Morgunblaðið - 14.08.1982, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. ÁGÚST 1982
25
Ragnar Halldórsson forstjóri ÍSAL:
Engar batahorfur
á álmarkaðinum
Ekki komið til uppsagna starfsfólks ISAL
ur: Finnst einfaldari tilgáta sem
skýrir fleira? Svo segir um þetta í
Steinkrossi (s. 12):
„Það er megineinkenni tilgátu,
að hún verður ekki felld með því
að kveikja hennar sé skilgreind,
heldur með því að prófað sé hvort
hún kemur heim við hvert ein-
stakt atriði efniviðarins. Þannig
varðar engan hvort Einstein
dreymdi afstæðiskenninguna,
hvort Curie fékk hugdettu um
röntgengeislana eða Salk fann
bóluefni í sultutaui. Það sem
menn varðar er hvort atóm-
sprengja springur, hvort geislar
lækna, hvort bóluefni varnar
sjúkdómum. Til andmæla gagnar
engum að lýsa auvirðileika fræði-
manns, hvað þá heldur „skoðun"
hans eða „trú“. Þessi orð eru rituð
að gefnu tilefni: það eina sem
heyrzt hefur frá háskólamönnum
um ritsafn þetta er þessarar teg-
undar. Hreinn óþarfi er að benda
Islendingum á auvirðileik undir-
ritaðs, smæð hans er öllum ljós og
engin frétt. En í annan stað er
fáfengileiki einstaklings ekki til
umræðu, þegar lögð er fram á
prenti lausn í tilgátuformi."
Eins og menn sjá er í rauninni
fáu við að bæta sex árum síðar.
Þegar menn spurðu Newton,
hvernig hann hefði fundið þyngd-
arlögmálið, svaraði hann: Það datt
epli á nefið á mér þar sem ég svaf
undir tré úti í garði.
Þeir Eysteinn og félagar mundu
væntanlega krefjast sannana á
því, að þarna hefði verið um epli
að ræða en ekki peru.
Á því plani sýnist rökræða
þeirra um þessar mundir.
MiAaldafræðingarnir
I Tímagrein sinni lýsti Eysteinn
Sigurðsson því yfir, að ef skoða
ætti Baksvið Njálu sem fræðilega
ritgerð, „þá hefði það að (hans)
viti ekki getað komið til greina að
taka hana gilda sem slíka við
nokkra æðri menntastofnun". Seg-
ir hann, að hann hefði orðið „fyrir
miklum vonbrigðum með heim-
spekideild, ef hún hefði tekið
þannig unnið verk til fræðilegrar
umfjöllunar". Það mátti, sem sagt,
ekki einu sinni skýra, hvernig
verkið var unnið og hverju því
væri ætlað að svara — enda sér á,
að Eysteinn hefur ekki einu sinni
ínoiö bað. Klykkir Eysteinn út með
»sJ_álfur mundi (hann) aldrei
hleypa manni í gegnum próf af
nokkru tagi út á ritgerð af þessari
tfBrund, ef til (hans) kasta kæmi“.
- okkert milli mála um víð-
sýnina, og er þessi yfirlýsing að
sjálfsögðu ein helzta ástæða þess,
að ég líki afstöðu Eysteins til af-
stöðu heimspekideildar undan-
farna áratugi.
Sem svar við þessu benti ég í
Uppgjörinu á orð sérfræðinga í
trúarbragðarannsóknum, mann-
fræði, sögu og miðaldafræðum.
Var t.d. greint frá bréfi J.K. Kelly,
forseta St. Michaels háskólans 8.
desember 1969, þar sem segir að
nefnd skipuð mönnum frá þrem
háskólum Tóronto hefði mótat-
kvæðalaust lagt til, að höfundi
Baksviðs Njálu væri boðin próf-
essorsstaða — eftir að hafa haft
ritið og skýringar á því til umfjöll-
unar. Og kemur nú e.t.v. minnis-
stæðasta yfirlýsing Eysteins: „En
aftur á móti gleymir Einar Páls-
son gjörsamlega að skýra frá því í
grein sinni hvað þetta kemur mál-
inu við.“
Margt hefur skrýtið heyrzt frá
Eysteini, en fátt sem þetta. Ey-
steinn lýsir það verk óalandi og
óferjandi, sem þeir sérfræðingar,
er um fjölluðu, töldu vísindalega
rétt unnið. Og svo segir Eysteinn
lesendum, að ég gleymi gjörsam-
lega að taka fram hvað það komi
málinu við, að þeir, sem mesta
þekkingu hafi á þessu sviði, bjóði
höfundi þess rits prófessorsstöðu,
sem hann sjálfur fordæmir og
bannað var að rökræða við heim-
spckidcild.
