Morgunblaðið - 17.09.1948, Blaðsíða 11

Föstudagur 17. sept. 1948.
MORGUIVBLAÐIÐ
Brjef:
Eítir Sigurð Baldvinsson, útgerðarmann, Ólafsfirði
1 MORGUNBLAÐINU 10.
f.m. er frjett eða frásögn af slvs
inu sem varð á Húnaflóa 7. þ.
m. Sú fráscgn er vægast sagt
'ógætileg, því hún tennir m s.
Stíganda, eða skipstjóra hans
■um þetta hörmulega slys.
Sjópróf voru haldin á Akur-
eyri yfir skipstjóra m.s. Arin-
bjarnar, veiðiformanni og
tveimur hásetum, og í Ólafs-
ífirði yfir skipstjóra m.s. Stíg-
pnda, stýrimanni, fyrsta og Öðr
tun yjelstjóra, matsve'ni. og
tveimur hásetum.
Jeg hef fylgst með þessum
yfirheyrslum og tel mig hafa
rjett til að benda á nokkur at-
riði, er fram hafa komið, er að
minu áliti, benda til þess að
frjettaburður blaða af slysinu
ög hverjum það væri að kenna,
hefði átt að vera gætilegri.
1. Veiðiformaður, eða nóta-
bassi m.s. Arinbjamar ber það
'fyxir rjettinum að þegar 3—4
bátslengdir hafi verið milli m.s.
Stíganda og báts m.s. Arin-
bjarnar hafi sjer virst engin
hætta stafa af skipinu, svo
hann veitti því enga athygli fyr
en hálf bátslengd var i skipið,
ög árekstur óumflýjanlegur. Þó
hafði hann Stíganda á stjórn-
borða.
2. Það er viðurkent að bátar
m.s. Arinbjarnar voru á fullri
ferð, og að á þeim var aldrei
hægt. Um ganghraða þeirra
munu aftur vera skiftar skoðan
ir.
3. Þeir 3 menn sem voru um
borð í m.s. Stíganda viðurkenna
ekki að ferð skipsins hafi verið
aúkin, eftir að þeirra bátum var
sleppt.
4. Skipshöfn m.s. Stiganda
ber það fram að m.s. Stigandi
hafi verið að snúast til stjórn
borða eftir að hami sleppti sín
trm bátum, og þar til árekstur
inn varð, og þá hafi skipið liaft
horf inn á flóa eða nálægt suðri
5. Þeir sem vom. um borð í
m.s. Stíganda halda því fram
að bátar m.s. Arinbjörns hafi
haft mun meiri ferð en m.s-
Stígandi.
6. Þeir sem vora í bátum m.s.
Stíganda fullyrða að þeir hafi
ekki sjeð báta Arinbjarnar frá
því þeir yfirgáfu skip sitt, þar
til bátarnir skutust tæplega hálf
ir fyrir stefni m.s. Stíganda og
'óreksturinn varð.
Að lokum kemur svo hjer af-
rit af skýrslu Jóns Guðjónsson
ar skipstjóra, undirskrifuð af
honum og stýrimanni hans.
Hinn 7. ágúst 1948 var m.s.
Stígandi ÓF 25 að veiðum út
af Trjekyllisvik í Húnaflóa, á-
samt fleiri skipum. Um kl. 20
,var skipið að keyra að sildar-
torfu, stefna um SA. I um það
bil 1 ,5 sm. fjarlægð austar á
flóanum var m.s. Arinbjörft
RE 18 að Ijúka við að háfa. Er
þeir höfðu loki háfingunni,
keyra þeir frá skipinu á bát-
pnum, og stefna að sömu torfu
en skipið liggur kyrrrt eftir- M.s.
Stígandi hefir torfuna á sjórn
borða, en snurpinótabáta m.s.
Arinbjarnar á bakborða. Keyrt
yar í um það bil 5 mínútur
pneð 8 sm. hraða þar til komið
Brjef:
Sjómannagjafi
var í torfuna. Var ferðin þá
minkuð og stýrið lagt hart í
stjórnborða, snurpubá tarnir
dregnir að, og mennirnir fara
niður í þá, skipstjóri síðastur.
