Morgunblaðið - 23.01.1954, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 23. janúar 1954

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Vailýr Stefánsson (ábyrgWarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriitargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Staðreyndir í þróun
raforkumala Reykjavíkur
í GREIN sem borgarstjóri ritaði
hér í blaðið í gær er rakin þró-
unarsaga raforkumála Reykja-
víkixr. Sú saga ber fyrst og fremst
þessar staðreyndir með sér:
Fyrsta vatnsaflstöð Reykjavík-
ur var reist árið 1921 við Elliða-
ár. Var hún 1000 kw. að stærð.
Næst er þessi stöð stækkuð árið
1923 um 700 kw. og aftur árið
1934 um 1500 kw. Samtals fram-
leiða þá raforkuverin við Elliða-
ár 3200 kw.
Árið 1937 er svo lokið fyrstu
virkjun Sogsins við Ljósafoss.
Framleiddi hún 8800 kw. raf-
orku. Sú stöð er síðan stækkuð
árið 1944 og eykst þá raforku-
framleiðslan um 5500 kw.
Þegar hér er komið er orku-
framleiðsia raforkuvera Reykja-
víkur komin upp í 17500 kw.
Næsta skrefið sem stigið er í
raforkuframkvæmdum höfuð-
borgarinnar er bygging vara-
stöðvarinnar við Elliðaár, árið
1948. Framleiddi sú stöð 7500
kw. —
í byrjun yfirstandandi kjör-
tímabils er heildarraforkufram-
leiðsla raforkuvera Reykjavíkur-
bæjar þannig rétt 25.000 kw.
En á þessu kjörtímabili hef-
ur verið stigið stærra skref
en nokkru sinni fyrr í raf-
orkuframkvæmdum bæjarins.
Á því tímabili er írafoss virkj-
aður. Með því orkuveri, sem
er glæsilegasta mannvirki á
íslandi, eykst raforkufram-
leiðsla Reykjavíkur um 31.000
kw. og er nú samtals 56.000
kw. Raforkuframleiðsla orku-
vera bæjarins hefur þannig
meira en tvöfaldast á s. 1. 4
árum. Allri rafmagnsskömmt-
un Reykjavíkur hefur nú ver-
ið aflétt og næg raforka er
fyrir hendi næstu 4 ár til
hvers konar heimilisnota og
atvinnurekstrar í bænum.
Þær staðreyndir, sem hér hafa
verið raktar úr sögu raforku-
málanna sýna eins greinilega og
frekast er unnt, að allar fram-
kvæmdir í þessu mikla hags-
munamáli bæjarbúa, hafa verið
unnar af mikilli framsýni, festu
og dugnaði. Síðan árið 1921, að
fyrsta virkjun Elliðaár var fram-
kvæmd, hefur stækkun raforku-
vera bæjarins verið haldið lát-
iaust áfram.
Það er vegna ötulleiks Sjálf-
stæðismanna er stjórnað hafa
málefnum höfuðborgarinnar, sem
Reykvíkingar njóta nú nægrar
raforku til hvers konar þarfa
sinna. Það er Sjálfstæðisflokkn-
um að þakka að hér hafa nú
skapast skilyrði til stóriðju. Með
byggingu áburðarverksmiðjunn-
ar, sem hefur framleiðslu á þessu
ári, er stigið eitthvert stærsta
sporið, sem stigið hefur verið í
atvinnumálum þessarar þjóðar.
Raforkuframkvæmdír Reykja-
víkurbæjar hafa lagt grundvöll
að iðnbyltingu í landinu. Vatns-
aflið hefur verið tekið í þjón-
ustu stóriðnaðar. Með því skap-
ast þjóðinni aukið atvinnuöryggi.
Fleiri slík spor munu verða stig-
in í nánustu framtíð.
Það er takmark Sjálfstæð-
ismanna að leysa þjóðina und-
an því öryggisleysi um af-
komu sína, sem misbresta-
samur sjávarafli og stopul
grasspretta hafa oft leitt yfir
hana. Sjálfstæðismenn hyggj-
ast sjá hinum vaxandi fólks-
fjölda í landinu fyrir atvinnu-
öryggi með því að hagnýta
auðlindir þess í stöðugt ríkara
mæli. Þeir hafa haft gifturíka
forustu um hagnýtingu foss-
afis og jarðhita á liðnum ára-
tugum. Það er Reykjavík und-
ir forustu Sjálfstæðismanna,
sem byggt hefur glæsilegustu
orkuver landsins, sem sjá ekki
aðeins Reykvíkingum fyrir
nægri raforku, heldur og
sveitum og kauptúnum Suður-
lands. Það er Reykjavík, sem
nú, að lokinni írafossvirkjun-
inni hefur hafið undirbúning
að virkjun Efra Sogs og full-
virkjun þessa miltla orku-
gjafa.
