrst samþykki yfir-
mianns síns, Deb-ré hermála-
ráðherra. Michel Rocard, þing-
maður Sameinaða sósíalista-
flckksins, bar fram þá fyrir-
spurn á þingii, hvort ekki væri
rétt að ékæra Massu fyrir
stríðsgiæpi, en fékk það svar
frá Pleven, dó-msmálaráðherra,
að lagalega séð, væru pynding-
ar ekki stríðsglæpir! Og það
er ólíklegt, þrátt fyrir rit
Masisu, að það verði viðurkennt
í bráð að „kommúnistar cg
landráðamenn“ hafi haft réit
fyrir sér, því að það er ekki
auðvelt í Frakklandi fremuren
annarsstaðar að hafa rétt fyrir
sér of sneimmia.
Það má kannski segja, að
þessar dcilur snúist einungis
um mál, sem ruú heyra fortið-
inni til. En de Bollardiiere taldi
að pyndingarnar hefðu haft
n.æsta ömurleg áhrif á þé, seim
látnir voru fremija þær, e.t.v,
verrl áhrif, þegar til lengidar
lét, en þá sem urðu fyrirþeim
Og nýlega hefur sagnfræðing-
urinn Vidial-Naquet gefið út
bók, „Pyndinigiar í lýðveldinu“.
sem sýnir hvað bessi mál er-u
mikilvæg fyrir ástandið nú á
dögum.
Hann sýnir fram á það, að
segja sem fæst og vita sem
minnst um það. Ákærur á
hendur þeim, sem afhjúpuðu
þetta feimnismál á of álberandi
hátt, vöktu þó litla andúð.
Vidal-Naquet telur aö sé sið-
ur að misþyrma handteknum
mönnum hafi síðan borizt frá
nýlendunum til Fralílklands
sjálfs í Alsírsityrjöldinni, 4n
n-O'kkurrar verulegrar andstöðu
almennings, a.m.k. ekki þegar
„hættulegir" minnihlutahópar
(t„d. innfluttir Alsírbúar) áttu
í hlut, því að mcnn voru þegar
búnir að venjast þessari hugs-
un.
Þannig kemur það í ljós tíu
árum eftirað Alsír öðlaðist
sjálfstæði, að nýlendustéfinan
var eikki aðeins- dauðadæmd frá
upphafi, heldur hafði ein-mg
mjö-g alvarieg áhrif á huigarfar
mianna og hegð-un í nýlendu-
veldinu sj-álfu. — e.m.j.
Lambaláf í
Þistilfirði
ÞÖRSHÖFN 9/5 — Gert er
ráð fyrir að sauðtourður hefjist
hér um miðjan maímánuð í
sveitum.
Mikið lamtoalát hefur vcrið
á Gunnarsstöðum í Þistilfiröi.
Um 170 ær hafa látið lömburn
á þessum eina bæ. Er veikin
í rannsókn. Tún eru byrjuð
að grænka og líta betur út en
áður. Allra verstu kailtún gróa
ekfci enn að gaigni.