Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1914, Side 13

13
með Hvítá. Vegarskoran í Árhrauni og gatnafjöldinn á Brúnastaða-
flötum ber vott um, að sá vegur heflr verið fjölfarinn, en nú er þar
að eins bæjaslangurs-umferð. Hvítá hefir verið farin á ferjum eða
vaðinu, sem Vaðnes dregur nafn af. En á Soginu var almenningsvað,
oftast fært, yfir Álftavatn, fram um miðja næstliðna öld. Þaðan lá
leiðin upp Grafning, Dyraveg og Mosfellsheiði til Almannadals. Þessi
leið var einnig beinust fyrir þá, sem fóru Hvítá á Tunguvaði og út
Tungur, eða á ferjum þar fyrir neðan alt að Laugardælum. Á allri
þessari leið er aðeins ein brekka, svo teljandi sé, og hún ekki há,
upp á Dyrafjöllin að austan hjá Nesjavöllum, lítið um votlendi og
engin hraun nema stuttan spöl á tveim til þrem stöðum. Þenna
veg hafa t. d. Skálholtslestirnar farið til Suðurnesja öldum saman,
og hefir munað um sporin þeirra. Allstaðar er graslendi og hagar
góðir með þessum vegi. Þar sem vegurinn liggur yfir Dyrafjöllin
eru þau aðeins lítill háls með ásum og vellisdölum. Á einum ásn-
um verður að fara yfir hallandi klöpp, sem nefnd er Sporhella.
Hefir myndast sporaslóð í bergið, efst fyrst, en sporin síðan stigist
niður eftir klöppinni. Eru nú sporarákarnar með bálkum á milli
orðnar um 2 fðm. að lengd (likist tönnum í greiðu). Vegur þessi
hefir nú lengi verið sjaldfarinn. Dyrnar, sem nafnið er dregið af,
eru á veginum milli Dyradals og Skeggjadals; er rétt klyfjagengt
milli standklettanna. Af vestasta ásnum blasir við útsýn yfir Faxa-
flóa og Nesin. Vestur eftir Mosfellsheiði sést enn dökk, breið rák
eftir umferðina. Þar eru víðir mosamóar, sem margar götur hafa
myndast í, og eru enn ekki að fullu grónar. Og þessi vegur hefir
á fyrri öldum legið um Hofmannaflöt til Almannadals.
önnur aðalleiðin austanað heíir verið út með sjó, sunnan Flóa,
um Sandhólaferju og Oseyrarferju, og þeir, sem áttu leið vesturyfir
heiði, hafa einkum farið Olafsskarðsveg. Hann er því nær brekku-
laus og hrauna. Hellisheiði og Lágaskarð hafa verið sjaldfarnari.
Þeir vegir koma saman á Bolavöllum, »Völlum hinum efri« liggja
norðan Svínahrauns, um »Völlu hina neðri«, og saman við Dyraveg
hjá Lykla- (Litla-?) -felli, og þar litlu neðar hefir Ólafsskarðsvegur
einnig komið saman við þá. Nú veit enginn hvar Viðeyjarsel hefir
verið, þar sem þeir, er sendir voru úr Hafnarfirði eftir ögmundi
biskupi að Hjalla, áðu áður en þeir lögðu á Ólafsskarð1). En mér
þykir líklegt að það hafi verið við Selvatn, rétt hjá þessum vegi, sem
þar er sameiginlegur fyrir allar áðurnefndar leiðir, og að Elliðárkot
*) Sögn sú, að Gizur biskup hafi átt samleið með þeim „upp undir Hellisheiði11
bendir til, að þangað hafi Dyra- og Olafsskarðs-vegir legið saman, eins og^hefi hér
hent á. Vegaskiftin eru vestast á heiðinni niðnr frá Lykiafelli; Viðeyjaml hefir
líklega verið litlu neðar, og þar gátu þeir hafa skilið.