Morgunblaðið - 24.11.1957, Page 2

2
MORGUNBL4ÐIL
Sunnudagur 24. nóv. 195T
Hverjir voru „aðþrengdir "?
EINS og skýrt var frá hér í blað-
inu í fyrradag neitaði bæjarstjórn
að hlusta á Þórð Björnsson, bæj-
arfulltrúa Framsóknar, og lauk
fundinum með því. Þegar þetta
gerðist var komið miðnætti og
Þórður var nýlega byrjaður að
halda eina af sínum margorðu
ræðum. En fundarsköp bæjar-
stjórnar mæli svo fyrir, að ekki
megi halda áfram fundi eftir það,
nema leitað sé afbrigða. Sam-
kvæmt þessu leitaði forseti bæj-
arstjórnar, frú Auður Auðuns,
eftir heimild fundarins, til að
Þórður fengi að halda áfram en
þá brá svo við að ekki einn ein-
asti bæjarfulltrúi — nema Þórð-
ur sjálfur — fékkst til að veita
afbrigðin. Með því lauk ræðu
Þórðar og þar með fundinum.
Tíminn segir í gær að borgar-
stjórinn hafi verið orðinn svo að-
þrengdur af ofurmagni mælsk-
unnar hjá Þórði að hann hafi
„látið slíta umræðum" og „stöðv
að fundinn"! Vafalaust hefur
Þórður sjálfur samið þessa Tíma-
klausu, því engum lifandi manni
öðrum hefði getað dottið í hug
slík fjarstæða.
Samherjarnir gáfust upp
Málinu er nefnilega þannig far
ið, að allir bæjarfulltrúar, jafnt
úr meirihluta sem minnihluta,
fyrir löngu dauðleiðir orðnir á
ræðuhöldum Þórðar, enda fékkst
heldur enginn af samherjum
hans í minnihlutanum til að sam
þykkja að Þórður fengi að halda
áfram á fimmtudagskvöldið. Það
voru ekki síður samherjar Þórð-
ar en aðrir bæjarfulltrúar, sem
ekki vildu láta þau ósköp yfir
sig ganga að sitja undir málæði
Þórðar fram á nótt. Nú mætti
ætla að samherjar Þórðar vildu
veita honum alla þá útrás í ræðu-
höldum, sem hann þarfnast, en
það er öðru nær. Samherjarnir
eru orðnir svo „aðþrengdir“ af
ræðuvaðli Þórðar, að þeir hafa
ekki vilja og sennilega ekki mátt-
inn heldur, til að rétta upp hönd-
ina í því skyni að leyfa honum
að þruma fram á rauða nótt.
Þess má gta að næstsíðasti
bæjarstjórnarfundur stóð til kl.
4 að nóttu og áttu ræður Þórðar
mestan þátt í því, svo ekki sé
meira sagt. í mörg ár hefur það
ekki komið fyrir, að fundir bæj-
arstjómar stæðu fram yfir mið-
nætti, nema þegar fjárhagsáætl-
unin er rædd og svo á næstsíðasta
fundi, þegar Þórður lék lausum
hala, eins og áður er sagt.
Það mun hafa verið með for-
dæmið frá næstsíðasta fundinum
í huga, sem samherjarnir í minni
hlutanum voru svo óðfúsir að
„skrúfa fyrir“ Þórð á fimmtudags
kvöldið var.
Ævisaga Sigurðar Ingjalds-
sonar frá Balaskarði
„...munnleg frdsögn, færð í letur umbúða-
laust og laus við allar lærdómstikíúrur...”
KOMIN er út hjá Bókfellsút-
gáfunni önnur útgáfa af Ævisögu
Sigurðar Ingjaldssonar frá Bala-
skarði, rituð af honum sjálfum.
Sigurður Ingjaldsson er fædd-
ur að Ríp í Skagafirði 1845, yngst
ur tíu systkina. Sex ára gamall
fluttist hann með foreldrum sín-
um vestur að Balaskarði í Lax-
árdal í Húnavatnssýslu. Þar ólst
hann upp og við þann stað kenndi
hann sig jafnan síðan.
