Morgunblaðið - 22.05.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. MAl 1971
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Aðstoöarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 196,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 12,00 kr. eintakið.
HVAÐ ERU ALÞJÓÐALÖG?
Réttarhöldin i Leningrad:
Miskunnarlausar
ofsóknir
- til að þagga niður í Gyðingum
¥ þeim umræðum, sem að
undanförnu hafa farið
fram um landhelgismálið,
hafa stjórnarandstæðingar
lagt höfuðáherzlu á, að nú
þegar eigi að ákveða að færa
fiskveiðitakmörkin umhverf-
is ísland út í 50 sjómílur,
hinn 1. september 1972. Raun
ar hafa engin rök verið færð
fram fyrir því, hvers vegna
þessi dagsetning er valin,
enda er það svo, að hún er
málamiðlun milli mismun-
andi sjónarmiða stjórnarand-
stöðuflokkanna í þessum efn-
um. Jafnframt halda stjóm-
arandstæðingar því fram, að
við eigum að segja upp samn
ingunum við Breta og Þjóð-
verja frá 1961 og losna þann-
ig undan þeirri skuldbind-
ingu að bera hugsanlegan
ágreining um útfærslu undir
Alþ jóðadómstólinn.
í þessu sambandi er ástæða
til að spyrja, hvað verði um
þær skuldbindingar, sem
Bretar tóku á sig með samn-
ingunum frá 1961, ef við
segjum þessu samkomulagi
upp. En þá féliust þeir á að
viðurkenna mjög þýðingar-
miklar grunnlínur, sem juku
stærð fiskveiðilandhelgi ís-
lendinga um 20%. Eru Bret-
ar lausir undan skuldbind-
ingu sinni um viðurkeríningu
á þesstun grunnlínum, ef
þessu samkomulagi yrði sagt
upp? í annan stað er ástæða
til þess að fjalla nokkuð um
það, hvað alþjóðalög eru í
raun og veru.
Alþjóðalög eru lög, sem
gilda í samskiptum þjóða og
byggð eru á milliríkjasamn-
ingum og venju, sem skapazt
hefur. Venjurétturinn er það,
sem mikill meiri hluti ríkj-
anna telur bindandi. Einhliða
lagasetning ríkja og yfirlýs-
ingar skipta þar miklu máli,
en skapa ekki venjurétt, fyrr
en nægilega mörg ríki hafa
skipað sér í sama flokk. Þetta
er mergurinn málsins. Það er
því ekki hægt að halda því
fram, að íslenzk lagasetning
út af fyrir sig um 50 sjómílna
fiskveiðitakmörk skapi bind-
andi alþjóðlög fyrir aðra. En
ef nægilega mörg ríki hafa
svipaða stefnu, verður úr því
venja og þar með alþjóðalög,
en fyrr ekki.
ísland hefur skipað sér í
flokk þeirra ríkja, sem telja
rétt að miðað sé við aðstæð-
Ur á staðnum og þar beri að
miða við landgrunnið. Með
setningu landgrunnslaganna
frá 1948 er það yfirlýst stefna
íslands, að allt hafsvæðið yf-
ír landgrunninu skuli vera
rslenzkt yfirráðasvæði. Það
sem um er að ræða er að afla
þessu sjónarmiði nægilegs
fylgis meðal þjóða heims, svo
að venjuréttur skapist. Mikið
hefur þegar áunnizt í því
efni og rúmlega 20 ríki hafa
þegar lýst yfir stefnu, sem
byggð er á svipuðum sjónar-
miðum.
Aðalverkefnið nú er að
nota hið gullvæga tækifæri,
sem er fyrir hendi við undir-
búning hafréttarráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna, sem
haldin verður eftir tæp 2 ár.
ísland á sæti í undirbúnings-
nefnd ráðstefnunnar, og
fyrsti fundur hennar var
haldinn í marz sl. Fundir
verða haldnir í henni í sex
vikur í júlí og ágúst og einn-
ig í fjórar vikur í marz 1972
og sex vikur í júlí til ágúst
1972. Auk þess verður málið
til umræðu á allsherjarþing-
um Sameinuðu þjóðanna í
haust og haustið 1972. Þarna
er hinn rétti vettvangur til
að afla þeirrar viðurkenning-
ar og skapa þá samstöðu með-
al þjóða, sem allt málið bygg-
ist á.
Sjónarmið íslenzku ríkis-
stjómarinnar voru lögð fyrir
undirbúningsnefndina í
ræðu, sem Hans G. Andersen,
þjóðréttarfræðingur utanrík-
isráðuneytisins, flutti á
fundi nefndarinnar í Genf
hinn 16. marz sl. Meginefni
þeirrar ræðu var birt í Morg-
unblaðinu hinn 20. marz sl.,
en í ræðunni er vitnað í orð-
sendingu ríkisstjómar ís-
lands til alþjóðalaganefndar-
innar og síðan sagði Hans G.
