Morgunblaðið - 24.02.1987, Qupperneq 21
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. FEBRÚAR 1987
21
gífurlega ólík. Það sem tengir þau
er að báðir höfundamir eru að
fjalla um sársauka og eru báðar
að skrifa um þrána eftir hamingju
og hreinlega leit eftir fótfestu. En
þær hafa gífurlega ólíkt sjónar-
hom. Verk Kristínar Bjamadóttur,
„Gættu þín,“ er raunsæislegra og
maður finnur miklu meira fyrir
poesíunni, sem er gífurlega dýr-
mæt.
í rauninni eiga þær nöfnur það
sameiginlegt að þær eru ljóðskáld.
Ég vil segja að það sé kostur þeirra
og geri það að verkum að þær em
mjög næmar fyrir texta. Þær eiga
það raunar líka sameiginlegt, að
þær em mjög ærlegar gagnvart
sínum persónum. Þær em ekki með
neinar steríótýpur. Þær hafa mjög
sterka samkennd með sínu fólki
og persónumar em samkvæmar
sjálfum sér. Þær „ganga upp“ eins
og sagt er og þjóna hlutverki leik-
hússins.
Sú tónlist sem ég hef fengið
Guðna Fransson til að gera og leik-
myndin sem ég hef fengið Þor-
björgu Höskuldsdóttur, myndlistar-
konu, til að gera, virðast ætla að
þjóna verkunum mjög vel. Tónlistin
er fyrst og fremst í leikriti Kristín-
ar Bjamadóttur, en óþörf í verki
Kristínar Ómarsdóttur, því þar leik-
ur þögnin á hljóðfærið, hvemig sem
hún fer að því.
Það em forréttindi að sviðsetja
nýtt verk. Leikrit er ekki orðið til
fyrr en það hefur verið sviðsett.
Að setja á svið nýtt íslenskt verk
er ægileg og heillandi ögmn."
ssv
Kristín Bjarnadóttir, leikritahöfundur:
Það ersártað vaxa
KRISTÍN Bjamadóttir er höf-
undur annars einþáttungarins
sem Þjóðleikhúsið frumsýnir
næstkomandi þriðjudag á Litla
sviðinu. Leikritið segir frá
Beggu, sérkennilegri konu.
Hugarheimur hennar ber okk-
ur víðs vegar og allt að þrjá
áratugi aftur í tímann, en að
mestu gerist leikurinn á heimili
Agnesar, vinkonu hennar.
Begga á erfitt með að finna
sjálfa sig og á sjaldan samleið
með öðrum. En hún á sér
drauma eins og aðrir og einn
af þeim er að eignast bara.
Leikarar í Gættu þín eru Sigur-
jóna Sverrisdóttir, sem leikur
Beggu, Elfa Gísladóttir er Agn-
es, vinkona Beggu. Bryndís
Pétursdóttir er móðir Beggu,
Róbert Amfinnsson er faðir
Beggu, Guðrún Jóhanna Ólafs-
dóttir ieikur Beggu á barns-
aldri og Andrés Sigurvinsson
leikur Nonna.
Kristín hefur starfað mikið
sem blaðamaður og er leikari
að mennt og atvinnu. Hún býr
nú í Svíþjóð, en skrapp heim
vegna frumsýningar á leikriti
sínu, „Gættu þín.“ og ræddi ég
við hana eftir eina æfinguna.
Kristín, nú er verk þitt ekki það
sem hægt er að kalla hefðbundið
verk í byggingu eða persópnusköp-
un, heldur bregður þú upp eins
konar myndum sem fara að hreyf-
ast. Um hvað ertu að skrifa?
„Verkið fjallar um baráttu
manneskjunnar við að halda söns-
um í nútímaþjóðfélagi."
Ein konan í verkinu hjá þér virð-
ist halda öllum endum saman, en
fær kannski ekki mikla tilfinninga-
lega umbun fyrir það frá öðrum.
Finnst þér svona fómfýsi vera hluti
af reynsluheimi kvenna?
„Ef það er fómfýsi að beijast
við vindmillur, þá — kannski - já.
Það heldur enginn einn öllum end-
um saman. En ég býst við að það
sé hluti af reynsluheimi allra að
fá ekki alltaf svömn við tilfínning-
mm
Kristín Bjarnadóttir, leikritahöfundur.
Bryndís Pétursdóttir í hlutverki móður Beggu og Guðrún Jóhanna Ólafsdóttir sem Begga
á barnsaldri.
um sínum, á þann hátt sem maður
helst væntir. Ætli það sé ekki
ástæðan fýrir hinum ýmsu leikjum
sem manneskjurnar leika, til að
uppná einhverju. Til að fá svömn,
ýmist tilfinningalega eða efnislega.
Ef hægt er að tala um fómfýsi,
þá held ég að hún sé hluti af þess-
um leik. Það fórnar enginn öllu
fyrir ekkert. Ekki vísvitandi. Hins-
vegar held ég að konur séu oft
gjafmildari á tilfinningar en karl-
menn. Ekki eins varar um sig.
Sveigjanlegri kannski. En það á,
að mínu mati, lítið skilt við fórn-
fýsi. Ef einhver færir fóm, þá er
það ömgglega fyrir Guð en ekki
menn. Að menn svo njóti góðs af,
það er annað mál.
Annars held ég að hver einstakl-
ingur eigi sinn reynsluheim, allt
eftir því hvað hann hefur gengið
í gegnum í lífinu, þótt við getum
oft fundið einhveija samnefnara.
