Morgunblaðið - 27.03.1975, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. MARZ 1975
69
Menn og myndlistar-
stefnur — 3. GREIN
LIST OG
UMHVERFI
eftir Nlels Hafstein
Jón Gunnar Árnason: Umhverfisverk í Gallerie SÚM. Höfundur ræðir við Ásmund Sveinsson
myndhöggvara og frú. Tekið skal fram að Ijósmyndin sýnir verkið í meiri birtu en við
eðlilegar aðstæður, t.d. hverfa örlitlar perur sem lýstu leiðina.
„Segja má að umhverfislist sé
samsetning margra listgreina, vakin
upp af hinni einu sönnu móSur list-
anna, náttúrunni sjálfri. f henni, eins
og I náttúrunni, er hægt að koma
fyrír hvaSa listgrein sem er, hvers
konar myndlist, Ijósmyndatækni,
kvikmynd, tónlist og orðsins list.
Hægt er aS setja saman list og
tækni, hvers konar hreyfingu og
hljóS og jafnvel notgagildiS rúmast
innan verksins.'r1)
FORSAGA.
ÁriS 1920 útbjó ÞjóSverjinn Kurt
Schwitters fyrsta umhverfislista-
verkiS sem vitaS er um, I húsi slnu I
Hanover. Þetta framlag hans til
myndlistarinnar olli engu umróti á
hugum manna, til þess var þaS
kannski fullmikiS tengt höggmynd-
inni, þ.e. margar litlar höggmyndir
tengdar saman I eitt stórt verk, en
mögulegt er aS Clarence Schmidt
hafi sótt I smiSju Schwitters 1930 er
hann hleSur upp heljarmikinn um-
hverfisskúlptúr utan á hús. Einnig
raSaSi hann saman ýmislegu dóti og
forgengilegu skrani i garSi og mynd-
aSi meS þvl stlga og gerði sem varð I
samtengingu annarlegt og óvenju-
legt. Ljósmyndir af framkvæmdum
Schmidts minna á brotajárnslands-
lagiS I Sindraportinu I Reykjavlk, —
enda algeng útfærsla, með ýmsum
tilbrigSum siðar, stundum ásamt
Happenings, Uppákomum. Á 7. ára-
tugnum, samtimis Popismanum,
hljóp mikið fjör I iðkendur um-
hverfislistar og hafa framkvæmdir
þeirra orkaS mjög á þá sem kyntust
þeim.
TILGANGUR O. FL.
Myndlistarmenn hafa ætlð ein-
hverja löngun til að hrófla viS göml-
um og stöðnuSum gildum, úreltum
viShorfum og skoðunum sem ekki
fylgja þróun mála. Þeim er áskapað
að fylgja eftir hugdettum sinum, oft i
trássi við almennan smekk. Það er
þvi augljóst að alþýðu manna geðj-
ast litt tiltektir listafólks, þær virðast
tilefnislausar, fáránlegar, stundum
siðlausar. Má vera að fólk, almennt,
hafi glatað hinu barnslega i fari sinu,
ævintýraþránni og þvi óraunhæfa
sem ekki verður keypt með fé, en
vonandi er að sóunarkapphlaupið
hafi ekki gert menn að brúðum sem
mæna endalaust á uppdiktaðar fyrir-
myndir samkvæmt útmældum regl-
um og skipulagi auglýsingarinnar og
gerviþarfarinnar, heldur ekki að
hræðslugjörnum fiflum sem biða eft-
ir bendingunni nú máttu brosa, nú
áttu að klappa, en þú mátt ekki haga
þér eins og þú vilt. Þótt almenningi
finnist stundum frjálsræði lista-
manna keyra úr hófi, og að tiltektir
þeirra séu dálitið varasamar og til-
raunakenndar, þá sakar ekki að
minnast þess að hvert timabil sög-
unnar býður uppá hroll af framtið-
inni, hroll sem getur innan tíðar
orðið Ijúfur straumur.
HELZTIR MEISTARAR ERLENDIS.
Fjórir eru þeir iðkendur umhverfis
listar sem orðið hafa þekktastir o(
mest auglýstir, en það eru: Allar
Kaprow, Jim Dine, George Segal o<
Edward Kienholz. Tveir þeir fyrr
nefndu tengja mikið saman umhverf
og Uppákomur, þeim nægir lág
marksefni i verk sin til þess að n,
áhrifum, og þeir sprella mikið inn
verkinu. Hinir síðarnefndu eru fág
aðri i vinnubrögðum, lausir við æs
ing og ærsl. Þeir skapa magnai
andrúmsloft, stundum I velþekkti
umhverfi eins og stofum t.d. — oc
þar er það þögnin og kyrrstaðan o<
andstæðurnar sem framkalla áhrifir
á skynjun sýningargestsins, stund
um lamandi ógnun og tilfinningi
fyrir augnablikinu þar sem allt getui
gerzt, — allt í einu.
UMHVERFISLISTÁ ÍSLANDI.
Árið 1971 opnaði Jón Gunnai
Árnason sýningu i Gallerie SÚM.
Salurinn var tjaldaður svörtu plasti
og myndaði bogmyndaða ganga inn-
að smá herbergi eða miðju við út-
ganginn. Leiðin inni verkið var lýst
daufum perum, i miðjunni voru hlutir
(objects) á veggjum. i plaggi sem
gestir fengu stóð eftirfarandi m.a.:
„Nauðsynlegt er að rafvæða land-
Framhald á bls. 80