Nei, niðurstöður sérfræð-
inganna koma hreinlega ekki mál-
inu við. „Ef svo er, þá þakka ég
bara pent,“ segir Eysteinn í lok
klausunnar.
I»ad jákvæða
Og er nú mál að linni. Eysteinn
Sigurðsson hefur gert íslenzkum
fræðum greiða. Hann hefur þorað
að standa við hugsanir sínar á
prenti. Ummæli sem teldust róg-
burður ef þau læddust ófeðruð
með veggjum, standa nú skyndi-
lega frammi fyrir lesendum, feðr-
uð, og studd þeim rökum, sem höf-
undur þeirra fann gleggst. Þannig
umbreytist eðli þeirra í formlegt
álit einstaklings á prenti — álit
sem staðið er við.
Eysteinn hefur sýnt það hug-
rekki sem suma aðra skorti.
En eftir alla prentsvertuna vita
blaðalesendur nú, að efnislega
hefur engu verið hrundið í ritsafn-
inu RÍM. Og sú gagnrýni sem uppi
hefur verið höfð virðist byggð á
misskilningi frá upphafi til enda.
Þetta kenni ég háskólanum, sem
ekki leyfði rökræður um efnið,
meðan þeirra var mest þörf. Skal
bókmennta- og sagnfræðikennur-
um bent á þetta, einkum ef þeir
hafa ekki kynnt sér vandlega að-
ferð tilgátunnar í vísindum. Er
svo að sjá sem ókunnugleiki á
þeirri tegund rökleiðslu hafi byrgt
mörgum sómamanninum sýn. Að
sjálfsögðu kann mér að skjátlast
einhvers staðar, ellegar að leggja
áherzlur þannig, að illt sé að
skilja. í siíkum tilvikum bið ég þá
forláts — en tilgáturnar standa
allt um það. Er þar ærið verk að
vinna, ef fræðimenn treystast til
að kafa í efnið.
Það skal að endingu undirstrik-
að, að hvergi í ritsafninu RÍM er
sú krafa gerð til lesandans að
hann trúi neinu að órannsökuðu
máli, hvað þá heldur, að einhverju
sé þar „haldið leyndu". Heimildir
eru alls staðar tilgreindar og rök-
leiðslu haldið til streitu. Hafi mér
einhvers staðar skjátlazt, er mér
ánægja að leiðrétta það. Slík er
aðferð tilgátunnar — þar er engu
haldið fram til að því sé trúað,
heldur til að það sé prófað. Gefi
prófun neikvæða svörun er önnur
leið reynd. Slík er vísindaleg
vinnuaðferð. Fróðleiksfúsir leik-
menn skilja bækurnar — hví þá
ekki íslenzkufræðingar?
(íóöar óskir og stór orö
Þótt einhverjum muni þykja
skrýtið, hygg ég að Eysteini Sig-
urðssyni hafi gengið gott til að
stíga fram á ritvöllinn. Vonandi
verður honum að þeirri ósk sinni,
að ritsafnið RÍM auki við þekk-
ingu á íslenzkri fornöld. Hitt, að
vinnuaðferða minna vegna hafi
mér ekki tekizt að ná sambandi
við íslenzkufræðinga hygg ég
öfugmæli, þegar frá er skilið ritið
Baksvið Njálu og augljós vanþekk-
ing margra á tilgátuforminu.
Meginatriði er að sjálfsögðu að rit
séu lesin svo að unnt sé að skilja
þau. Og þar sýnist mér misbrest-
urinn stærstur.
Eysteinn viðhafði stóryrt orða-
lag í Tímagrein sinni. Er ég hon-
um þó þakklátur fyrir að segja
hug sinn; svipað orðalag og þar
kom fram hafði ég einatt heyrt í
skúmaskotum og þá talið fyrir
neðan virðingu fræðimanna. Hins
vegar hefði það verið öllum
happadrýgst — ekki sízt háskól-
anum — ef tjáningarfrelsi hefði
verið virt árin kringum 1970. En
óhugsandi er þá að sniðganga þá
staðreynd, að Eysteinn hefði að
eigin sögn staðið sem klettur gegn
„fræðilegri umfjöllun" á verkum
og vinnuaðferðum undirritaðs.
Frá slíkri afstöðu mun Eysteinn
væntanlega ekki skrifa sig í bráð.