Andersen: „Þessar skoðanir
hafa við ýmis tækifæri verið
endurteknar og þær eru ó-
breyttar. Með öðrum orðum
má segja, að það er bjargföst
sannfæring vor, að strand-
ríkið verði sjálft að meta
hvert tilvik á grundvelli of-
angreindra sjónarmiða. Slíkt
mat leiðir til mismunandi
niðurstöðu í ýmsum tilvik-
um. Þannig telja sum ríki, að
12 mílna fiskveiðitakmörk
séu fullnægjandi fyrir þau.
önnur ríki álíta, að þeir lífs-
hagsmunir, sem um er að
ræða hjá þeim, séu ekki
nægilega vemdaðir með þess
um hætti. Þau atriði, sem
þýðingu hafa í þessu efni á
íslandi mundu miðast við
endimörk landgmnnsins á
400 m dýpi, sem á sumum
svæðum er 60—70 mílur frá
ströndum. Önnur ríki þarfn-
ast enn meira og strandríkið
verður sjálft að ákveða tak-
mörkin á gmndvelli raun-
hæfs mats á aðstæðum á
staðnum. Landgrunnslögin ís-
lenzku frá 1948 eru byggð á
þessu sjónarmiði.“
Af íslands hálfu verður
þessum sjónarmiðum haldið
EFTIRFARANDI GREIN
BIRTIST í POLITIKEN
15. MAÍ.
Þar sem 24. flokksþinginu
er nú lokið hefur sovézkum
yfirvöldum fundizt kominn
tími til að byrja á þeim að-
gerðum, sem í stríði við sov-
ézk lög hefur verið frestað
hvað eftir annað síðan 29. des
ember. Samkvæmt sovézkum
réttarreglum mega ekki líða
nema í mesta lagi níu mánuð-
ir frá því að einhver maður
hefur verið handtekinn og
ákærður þar til hann er leidd-
ur fyrir rétt.
Gyðingarnir níu, sem komu
fyrir réttinn í Leningrad á
þriðjudag i síðustu viku, voru
handteknir fyrir ellefu mán-
uðum. Með þrjátíu öðrum
sovézkum Gyðingum voru
þeir í júní 1970 handteknir í
sambandi við „flugránsmál-
ið“, sem nú er upplýst að hafi
verið sviðsett af KGB.
Tvö helztu blöð Sovétríkj-
anna, Isvestia og Pravda,
hafa ekki beinlínis nefnt nýju
réttarhöldin í Leningrad, en
Pravda hefur þó lýst aigerum
stuðningi við þau. Eftir nokk-
urra vikna hvild i ofsóknar-
æði sínu gegn Gyðingum,
birti blaðið sl. þriðjudag langa
grein eftir hinn vel þekkta
and-Zionista, V. Bolsjakov.
Bolsjakov ásakar samtök
Zionista um að fá Gyðinga í
Sovétríkjunum og öðrum sósí-
alískum löndum til að reka
starfsemi fjandsamlega rík-
inu. Það er einmitt það, sem
sa'kborningarnir í Leningrad
eru ákærðir fyrir. Með grein
sinni sér Bolsjakov um að al-
menningur fái þá mynd af
réttarhöldunum sem stjórn-
völd vilja.
MINNIR A KEISARA-
TÍMABILIÐ
Tónninn í grein Pravda er
nákvæmlega í þeim anda, sem
ríkti í réttarsalnum í Lenin-
grad í síðustu viku. Þegar
réttarhöldin byrjuðu hélt
ákærandinn tíu klukkustunda
langa ræðu, þar sem hann
réðst heiftarlega á öll sam-
tök Gyðinga og sakaði þau
um að stunda andróður og
skemmdarstarfsemi gegn Sov-
étríkjunum og öðrum sósíal-
ískum löndum. Sem dæmi um
það nefndi hann atburðina í
Tékkóslóvakíu undir stjórn
Dubcecks og óeirðirnar í Pól-
landi í desember á síðasta ári.
Um hina ákærðu sagði
ákærandinn að þeir hefðu
stundað starfsemi fjandsam-
lega Sovétríkjunum, rekið
Zionista-áróður og að yfir-
lögðu ráði valdið Sovétríkjun-
um miklu tjóni. Hann undir-
strikaði að allir hinir ákærðu
hefðu játað sig seka um and-
sovézka starfsemi meðan á
rannsókn málsins stóð. Mest
sláandi í ræðunni voru þó sí-
felldar tilvitnanir ákærandans
í hina alræmdu bók Jurij Iv-
anovs: „Varið ykkur — Zion-
ismi“.
FÁ EKKI ADGANG
Upplýsingarnar um gang
réttarhaldanna koma frá
til streitu. Jafnframt þessu
hefur ríkisstjórnin fiskveiði-
hagsmuni íslendinga á land-
grunnsmiðum í stöðugri at-
hugun.