„Sigurður sýndi snemma að
hann var greindur vel og hefði
sjálfsagt orðið lærdómsmaður, ef
hann hefði verið til mennta sett-
ur“, segir Freysteinn Gunnarsson,
skólastjóri, í formála að þessari
útgáfu. „Þegar hann var fermd-
ur, bauðst sóknarpresturinn til
þess að kenna honum undir skóla
og eggjaði föður hans mjög að
setja hann til mennta. Faðir hans
tók því þegjandi, og var síðan
aldrei á það minnzt. Menntunar
naut Sigurður því engrar nema
þeirrar, sem hann aflaði sér
sjálfur. Bókakostur var lítill, en
strangur skóli lífsins kenndi hon-
um margt, sem ekki verður af
bókum lært. Sjósókn, ferðalög,
búskapur og smíðar urðu ævi-
starf hans“.
Sigurður var kominn hátt á
sjötugsaldur, þegar hann samdi
ævisögu sína, en það gerði hann
að Gimli í Kanada, en vestur um
haf fluttist hann ásamt konu
sinni 1887.
Fyrsta bindi ævisögunnar kom
út 1913 og annað bindið árið eft-
ir. Ævisagan var gefin út í
Reykjavík og sá séra Sigurbjörn
Á. Gíslason um útgáfuna.
f formála sínum segir Frey-
steinn Gunnarsson m.a.: „Þrennt
veit ég um, sem að var fundið,
þegar bók Sigurðar kom út. í
fyrsta lagi að hann færi ekki
alstaðar með rétt mál. Ekki er
mér þó kunnugt um nein rök
fyrir því, og ber hann þá að-
dróttun rösklega af sér í formála
fyrir öðru bindi. í öðru lagi þóttu
sumum löndum hans vestra hann
ganga óþarflega langt í því að
lýsa kotungsskapnum hér heima
á íslandi. En það er nú einmitt
einn höfuðkostur bókarinnar,
hvað hún er full af fróðleik um
vinnubrögð, ferðalög og daglegt
líf alþýðumanna hér á landi á
síðari hluta 19 aldar. Virðast þær
lýsingar alveg sannar og ófegrað-
ar. Þá finnst loks sumum, að
Sigurður væri helzt til raupsam-
Sigurður Ingjaldsson
ur um sjálfan sig. Og satt er þftð,
að hann er víða alldrjúgur yfir
heppni sinni, dugnaði og dirfsku,
en varla er það til lýta, fremur
til skemmtunar lesandanum. Og
þó að hann láti vel yfir sér,
gleymir hann aldrei að gefa guði
dýrðina."
„Málið á bókinni er létt og
lipurt og einfalt alþýðumál, alveg
eins og það hefir verið talað. Við
lestur bókarinnar finnst manni
oft, að Sigurður sitji við hlið-
ina á manni og segi frá. Þetta
er munnleg frásögn, færð í let-
ur umbúðalaust og laus við allar
lærdómstiktúrur. Barnslegur ein-
faldleiki og óbifanlegt traust á
æðri máttarvöldum eru sterkustu
þættirnir í þessari lífssögu hins
íslenzka alþýðumanns“.
Bókin er í stóru broti, vönduð
að frágangi og í henni fjöldi gam-
alla mynda.
Stjórnmála-
námskeið
Heimdallar
NÆSTI fundur stjórnmálanám-
skeiðs Heimdallar verður kl.
8.30 á þriðjudagskvöldið í Val-
höll. Þá mun Magnús Óskarsson,
lögfræðingur, tala um fundar
stjórn og fundarsköp. Á eftir
verður sýnd kvikmynd.
öllum ungum Sjálfstæðis-
mönnum er neimil þátttaka og
geta nýir þátttakendur enn bætzt
í hópinn.
Skák fyrir Heim-
dellinga
BALDUR Möller, skákmeistari
skýrir skákir frá svæðakeppninni
í HoIIandi fyrir Heimdellinga i
Valhöll við Suðurgötu kl. 2 í dag.
Frá Sjálfstœðisfélögunum á Akranesi:
Fundur um bæjarmál Akraness
SJALFSTÆÐISFÉLöGIN á Akranesi efna til almenns fundar um
bæjarmálin í dag, sunnudaginn 24. nóvember, kl. 4 e. h. að Hótel
Akranesi. Bæjarfulltrúar Sjálfstæðismanna hafa framsögu, en síðan
eru frjálsar umræður.