Bátunum Arar sleppt samstundis
og þe'im snúið að torfunni, og
byrjað að kasta um leið. Er kast
að hafði verið um 6 föðmum
úr hvorum báti, sást á nóta-
báta m.s. Arinbjarnar fyrir
ste'fni m.s. Stíganda og voru
beir á mikilli ferð. Áreksturinn
varð um leið. Stefni m.s. Stig
anda lenti á stjórnborðshliðinni
á stjórnborðsbáti m.s. Arin-
bjarnar og sökk sá bátur strax
en bakborðsbátnum hvolfdi-
Skipverjar á m.s. Stíganda
hættu þegar i stað að kasta og
ætluðu að draga nótina inn í
bátana aftur, en urðu að hætta
við það, sökum þess, að nótin
hafði festst í skrúfu stjórnborðs
bátsins. Komu þá skipstjóri og
annar maður úr stjórnborðsbát
yfir í bakborðsbát og var nót-
inni kastað alveg úr þeim báti,
í áttina að slysstaðnum og hann
notaður við björgunina. Um
borð í m.s. Stíganda voru fyrsti
og annar vjelstjóri og mat-
sve'inn. Þeir hentu þegar út
bjarghringjum, belgjum og tó-
um. Tókst sumum mönnunúm
að ná i þetta, og auk þess komst
einn upp á bakborðsakken m.s.
Stíganda um leið og árekstur
inn varð, og var honum bjarg
að þaðan. Flestum var þó bjarg
að upp í snurpubátinn. Tveir
menn af m.s. Stiganda steyptu
sjer til sunds. Var annar Þór
arinn Guðmundsson, og hugð
ist hann ná manni, sem var að
gefast upp á sundi, en hann
sökk áður fcn Þórarinn komst
ti. hans. Hinn var Ragnar Ingi
marsson, og náði hann einum
manni meðvitundarlausum.
Alls náðust 11 menn, en 13
voru í bátunum- Tveir af þeim
sem náðust, voru meðvitundar
lausir, og báðir með áverka.
L. ifgunartilraunir voru þegar
hafnar á þeim í snurpubátun
um og þeim haldið þar áfram,
uns m.s. Arinbjörn kom á slys
staðinn, en hann hafði legið
rótlaus meðan á björguninni
stóð, í um það bil 0.5 sml. fjar
lægð. Voru þá þessir 2 menn
settir um borð í m.s. Arinbjörn
og haldið áfram lífgunartilraun
rnn þar. M.s. Arinbjörn lagði
þegar af stað til Djúpuvíkur og
fóru þangað með honum 2
menn af m.s. Stíganda. Þar
tóku aðrir menn við lífgunartil
raummum, og var þeim haldið
'áfram til kl. 1.00 8. ágúst, en
1 árapgurslaust- M.s. Stígandi
reyndi á meðan að ná upp veið
arfærunum. Um borð í honum
voru 7 menn af m.s. Arinbirni
M. s. Arinbjörn kom aftur til
m.s. Stiganda um kl. 3.00 og
tók menn sína um borð. Skips
menn af m.s. Stíganda fóru síð
an með það, sem þeir höfðu áð
ur náð, af snurpinótinni yfir í
m.s. Arinbjörn.
M.s. Sjöfn frá Vestmanna-
ejpum kom á slysstaðinn um
það leyti sem mönnunum hafði
verið bjargað. M.s. Mars frá
Frh. á bls. 12.
Hr. ritstjóri.
ÞAR SEM SVO mjög er nú rætt
og ritað um gjaldeyri langar
mig til að ræða þá hlið, sem að
okkur sjómönnunum snýr, er
siglum landa á milli. Samkv.
siglingalögunum eig'um við rjett
til að krefjast viss hundraðs-
hluta af kaupi okkar í gjald-
eyri þess lands er vdð siglum
til.
Farmennirnir þ. e. a. s. þeir,
sem sigla á fólks- og vöruflutn-
ingaskipum munu t. d. fá 30%
af kaupi sinu í gjaldeyri þeirra
landa, sem þeir sigla til. Nú vil
jeg spyrja, og vona að þeir
svari, sem hlut eiga að máli.
Við hvaða hundraðshluta er
miðað við hjá togarasjómönn-
um þeim, er sigla með ísvar-
inn iisk til útlanda? Okkur hef-
ur verið úthlutað 25 £ fyrir
hvern túr, sem við höfum siglt
til Englands, og mun þó muna
dálitiu eftir því á hvaða skip-
um siglt er.
Vill nú ekki gjaldeyrisnefnd
eða þeir, sem gjaldeyrisúthlut-
uninni ráða birta okkur togara-
sjómönnum reglur þær, er hún
hefur sett um valútu okkar?