í rauninni var öllum helztu at-
riðum síðari greinar Eysteins
svarað í Uppgjörinu. En þrátt
fyrir það kveður Eysteinn viðhorf
eiginlega öll óbreytt frá Tíma-
grein sinni. Verður örðugt að
skiptast á skoðunum í slíku and-
rúmslofti; við þá íslenzkufræðinga
næst seint samband sem rökheldir
reynast. Hins vegar vekur Ey-
steinn vonir, hann kveðst „því
vanastur að fræðimenn reyni að
hugsa skýrt og rökrétt“. Þætti
mér vænt um ef hann léti verk
mín verða þeirra einkenna aðnjót-
andi í framtíðinni. Spyr Eysteinn
mig að lokum hvort ég skuldi hon-
um ekki afsökunarbeiðni, og
mætti ef til vill segja það — fyrir
að svara þessari síðustu grein
hans. Þótt ekkert væri þar nýtt
var nauðsynlegt að sýna fram á
málflutninginn.
„ÁLMARKAÐURINN er í ákaBega
miklum öldudal og ekki neinar bata-
horfur framundan," sagði Ragnar
Halldórsson, forstjóri ÍSAL, er Mbl.
spurði hann frétta af stöðu álmark-
aðarins og horfum, en eins og komið
hefur fram í fréttum hefur orðið
mikill samdráttur á álmarkaðinum í
heiminum.
Ragnar sagði að nú þegar væri
farið að bera á samdrætti í fram-
leiðslu og nefndi hann sem dæmi
HÓLAHÁTÍÐ verður haldin á morg-
un, sunnudaginn 15. ágúst. Séra Stef-
án Snævarr, prófastur á Dalvík, pre-
dikar við guðsþjónustu, en fyrir altari
þjóna sr. Birgir Snæbjörnsson, Akur-
eyri, sr. Vigfús l>. Árnason, Siglufirði,
á undan predikun, sr. Þórsteinn
Ragnarsson, Miklabæ, og Sigurður
Guðmundsson, vígsluhiskup, Grenj-
aðarstað, eftir predikun. Kirkjukór
Svarfdæla syngur, organisti og söng-
stjóri cr Ölafur Tryggvason.
Kaffiveitingar verða að lokinni
guðsþjónustu, en klukkan 16 hefst
hátíðarsamkoma í Dómkirkjunni.
Sr. Árni Sigurðsson, formaður
Hólafélagsins, flytur ávarp. Anna
Þórhallsdóttir syngur einsöng og
leikur á langspil. Dr. Broddi Jó-
að stærsta norska álframleiðslu-
fyrirtækið hefði nýverið dregið úr
afköstum sínum um sem nemur
20%. Aðspurður um hvort ISAL
hefði gert hið sama sagði hann svo
ekki vera, en það væri ómögulegt
að segja hvenær kæmi að þeim ef
fram héldi sem horfði.
Ragnar var þá spurður hvort
komið hefði til uppsagna starfs-
fólks hjá ÍSAL. Hann sagði svo
ekki vera, en ekki hefði verið ráðið
hannesson flytur ræðu. Kirkjukór
Svarfdæla syngur undir stjórn
Ólafs Tryggvasonar. Sr. Sigurður
Guðmundsson, vígslubiskup, fer
með ritningarorð og bæn. Loks
í stöður þeirra sem ráðnir hefðu
verið tímabundið. í álverinu í
Straumsvík eru 320 ker, en af
þeim eru nú 300 i gangi. Ságði
Ragnar að vegna samdráttarins
hefði ekki verið lögð á það áhersla
að halda þeim öllum gangandi og
mætti, ef aðstæður væru eðlilegar,
bæta við 10 til 15 kerjum.
Ragnar sagði í lokin að birgða-
staða ISAL væri enn slæm, eða í
kringum 30 þúsund tonn. Þó hefði
nýverið tekist að selja 11 þúsund
tonn, en síðast voru seld 10 þúsund
tonn í desembermánuði sl.
verður almennur söngur.
Á sama tíma og hátíðarsamkom-
an hefst barnasamkoma í skóla-
húsinu í umsjón Stínu Gísladóttur,
æskulýðsfulltrúa.
ð
Loksins
Loksins
Stuðmenn
á stórdansleik
í Félagsgaröi Kjós ^
Missið ekki af einstöku
tækifæri til að heyra í
þessari frábæru
hljómsveit.
Sætaferðir
frá
B.S.Í.,
Akranesi og
Keflavík.
Ungmenna-
samband
Kjalarnesþings.
Hólahátíð á sunnudaginn