Aðalfundur Þórs
verður haldinn mánudaginn 25. nóvember kl. 8,30 að Hótel Akra-
resi. Nýir félagar geta gengið í félagið á fundinum.
Spilakvöld
Sjálfstæðisfélögin á Akranesi halda spilakvöld nk. sunnudag kl.
3,30 e. h. að Hótel Akranesi. Hefst þá 5 kvölda keppni, og er nauð
synlegt að þátttakendur séu með frá upphafi. Auk þess eru sérstök
verðlaun veitt hvert kvöld. Allir eru velkomnir á spilakvöldið.
Hlutavelta Sjálfstœðis-
félaganna í Hafnarfirði
SJÁLFSTÆHISFÉLÖGIN í Hafnarfirði halda hlutaveltu í Sjálf-
stæðishúsinu þar í bænum í dag. Hlutaveltan hefst kl. 4 síðdegis.
Þar verður mikill f jöldi góðra muna, — en engin núll og engir happ-
drættisseðlar. Þess er vænzt, að Hafnfirðingar fjölmenni í Sjálf-
stæðishúsið í dag.
Alits sálfræðinga leitað
áður en dómur gengur
Úrskurður Hæstaréttar í máli út af tveim börnum
Frá því á sl. vori hefir verið á döf
inni mál, sem reis út af því,
hver skuli hafa yfirráðarétt yfir
tveim óskilgetaum börnum, sem
hér eru. Móðir þeirra lézt í maí
mánuði 1956. Foreldrar hinnar
látnu konu hafa látið gera kröfu
um það að börnin verði afhent
og flutt til Þýzkalands.
Aðilar í máli þessu eru barna-
verndarnefnd í bænum Eckern-
förde Slesvig-Holstein í Vestur-
Þýzkalandi, Sveinbjörn Þorsteins
son kennari, frú Sigríður Sig-
urjónsdóttir og Bjarni Þorsteins-
son bóndi að Hurðarbaki.
Þegar móðir barnanna, drengs
og stúlku, lézt, hlutu þau bæði
þýzkt ríkisfang þar eð þau voru
óskilgetin börn Sveinbjörns, en
móðir þeirra þýzkur ríkisborgari.
Að undirlagi foreldra hinnar
látnu konu, en þau eru búsett í
Slesvig-Holstein, gerði barna-
verndarnefndin i bænum Eckern
förde kröfu til þess að börnin
yrðu látin af hendi og þau flutt
til Þýzkalands.
Faðir barnanna, en þau voru
á framfæri hans og bróður hans,
Bjarna og frú Sigríðar að Hurð-
arbaki, neitaði að afhenda börn-
in. Kom málið fyrir Bæjarþing
Reykjavíkur og var þar úrskurð-
að að faðir barnanna var skyld-
aður til þess að láta þau af hendi.
Málinu var nú skotið til Hæsta-
réttar. Þar sem það var sótt og
varið munnlega síðastliðinn mið-
vikudag af þeim Gústaf A. Sveins
syni hrl., sem flytur málið fyrir
hina þýzku barnaverndarnefnd
og Magnúsi Thorlacius, sem flyt-
ur málið fyrir þau Sveinbjörn
Þorsteinsson, frú Sigríði Sigur-
jónsdóttur og Bjarna Þorsteins-
son.
Hæstiréttur kvað ekki upp
neinn dóm í málinu á þessu stigi,
heldur aðeins úrskurð, þar sem
segir m. a.:
Áður en dómur gengur í máli
þessu í Hæstarétti, þykir rétt
samkvæmt 120. gr. laga nr. 85/
1936, að gefa aðiljum kost á að
afla eftirtalinna gagna:
1. Afla álits tveggja dóm-
kvaddra sérkunnáttumanna í sál-
fræði og uppeldisfræði um það,
hvort ástæða sé til þess að ætla,
að afhending sú og flutningur úr
landi, sem krafizt er af hálfu
aðaláfrýjanda á börnum þeim, er
í málinu greinir, muni hafa skað-
leg áhrif á sálarlíf barnanna.
2. Að leggja álitsgerð hinna
dómkvöddu manna fyrir barna-
Framh. á bls. 23
Geðverndarsfarfsemi verður
fekin upp í Heilsuverndar-
stöðinni á næsfa ári
Einnig er rætt nm sjénvernd, vernd
gegn atvinnusjiikdómum o. fl.