Ég held að hversu mikið sem við
eigum sameiginlegt, þá hugsi eng-
opnast er því vandinn að kunna
að loka þeim gömlu, þannig að þær
hrökkvi ekki upp í tíma og ótíma
— kannski þegar verst stendur á.
Kannski vegna þess, að hversu
fijáls sem manneskjan vill vera í
sínu vali, þá skynjar hún alltaf þá
staðreynd að samfélagið sem hún
lifír í, velur að einhvetju leyti fyrir
hana.
Hlutverkin sem við emm að tala
um, mótast af þörfum samfélags-
ins hveiju sinni, ekki síður en
einstaklingsins. Síðustu samningar
hafa áhrif á starfsval til dæmis og
þar með á hlutverk fólks gagnvart
hvert öðm. Hringrás tímans er
ekki lengur árstíðabundin, heldur
miklu frekar efnahagsbundin. En
einmitt af því samfélag er nú einu
sinni til þess gert að koma á mofs
við þarfír þegnanna, em þreyting-
ar óhjákvæmilegar. Ég held
nefnilega að manneskjan sé fædd
til að lifa í uppreisn. Uppreisn gegn
því sem er og var og hét. Hvemig
gæti hún annars vaxið? Og það
er sárt að vaxa. Þess vegna eiga
manneskjumar bágt.“
Hvaða áhrif finnst þér kvenna-
baráttan hafa haft á samskipti
fólks?
Morgunblaðið/Þorkell
Helga Bachmann, leikstjóri
ingalýsing sé í því. Er abasúrdleik-
húsið betur til þess fallið að leggja
tilfinningamar á yfirborðið en aðr-
ar tegundir leikhúss?
„Verk af þessu tagi sem heppn-
ast, finnst mér ekki bara vera fólk
og tilfinningar. Textinn, orðin í
verkinu ganga oft þvert á tilfínn-
inguna, em eins og tónlist, undir-
spil, til að leyna tilfinningum. í
þessu verki finnst mér rythminn í
textanum hafa gífurlega mikið að
segja. Oft fer fólkið á skeið með
orð til að leyna sársauka sínum,
komast hjá því að tala um hann.
Um leið er það hnyttið.
Mér finnst mjög spennandi að
stilla þessum tveimur verkum hlið
við hlið í sýningu, þótt þau séu
Sigurjóna Sverrisdóttir, sem Begga í Gættu þín og Andrés Sigurvins-
son sem Nonni.
ir tveir einstaklingar eins. Þeir
geta smitast hvor af öðmm og
gera það sjálfsagt meir, eftir því
sem samskipti og tilfínningasam-
bönd ganga nær þeim. Og kannski
hefur aldrei verið eins nauðsyn-
legt, og jafnframt kreijandi fyrir
hvern einstakling að greina sinn
eigin vemleika frá vemleika ann-
arra.
Það er svo auðvelt að smitast í
nútíma samfélagi. Við fáum ekki
lífshlutverkin í vöggugjöf í sama
mæli og algengt var í gamla
bændasamfélaginu. í dag fæðist
engin manneskja inn í heim þar
sem hún getur gengið að því vísu
að þörf sé fyrir hana. Ekkert er
gefið og hún verður sjálf að finna
sinn ramma, sín takmörk og tak-
markaleysi.
í dag er um svo margar leiðir
að velja að það er vel hægt að
eyða allri ævinni í að átta sig og
það gera margir í leit sinni að
heppilegum farvegi í lífinu, bæði
hvað varðar vinnu og lífsfélaga.
Möguleikarnir em svo margir í dag
og hlutverk fólks gagnvart hvert
öðm að mörgu leyti óljósari en
áður.“
Hvaða áhrif telur þú að þessi
hlutverkariðlun hafí haft á líf
kvenna?
„Margskonar, bæði á líf karla
og kvenna. Ég held að nútíma-
manneskjan sjái sig neydda til að
horfast í augu við að ekkert er
varanlegt, nema hennar eigið líf,
svo lengi sem það varir. Samtímis
því að hún ber enn í sér drauminn
um varanleika. Þegar nýjar dyr
„Hún hefur ömgglega skapað
aukin samskipti. Brúað bil og lagt
vegi yfir allskyns torfæmr. Stutt
margar konur í að horfasst í augu
við eigin vemleika sem hlýtur að
vera forsendan fyrir öllum mann-
legum samskiptum. Konur em ekki
eins einangraðar og þær vom áður
og hafa nú enga afsökun fyrir að
þegja sig í hel.
Óg ný réttindi leiða af sér nýjar
skyldur. Þannig er það víst með
allar uppreisnir að vandinn er
mestur þegar afleiðingamar koma
í ljós. Sé maður óánægður með
eitthvað, eyðir maður svo miklum
kröftum í að fá því breytt. Og fyrst
þegar upp er staðið er hægt að
átta sig á hvort breytingarnar
henti manni í rauninni.
Manneskjan getur breytt kring-
umstæðum sínum hraðar en sjálfri
sér. Þannig leggjum við oft á herð-
ar okkur skyldur og ábyrgð sem
við emm ekki fær um að axla ein-
sömul. Kvennabaráttan hefur
trúlega stutt margar konur beint
og óbeint í að taka afleiðingum
orða sinna og gerða. Síðan hafa
sprottið upp mörg ný félagssamtök
sem gera það að verkum að fólk
talar öðmvísi saman en áður, talar
um tilfinningar sem ekki vom til
umræðu fyrri hluta aldarinnar.
Reynir að skilgreina sjálft sig í
samvinnu við það fólk, sem það a
einhverra hluta vegna samleið
með. Leið nútímamanneskjunnar
hlýtur að vera að bera ekki harm
sinn í hljóði.
ssv