Sú saga sem hér hefur verið
rakin slær gjörsamlega niður
ádeilur glundroðaliðsins á Sjálf-
stæðisflokkinn fyrir raforku-
framkvæmdir Reykjavíkur. Hún
sýnir að í þessum málum hefur
verið unnið af alveg óvenjulegri
festu, framsýni og dugnaði.
Reykvíkingar og raunar mikl-
um hluta þjóðarinnar er það
mjög mikilvægt að fullvirkjun
Sogsins gangi samkvæmt þeirri
áætlun, sem Sjálfstæðismenn
hafa þegar gert.
En því aðeins verður sú á-
ætlun framkvæmd, að Sjálf-
stæðisflokkurinn haldi meiri-
hluta í bæjarstjórn Reykja-
víkur. Hinir fjórir glundroða-
flokkar myndu aldrei hafa
manndóm eða samheldni til
þess að Ijúka því mikla verki.
Ber hér enn að sama brunni.
Framtíð Reykjavíkur og at-
vinnuöryggi fólksins byggist á
því að bærinn njóti góðrar
og öruggrar stjórnar á kom-
andi árum.
Harmagráfur Skúla
SKÚLI GUÐMUNDSSON, sem
almennt er talinn afturhaldssam-
asti þingmaður á íslandi, lætur
Tímann í gær birta harmagrát
sinn yfir því að fjárhagsráð skuli
hafa verið afnumið. Þessi þing-
maður Framsóknarflokksins hef-
ur alltaf elskað höft og bönn eins
og hjartað í brjóstinu á sér. Hann
var alræmdasti formælandi
haftastefnu þeirrar, sem leiddi
hallæri yfir íslendinga á árunum
fyrir síðustu heimsstyrjöld.
Nú grætur þessi haftapostuli
fögrum tárum yfir því að bygg-
ingarfrelsi hefur verið aukið í
iandinu og óvinsælasta skrif-
stofubákn, sem hér hefur nokk-
urntíma starfað, hefur verið lagt
niður.
Það var fyrir forustu Sjálf-
stæðismanna að þessum ó-
fögnuði var aflétt. Það er
vegna kosningasigurs þeirra á
s. 1. sumri, sem fólk getur nú
byggt íbúðarhús af hóflegri
stærð án þess að þurfa að
knékrjúpa nefndum og ráð-
um. Með afnámi fjárhagsráðs
sparast auk þess um 1 millj.
kr. í skrifstofukostnað.
Það er vcjn að Skúli og Tím-
inn gráti yfir þessu. En þjóð-
in fagnar auknu framkvæmda-
frelsi og þverrandi skrif-
finnsku, Það er aðalatriðið.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
ic Höfuð Haydns
Tónsmiðurinn frægi, Josef
Haydn, andaðist í Vín á tímum
Napoleonsstyrjaldanna og var
grafinn þar. En þegar síðar átti
að flytja líkið á virðulegri stað,
kom í ljós að höfuðið vantaði á
líkið.
12 árum síð-
ar játaði Aust-
urríkismaður
einn, er lá á
banasænginni,
að hann hefði
mútag nokkr-
um líkgröfur-
um til að grafa
höfuðið upp og
síðan hafi hann selt það lækni
einum fyrir mikla fjárupphæð,
en læknirinn ætlaði að rannsaka
heilabú tónsmiðsins.
Læknir þessi neitaði, en eftir
hans dag kom í ljós að sagan var
sönn, því hann arfleiddi tónlistar-
akademíuna að höfði Haydns. En
áður en höfuðið komst þangað
var því stolið, en kom síðar í
^ÁldnaeLii

leitirnar. Réttur einn dæmdi
akademíunni eignarréttinn og
síðan hefur höfuðið verið í safni
hennar. — Nú mun þess skammt
að bíða að jarðneskar leifar tón-
snillingsins komist á einn og
sama stað.
★ 'Hversu lengi lifa dýrin?