Á FUNDI bæjarstjórnar á fimmtu
dagskvöld ræddi dr. Sigurður
Sigurðsson um þær ráðagerðir,
sem nú eru uppi um aukningu á
starfsemi Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur. Dr. Sigurður sagði
m.a.:
Sjónvernd
Umræður og athuganir varð-
andi sjónvernd hafa alllengi farið
fram í samvinnu við augnlækna
í bænum. Hefur verið rætt um að
gera í Heilsuverndarstöðinni at-
huganir á sjónskekkju hjá ungum
börnum. Er hún tiltölulega al-
geng og getur orsakað blindu, sem
oftast verður á öðru auga. Heilsu-
verndarstöðin gæti á tiltölulega
auðveldan hátt tekið upp þessa
starfsemi, þar sem komið er með
mjög mörg ungbörn í stöðina í
öðrum erindum.
Þá hefur verið rætt um varnir
gegn glákublindu, og hafa for-
ystumenn Blindravinafélagsins
átt þátt í þeim viðræðum. Sjúk-
dómur þessi gerir aðallega vart
við sig hjá eldra fólki, og er nú
talið, að hann sé ættgengur. Ráð-
stafanir til varnar gegn honum
yrðu að fara þannig fram, að
rannsakað væri aldrað fólk og
fólki úr ættum, þar sem blindan
hefur komið fyrir. Ekki er ákveð
ið, hvað gert verður í þessu máli,
þar sem skoðanir augnlækna eru
nokkuð skiptar um, hvaða gagn
yrði af starfsemi af þessu tagi.
Mun ekki vera mikið um hana
í öðrum löndum, en þess er þó að
geta, að sjúkdómurinn er sérstak-
lega algengur hér á landi.
Þá hefur nokkuð verið gert nú
þegar varðandi leiðbeiningar um
ljósaútbúnað í skólum og öllum
skólalæknum í bænum ritað um
málið í samráði við skólayfir-
lækni. Ljósaútbúnaður í skólum
og á vinnustöðum er mál, sem
ýmsa aðila varðar, og hafa fyrir
nokkru verið stofnuð samtök til
að vinna að bættri skipan á þessu
sviði.
Geðvernd
Þá hefur stjórn Heilsuverndar-
stöðvarinnar um langt skeið
haft til athugunar, hvað unnt
væri að gera til að koma á fót
geðverndarstarfsemi í stöðinni.
Enn hefur ekki þótt fært að taka
upp starfsemi á þessu sviði, aðal-
lega af þeim ástæðum, að starfs-
lið hefur ekki fengizt. Um 2 ár
eru liðin síðan málið var rætt
ýtarlega við lækna og sálfræð-
inga, og er þess að vænta, að geð-
verndarstarf í þágu ungra barna
verði tekið upp á næsta ári. Ung-
ur maður, Sigurjón Björnsson, er
nú erlendis til að búa sig undir
störf á þessu sviði.
Ýmis önnur starfsemi
Þá hefur verið rætt um að taka
upp starfsemi til heilsuverndar
á ýmsum öðrum sviðum. Nú þeg-
ar hefur verið óskað eftir fé til
að vinna að vörnum gegn atvinnu
sjúkdómum, og að öðru leyti er
stefnt að því að hefja frekari
starfsemi, eftir því sem fé og
starfslið fæst. Nýlega hefur verið
reynt að greiða fyrir starfsemi
Krabbameinsfélags Reykjavíkur,
sem stendur fyrir umfangsmikilli
leit að krabbameinssjúklingum.
★
Ræðu sína flutti dr. Sigurður
í tilefni af því, að Alfreð Gísla-
son hafði borið fram tillögu um,
að bæjarstjórn beindi því til
stjórnarnefndar Heilsuverndar-
stöðvarinnar, hvort tímabært
væri að auka starfsemi stöðvar-
nnar og taka upp sjónverndar- og
gerverndarstarf. Er bæjarstjórn-
in hafði fengið fyrrgreindar upp-
lýsingar frá dr. Sigurði, þótti ekki
ástæða til að samþykkja tillögu
Alfreðs, og var hún afgreidd með
rökstuddri dagskrá.