Niðurstöður ítarlegra rann
sókna um ástand og þol fisk-
tveimur sovézkum Gyðingum,
Linu Volkova og Rudolf Brud,
sem bæði fluttust nýlega frá
Sovétríkjunum og eru nú bú-
sett í ísrael. Þau hafa verið
í heimsókn í Kaupmannahöfn
og meðan á þeirri heimsókn
stóð og jafnvel fyrir hana,
höfðu þau verið í símasam-
bandi við nána vini í Lenin-
grad.
Þessir vinir höfðu fengið
upplýsingar um réttarhöldin
hjá ættingjum hinna ákærðu,
sem höfðu fengið leyfi til að
vera við réttarhöldin.
— Aðgangur að réttarsaln-
um er að sjálfsögðu ekki
játningar, sem gerðar voru
meðan á rannsókninni stóð,
voru neyddar upp úr sakbom-
ingunum. Ég veit, að þeim
var hótað að þeir yrðu kærð-
ir fyrir föðurlandssvik, ef þeir
ekki játuðu, og fyrir föður-
landssvik er hægt að dæma
menn til dauða.
Þessar andlegu pyntingar
leiddu til þess, að einn hinna
ákærðu, Lev Jagman, fékk
taugaáfall. Tveir hafa verið
ákærðir fyrir föðurlandssvik,
og þeir eiga yfir höfði sér
dauðadóm. Mildasti dómur,
sem þeir geta fengið, er 15
ára fangelsi.
— En í hvaða tilgangi er
þetta gert?
— Tilgangurinn með réttar-
höldunum í Leningrad er hinn
sami og tilgangurinn með hin-
um fyrirhuguðu réttarhöldum
í Riga og Kisjenev og víðar
í Sovétríkjunum: Að hræða
Gyðinga svo þeir þegi.
Lina Volkova: — Barátta
Gyðinga í Sovétríkjunum fyr-
ir að fá að flytjast til Israels,
hefur komið yfirvöldunum al-
gerlega á óvart. Þau höfðu
ekki búizt við að þátttakan
yrði jafn almenn og hún er.
Algjör og hörkuleg kúgun er
hið einasta, sem yfirvöldin
geta gert til að þagga þetta
niður.
— Réttarhöldin yfir sak-
lausum manneskjum í Lenin-
grad er tilraun yfirvaldanna
til að gefa Gyðingaofsóknun-
um lagalegan blæ. Leikara-
skapurinn á að bjarga áliti
Sovétríkjanna erlendis. En
það er ekki lengur hægt að
þagga niður í Gyðingunum.
Það, sem hófst fyrir fjórum
árum, verður ekki hægt að
stöðva. Það er ekki hægt að
hræða Gyðinga til að hætta
baráttunni fyrir að fá að snúa
til föðurlandsins, Israels. Ótta
leysi og samheldni sokborn-
inganna í Leningrad er til
vitnis um það.
lendra þjóða í þá, og hefur
ríkisstjómin lýst því yfir, að
hún mtmi grípa til nauðsyn-
legra ráðstafana til að kcwna
í veg fyrir tjón á fiskistoén-
unium.
Rudolf Brud og Lina Volkova.
frjáis, segir Brud, sem þekkir
alla hina ákærðu persónulega.
— Eiginkonurnar fá jafnvel
ekki allar leyfi tii að koma
þar. Fyrir utan þær eiginkon-
ur, sem fá aðgang, hafa að-
eins sex nákomnir ættingjar
hinna ákærðu fengið leyfi til
að vera við réttarhöldin. Rétt-
arsalurinn er að vísu troðfull-
ur, en aðrir viðstaddir eru
KGB-menn og vandlega valið
fólk úr flokknum.
Þegar byrjað var á öðrum
degi að yfirheyra sakborning-
ana, bergmálaði salurinn af
skammarhrópum viðstaddra.
Dómarinn og ákærandinn
gripu líka hvað eftir annað
fram í fyrir sakborningunum
og kröfðust þess, að þeir end-
urtækju þær játningar, sem
þeir höfðu gert meðan á rann-
sókninni stóð.
— En það eru aðeins þrír
hinna ákærðu, sem hafa við-
urkennt sekt sína, segir Brud.
Þrír aðrir hafa aðeins viljað
segja, að ef þeir hafi skaðað
Sovétríkin með tilraunum
sínum til að komast til Isra-
els, þyki þeim það leitt, en
það hafi ekki verið að ásettu
ráði. Þrír þeir síðustu hafa
svo neitað allri sekt.
NEYDDIR TIL AÐ JÁTA
Brud heldur áfram: — Þær
stofnanna við ísland sýna, að
þeir eru nú ekki ofveiddir,
enda þótt ýmsir sjómenn séu
vegna biturrar reynslu
á annarri skoðun. Hins
vegar er einnig ljóst, að
hætta er á vaxandi sókn er-