Jeg veit að það yrði mjög vel
þegið og er þess fullviss að
dagblöð bæjarins mundu birta
hana.
í sumar hafa verið farnar
margar söluferðir með ísvarinn
fisk til Þýskalands. Jeg vil nú
gera nokkra grein fyrir gjald-
eyrisúthlutun þeirri eins og hún
hefur verið. Siglt hefur verið til
þriggja borga. í Þýskalandi,
Cuxhaven, Hamborg og Brem-
erhaven. Cuxhaven og Ham-
borg eru á breska hernámssvæð
inu og þar hefur veiið úthlutað
1—3 £ á mann, en í Bremer-
haven, sem er á því bandaríska
hefur enginn eyrir verið látinn.
Nú er það að athuga að £ þau,
sem látin hafa verið í þessum
tveim borgum eru svokölluð
hernámspund og alls ekki gjald
geng í þýskum verslunum, held
j ur gilda þau aðeins á hernáms-
hótelum hersins. (íslendingar
hafa aðgang að þeim).
Nú hafa einstök skip komið
við í Englandi að aflokinni sölu
ferð til Þýskalands, til þess að
afla sjer ýmissa nauðsynja, en
ekki nærri alltaf hafa menn þá
fengið sína valútu sem um Eng
landsferð væri að ræða. Nú er
það álit okkar að fyrir þá túra,
sem við komum ekki við í Eng-
landi að aflokinni söluferð til
Þýskalands, beri okkur engu að
síður gjaldeyri og höfum því
skoðað hann sem inneign okkaO
En hvað skeður? Okkur er tjáð
af útgerðarmönnum, að þeir
hafi eigi leyfi viðskiptanefndar
til að afhenda okkur gjaldeyri
fyrir slíka túra. Nú finnst okk-
ur sjómönnum við allmiklum
órjetti beittir, ef þetta er eða
verður endanleg ákvörðun vald
, hafanna í þessu máli og trúum
við ekki að óreyndu að svo
, verði. Og jeg veit að það er ósk
sjómanna, að þeim verði gerð
grein fyrir ef viðskiptanefnd
telur sig hafa lagalegan eða
siðferðilegan rjett til að svipta
okkur þessum auma gjaldeyris-
skamti okkar.
Eða eigum við að gjalda þess
sem ekki höfum komið við í
Framh. á bls. 12.
11
Flóttamenn í
kæra aðferðir mssneska
sendiráðsins
Rússar beita hvafningum og ógnunum
Eftir Tomas Harris,
frjettaritara Reuters.
Þegar sænska utanríkisráðu-
neytið aðvaraði rússneska sendi
ráðið, um að það skyldi ekki
blanda sjer meir í mál 19 ára
flóttastúlkunnar Lydia Makar-
ova, kom f jöldinn allur af þeim
60.000 baltnesku flóttamönnum,
sem í Svíþjóð búa nú, fram með
kærur út af því, að sendimenn
Rússa væru alltaf á hælum
þeirra.
í viðtali, seni blaðamenn áttu
við þetta flóttafólk, sagðist það
vera þess fullvíst, að rússneska
sendiráðið hefði hafið skipulega
herferð til að hvetja, ógna eða
neyða það til að snúa heim aust
ur fyrir járntjaldið. Enn sem
komið er hafa aðeins tveir 15
ára piltar farið að ráðlegging-
um sendiráðsins.
Ókunn rötUI í síma.
í Stockholms Tidningen v ar
nýlega sagt frá því, að sumir
baltnesku flóttamennirnir hefðu
fengið símhxingingu snemma
morguns og í símanum var ó-
kunn rödd, sem hvatti þá til
að snúa heim „því að annars
megið þjer eiga von á hegn-
ingu“.
Einn flóttamannanna, sem
hafði orðið fyrir þesssu þrjá
morgna í röð, kvartaði yfir því
við lögregluna, sem fann það
út, að hringt hefði verið úr
almenningssíma í Odengaten,
sem er ein af aðalgötum Stokk-
hólms.
Eru það njósnarar?
Blaðið bendir á, að grunsam-
legt sje, hvernig Rússarnir
finna heimilisfang margra flótta
mannanna, sem reynt hafa að
dyljast. — Getur verið, spvr
það, að það sjeu njósnarar, sem
finna heimilisföngin?