Því er mjög erfitt að svara,
því enginn skrifar það niður hjá
sér, þegar dýr sem lifa frjáls í
náttúrunni fæðast og deyja. Töl-
urnar sem hér fara á eftir, eru
miðaðar við aldur dýra í dýra-
görðum, og geta af þeim sökum
ekki talizt nákvæmar. — Björn
20—30 ár, leðurblaka 3—5 ár,
geitur 15—20 ár, grísir 20 ár,
hestar 20—35 ár, hundar 15 ár
(metið er þó um 25 ár), kettir
15—20 ár, krókódílar 40—50 ár,
Ijón 20—25 ár, apar um 50 ár,

VeU andi ábripar:
Arnarstapahraun fyrir
Afstapahraun.
VELVAKANDI góður!
í Lesbók Morgunblaðsins
s.l. sunnudag er í Fjaðrafoki
greinarkorn undir fyrirsögninni
Arnstapahraun. Við lestur grein-
arinnar kemur í ljós, að bruna-
hraunið milli Hvassahrauns og
Vatnsleysu hefur áður fyrr, eða
fyrir 250—300 árum, verið kallað
Arnstapahraun, en nú er það
kallað Afstapahraun, og er það
eflaust afbökun eða latmæli, eins
og ritstjóri Lesbókar, Árni Óla,
kemst réttilega að orði í fyrr-
nefndri grein.
Á Árni þakkir skildar fyrir að
hafa grafið þetta upp. Ég hef
ávallt haldið því fram, að hið
upprunalega nafn hraunsins
myndi vera Arnar- eða Arnstapa-
hraun og kom nafnið Arnar-
stapahraun fram í grein, sem ég
skrifaði í Lesbók fyrir ári síðan.
Vonandi sigrar upprunalega nafn
ið.
Með fyrirfram þökk fyrir birt-
inguna. — Egill Hallgrímsson“.
Leigðu sér leikhúskíki.
p p SKRIFAR:
VF l1 „Kæri Velvakandi!
Tilefni þessara lína minna er
frásögn lítillar vinkonu minnar,
sem er 11 ára gömul.
Um þessar mundir er verið að
sýna í Þjóðleikhúsinu barnasjón-
leikinn „Ferðin til tunglsins".
Þessi litla vinkona mín fór fyrir
skömmu ásamt tveimur yngri
systkinum sínum, 8 og 9 ára, á
sjónleik þennan. Þar sem sæti
barnanna voru á efstu áhorfenda
svölum, fengu börnin sér leigða
sjónauka hjá konu einni í fata-
geymslu leikhússins, og var leig-
an fyrir þá alla saman 9 kr.
Hrifsaði af þeim
kíkjana.
ÞEGAR börnin voru ný sezt,
sneri sér að þeim kona nokkur
sem sat fyrir aftan þau og
sagði við þau: „Börn eíga ekki
að hafa kíkja“ — og um leið
hrifsaði hún þá alla þrjá af
börnunum, og þau urðu, það sem
eftir var sýningarinnar, að horfa
á þessa freku konu og börn, sem
voru í fylgd með henni, nota
sjónaukana, sem þau höfðu leigt
sér af litlum efnum. — Börnin
kvörtuðu yfir þessu við konuna,
sem leigt hafði þeim sjónaukana,
en hún svaraði ekki öðru til en
því, að „það yrði að hafa það“.
Finnst mér útyfir taka, þegar
starfsfólk menningarstofnunar,
sem Þjóðleikhússins, leggur bless
un sína yfir svo óþokkalegt at-
hæfi sem þetta. — G.F.“
Yfirleitt liðlegt.
ÉR finnst framferði ofan-
greindrar konur, sem hrifs-
aði kíkjaua af börnunum, alger-
lega óafsakanlegt og var leitt, að
þau skildu ekki fá leiðréttingu á
ranglæti því og frekju, sem þau
voru^ beitt.
Hinsvegar kemur mér svar
fatageymslustúlkunnar ókunnug-
lega fyrir, þ.e. mér finnst starfs-
fólk Þjóðleikhússins, í fata-
geymslum og annars staðar yfir-
leitt mjög liðlegt og þægilegt í
öllum viðskiptum.
Strokkvolgar áfir
svala bezt.
EINU sinni var langferðamað-
ur nokkur á ferð og lá leið
hans fram hjá Snæfellsjökli. —
Hann var aðframkominn af
þreytu en einkum þorsta. Óskaði
hann sér því, að hann hefði nú
eitthvað til að svala sér á, en í
sama bili og hann hugsaði þetta
með sjálfum sér, heyrir hann, að
sagt er í hól einum skammt frá:
„Strokkvolgar áfir svala mann-
inum bezt“. Jafnframt sér hann
standa hjá sér stóra könnu, fulla
af áfum, og drakk hann úr henni
nægju sína.
