Morgunblaðið - 01.11.1987, Blaðsíða 32

32 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1987
EIN
BORG
TVEIR
vm tmr A. ■wm
Brandenborgarhliðið á mörkum Austur og Vestur Berlínar.
Berlín, fyrrum höfuðborg
kjörfurstadæmisins
Brandenborgar,
konungsríkisins
Prússlands, sameinuðu
þýzku rikjanna, þýzka
keisaraveldisins og Þriðja
ríkis Hitlers, en nú að
hluta höfuðborg Austur
Þýzkalands og að hluta
ríki eða „land“ í Vestur
Þýzkalandi, hefur í ár
haldið upp á 750 ára
afmæli sitt. Hefur
þessara tímamóta verið
minnst á margvíslegan
hátt í báðum
borgarhlutum f rá því
snemma á árinu, og
standa sum þessara
hátíðahalda áfram fram á
næsta ár. Ekki er vitað
með vissu um upphaf
byggðar í Berlín, en elztu
heimildir um búsetu þar
koma fram í gögnum sem
dagsett eru 28. október
1237. Má því segja að
afmælið sé einmitt um
þessar mundir.
Aðdragandann að
búsetu í Berlín
má að nokkru
rekja til hemað-
ar Alberts 1.
markgreifa af
Brandenborg,
sem bar viðum-
efnið Bjöminn, gegn Vindum
austan móta fljótanna Elbu (Sax-
elfrar) og Havel um miðja 12. öld.
Eftir að Brandenborgarar höfðu
lagt undir sig lendur Vinda austur
fyrir ána Spree, spmttu upp tvö
byggðalög á báðum bökkum Spree.
Norðanmegin stóð þorpið Kölln, en
andspænis því að sunnan Berlín.
Þorpin tvö vom í fyrstu algjörlega
aðskilin, en árið 1307 fengu þau
sameiginlega bæjarstjóm og lög-
sögu.
Fljótlega varð ljóst að Kölln og
Berlín lágu vel við allri verzlun auk
þess sem byggðin á báðum bökkum
Spree tryggði ömggar samgöngur
yfír fljótið. Með vaxandi viðskiptum
jókst þörfín fyrir nánari tengslum
við helztu verzlunarborgimar í
Séð yfír elzta hluta Berlínar á bökkum árinnar Spree, en þetta borgarhverfi er í Austur Berlín. Til hægri
á myndinni er elzta kirkja borkarinnar, kirkja heilags Nikulásar, og hefur hún og hverfið allt verið
endurreist úr rústum síðari heimsstyijaldarinnar.

Berlín í upphafi byggðar þar. Myndin er senmlega máluð um miðja
13. öld.
norðanverðu Þýzkalandi, sem vom
í ömm vexti, og gerðust því Kölln
og Berlín fljótlega aðilar að Hansa-
sambandinu, sem stofnað var seint
á 13. öld.
Vegna verzlunarsambandanna
nutu Kölln og Berlín nokkurrar sér-
stöðu innan kjörfurstadæmisins.
Þegar síðast afkomandi Alberts 1.
féll frá á 14. öld hófust langvar-
andi átök um völdin í Brandenburg,
og lyktaði þeim ekki fyrr en árið
1415 þegar Hohenzollemættin
hafði tryggt sér yfírráð í landinu
til frambúðar með valdatöku Frið-
riks 1. Frá lokum 15. aldar var
Berlín-Kölln aðsetur kjörfursta
landsins, og eftir að Leópold 1.
keisari hins heilaga rómverska ríkis
útnefndi Friðrik kijörfursta 3.
fyrsta konung Prússlands árið
1701, sameinaði Friðrik konungur
borgimar tvær í eina Berlínarborg,
sem jafnframt varð höfuðborg
Prússlands.
í valdatíð Friðriks fyrsta, sonar
hans, Friðriks Vilhjálms 1. og son-
arsonar, Friðriks 2., eða Friðriks
mikla, tók Berlín miklum stakka-
skiptum. Friðrik 1. lét vinna.
framtíðar skipulag borgarinnar, og
Breiðgatan Unter den Linden í dag.