Rússneska sendiráðið hefur
hvað eftir annað snúið sjer til
ýmissa listamanna frá Eystra-
saltsríkjunum, sem dveljast sem
flóttamenn i Sviþjóð. Bæði Ed-
vard Tubin, tónskáld, Oscar
Roots, píanósnillingur og Milvi
Laid óperusöngvari hafa orðið
fyrir því og skýrðu þeir frjetta-
ritara Reuters frá aðferðum
Rússanna, sem voru kurteisleg-
ar í þessu tilfelli.
Fyrst hringdi rússneskur
sendisveitarfulltrúi til þeirra og
skoraði á þá að snúa heim.
Þegar þeir gengdu því engu,
kom fulltrúinn sjálfur í heirc-
sókn og færði þeim brjef und-
irritað af helstu listamönnum
Rússlands eða Eystrasaltsland-
anna, þar sem sagði, að lista-
menn væru mikilsmetnir og
lifðu góðu lífi í Rússlandi, þess
vegna væri gáfulegast fyrir
flóttafólkið að snúa aftur heim,
Þegar þeir svöruðu sendisveit
arfulltrúunum, að þeir hefðu
sest að í Svíþjóð, og liði vel þar
kvaddi hann kurteislega.
Dularfullur Mr. Simson.
Sænska lögreglan athugar nú
mál óþekkts manns, sem kalU
aoi sig Mr. Simson. Maður þessi
talar mörg Evrópumál reip-
rennandi og fyrir nokkru kom
hann í heimsókn til Jönköbing,
þar sem margir baltnesku flótta
mennirnir vinna í verksmiðju.
Átti hann tal við blaðamenn í
borginni og bað þá að birta
orðsendingu um að hann lang-
aði til að eiga tal við sem flesta
flóttamenn. Voru þeir beðnir
um að hitta hann á gistihúsi
borgarinnar. Orðsending þessi
var birt í nokkrum blöðum og
allmargir flóttamannanna
gegndu kallinu.
Mr. Simson tók kurteislesa á
móti þeim og sagði, að nauð-
ungarflutningum fólks frá
Eystrasaltsríkjunum til Síberíu
væri nú hætt, vegna þess, að
þeir hefðu verið hræðileg mis-
tök. Sagði hann flóttamönnun-
um, að þeir þyrftu ekkert að
óttast, ef þeir sneru nú heim
til föðurlands síns.
Ekki er vitað til að neinn hafi
farið eftir ráðleggingum hans.
Það er ekki enn ljóst, hvort
maður þessi hefur haít sam-
band við rússneska sendiráðið,
en þrátt fyrir það er víst, að
sendiráðið beitir öllum með-
ulum til að rejma að fá flótta-
fólkið til heimferðar.
EkM rsxeiri mannaveiðar
Eftir Makarova málið hafa
öll stærstu blöð Stokkhólms, svo
sem Morgon Tidningen, Stock-
holms Tidningen og Dagens
Nyheter krafist þess í ritstjórn
argreinum sínum, að sænska ut
anríkisráðuneytið viðhefði
meiri varúðarráðstafanir en
fyrr til þess að tryggja öryggi
þeirra ílóttamanna, sem hælia
leita í Svíþjóð.
Stockholms Tidningen var
berorðast þeirra. Þar stóS: Það
verður að leggja áherslu á, að
fyrirbyggja frekari mannaveið-
ar Rússa í Svíþjóð. Og það verð-
ur að gera rússneska sendiráð-
inu það Ijóst að slíka framkomu
getum við ekki lengur þolað.
Dagens Nyheter var fyrsta
blaðið, sem skýrði frá þeirri ó-
fyrirleitni, sem Rússar fceittu
í Makarova málinu og skýrði
frá heimsókn Vlaaimir Petro-
pavlovskij til hennar.
Föður Makarova boðiS
Nú hefur blaðið skorað' á
rússneska sendiráðið að sýna
brjef það, sem átti að hafa kom
ið frá föður ungfrú Makarovn,
en Petropavlovskij sagði frá þvi
að í þessu brjefi hefði faðir henn
ar beðið hana um að kpm.a
heim. Nú hefur Dagens Nyheter
boðist til að kosta ferð gamla
mannsins til Svíþjóðar, svo að
hann geti sannfærst af eigin
sjón um að dóttur hans líði
vel.
Sendiráðið hefur neitað að
sýna brjefið og ungfrú Makar-
Frh. á bls. 12.