Því næst þakkaði hann þeim,
sem gaf og hélt síðan leiðar sinn-
ar, en aldrei þóttist hann hafa
bragðað jafngóðar áfir, hvorki
fyrr né síðar. Áður en þetta bar
við, hafði maður þessi alls ekki
trúað á huldufólk, en eftir þetta
trúði hann fastlega, að það væri
til og lofaði mjög greiðvikni þess.
Glatt hjarta
gerir andlitið
hýrlegt.
mýs 3—5 ár, refir 8—10 ár,
slöngur 25 ár og strútar um 60 ár.
★ Leiðinlegur endir
Skýrslur sem gerðar hafa verið
í Fíladelfíu í Bandaríkjunum
sýna, að af 1800 stríðshjónabönd-
um (þ. e. hjónahönd bandarískra
hermanna er erlendis dveljast)
sem menn frá Fíladelfíu gengu í,
hafa 774 — eða 43% —, endað
með skilnaði eftir mjög skamm-
an tíma. — Flestar konurnar voru
frá Englandi.
Orsök skilnaðanna er oftast ó-
samkomulag um hvar búa skuli
svo og sú að „auðæfi“ eiginmanns
ins voru lítil. — Hermaðurinn
hafði í útlandinu gefið í skyn að
hann væri vel fjáður eða minnsta
kosti sæmilega efnum búinn, —
en það reyndist oft á misskiln-
ingi byggt.
★ Mikið skal til mikils
vinna
Panchen-Lama, hinn trúarlegi
leiðtogi Tíbetbúa, sem sagður er
vera studdur til valda af komm-
únistum, hefur í Kalkutta keypt
sér dýrindis lúxusbíl. Unnið er
nú að því að rífa bílinn í sundur,
stykki fyrir stykki. Þegar því er
lokið munu tugir undirokaðra
Tíbetmanna bera stykkin á bak-
inu yfir Nathu-skarðið til hinnar
heilögu borgar — Lasha. Þar
verður bifreiðin aftur saman sett
og trúarleiðtoginn síðan bruna á
henni um hásléttur Tibets.
★ Á villigötum í ástinni
— í 39 tíma.
John Arcesi heitir ungur
bandarískur söngvari. Búi hann
yfir jafn miklum sönghæfileikum
og hann er dug
legur að aug-
lýsa sjálfan
sig, má örugg-
lega spá hon-
um bjartrar
i, framtíðar. Fyr-
ir nokkrum
mánuðum byrj
aði hann að
syngja nýtt lag: „Lost in your
love“ (Á villigötum í ástinni
(Lausl. þýtt)) í næturklúbb ein-
um. Og vart hafði hann hafið upp
raust sína er ein af konunum
meðal gestanna féll í yfirlið —
af hrifni. Og svo kröftugt var
yfirliðið að ómögulegt var að
vekja konugarminn til lífsins
fyrr en 39 stundum síðar. Þetta
langa yfirlið varð til þess að
blöðin töluðu mikið um konuna
— og söngvarann auðvitað lika.
En nokkru seinna kom í ljós að
Arcesi hafði fengið dáleiðara til
að dáleiða konuna á þann hátt
að hún félli í öngvit um leið og
hún heyrði söngrödd Arcesis.
(Þýtt og endursagt).
« 1
★ Hvaðan er bíllinn?
SÉRHVERJUM ökumanni, sem
keyrir bíl sinn erlendis er skylt
að hafa sérstakt kennimerki á
bifreið sinni er sýnir frá hvaða
landi hún er.
Helztu alþjóðlegu merkin eru:
A. Austurríki. B. Belgía. BG.
Búlgaría .BI Indland. BR. Brasil-
ía. CH Sviss. CS Tékkó-Slóvakía.
D. Þýzkaland. E. Spánn. ET.
Egyptaland. F. Frakkland. GB.
Bretland. GR. Grikkland. H. Ung
verjaland. I. Ítalía. ÍS. ísland L.
Luxemborg.j M. Palestína. MA.
Marokkó. MEX. Mexíkó N. Nor-
egur. NL. Holland. P. Portugal.
PL. Pólland. R. Rúmenía. S Sví-
þjóð. SA. Saarhéraðið. SF. Finn-
land. SHS. Júgóslavía. SW. Rúss-
land TR. 5 Tyrkland. US. Bahda-
ríkin. V. Páfaríkið. . J