Morgunblaðið - 09.10.1946, Blaðsíða 8

Miðvikudagur 9. okt. 1946
ff
MORGUNBLAÐIÐ
Útg.: H.f. Árvakur; Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
- Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Ekki gleyma sjálfri sjer
ÞAÐ er engu líkara en að íslenska þjóðin hafi gleymt
sjálfri sjer undanfarnar vikur. Hún hefir látið mál, sem
átti að vera auðleyst skyggja á stór vandamál, sem þannig
eru vaxin að þjóðin á alla afkomu sína undir því, að sæmi-
íega leysist.
★
í þessu sambandi er rjett að minna á, að þegar nú-
verandi ríkisstjórn var mynduð, voru þeir er að stjórn-
mni stóðu sammála um tvennt:
í fyrsta lagi, að verja verulegum hluta hinna erlendu
innstæðna, er safnast höfðu á stríðsárunum til þess að
afla nýrra tækja á sviði sjávarútvegs, iðnaðar og land-
búnaðar, í því skyni að byggja upp nýtt atvinnulíf í land-
inu.
í öðru lagi, að forða þjóðinni frá hinu gamla og að því
er virtist landlæga böli, vinnudeilunum, meðan atvinnu-
rekstur landsmanna gat staðið sæmilega undir sjer.
Hvorttveggja þetta tókst, til mikillar blessunar fyrir
land og lýð í nútíð og framtíð.
★
Nú eru hin nýju tæki sumpart komin og sumpart að
nálgast. Orkar það auðvitað ekki tvímælis, að það út af
fyrir sig verður ljettir fyrir þjóðina í lífsbaráttunni, að
hafa aflað sjer fullkomnustu tækja til öflunar fengs úr
skauti náttúrunnar. Hinsvegar sækja örðugleikarnir að úr
oðrum áttum, og má reyndar segja að það sje eigi annað
en skynsamlegt var að gera ráð fyrir.
Að vísu hefir tekist að afla nýrra markaða fyrir ýmsar
íramleiðsluvörur okkar. En jafnframt tjáir ekki að loka
augunum fyrir þeirri staðreynd, að ein aðalframleiðslu-
vara okkar, ísfiskurinn, hefir fallið mikið í verði, og verð-
ur að gera ráð fyrir fleiri svipuðum örðugleikum.
★
Af þessu skapast að sjálfsögðu ný viðhorf Nú ríður á
að valdhafarnir og þá ekki síst þeir, sem heiðurinn hafa
af nýsköpuninni, snúist rjett við hinum nýju aðstæðum.
Án þess hlýtur gagnsemi nýsköpunarinnar að hverfa í
bili fyrir stundarvandræðunum, enda þótt það sje tví-
mælalaust, að hægt verður um langa framtíð að halda
uppi annarri og betri lífsafkomu fyrir almenning í land-
inu, með nýjum tækjum en gömlum.
Við þetta bætist svo, að dýrtíðin hefir stöðugt þokast
upp, og þarf ekki að draga ályktanir af því.
★
Hjer skal ekki, á þessu stigi málsins neinar fullyrðingar
hafðar frammi um það, að óhjákvæmilegt sje að lækka
kaupgjald almennings í landinu.
Hitt liggur í augum uppi, að hallarekstur er víða fram-
undan hjá atvinnuvegunum að óbreyttu kaupgjaldi og öðr-
um kringumstæðum. Af því leiðir, að þjóðin hlýtur að
krefjast þess af valdhöfum sínum, að þeir taki nú þegar
til óspiltra málanna og grannskoði sjerhver þau úrræði,
er fyrir hendi kunna að vera og að haldi mega koma. Að
sannprófað verði, hvort unt er að koma í veg fyrir halla-
rekstur eða stöðvun atvinnuveganna með einhverju öðru
úrræði en því, sem allir í lengstu lög vilja forðast.
'k
Að lokinni þeirri rannsókn — en heldur ekki fyrr —
sjest hvort við verðum tilneyddir að lækka lífskjörin, til
þess að halda atvinnurekstrinum gangandi.
En reki að því, að grípa verði til slíkra úrræða til þess
að framleiðslan geti haldið áfram, verður að gæta þess
að stíga þar ekki stærri skref en nauðsyn krefur, og gæta
þess vandlega, að allar stjettir þjóðfjelagsins taki rjett-
látan skerf í þeim aðgerðum.
Nú eru viðsjár með þjóð vorri. Verði kynt undir þeim
meir en orðið er, geta mikil vandræði af hlotist. Þjóðin er
ekkí í vafa um, að ef leiðtogar hennar á sviði stjórnmál-
anna gera skyldu sína, verður öllu farsællega borgið og
bjartir tímar eru framundan.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Undir smásjánni.
VIÐ ÍSLENDINGAR erum
stöðugt undir smásjá annara
þjóða. Sjerstaklega hafa Norð-
urlandamenn reynt að rýna á
okkur síðan að þeir fengu tæki-
færi til þess á ný eftir stríðið.
Fyrir nokkrum dögum skýrði
jeg ykkur frá ummælum um
ísland sem birtst höfðu í dönsk-
um blöðum. Var svo að sjá, sem
engin mynd kæmi fram í smá-
sjá hinna dönsku blaðamanna,
nema afskræmdur gullkálfur,
sem íslendingar eiga að dansa
í kringum.
En þó að jeg sje í rauninni
á móti því, að vera að tyggja
upp alt, sem sagt er um okkur
erlendis, þá erum við einhvern-
vegin svona gerð, að við getum
ekki þagað, eða látið eins og
vind um eyrun þjóta, þegar
okkur ber á góma á erlendum
vettvangi.
Það er hægt að segja
rjett frá.
MEÐ SÍÐUSTU póstferð frá
Danmörku bárust mjer úr-
klippur úr dönskum blöðum.
Eru úrklippur þessar greinar
eftir ungan danskan blaða-
mann, Erik Pouplier, sem dval-
ið hefir hjer sumarlangt og og
skrifað greinar fyrir dönsk
blöð. Hann segir yfirleitt skýrt
og rjett frá um okkar hagi. —
Sýnir það, að blaðamenn geta
skrifað þokkalegar greinar
hjeðan, þótt þeir segi sann-
leikann.
I einni grein sinni skýrir
hann sambandsslitin á mjög
rjettan hátt. Hann bendir
Dönum á, að það sje þeirra sök
að miklu leyti, ef sambandið
milli Dana og íslendinga sje
ekki gott, og þá einkum dönsku
blaðanna, sem ekki hafi gert
neitt, nema þá að birta rang-
færðar sögur frá íslandi.
Um landa sína, - sem kom-
ið hafa til Islands upp á sið-
kastið, segir hr. Pouplier, að
meðal þeirra sjeu menn, sem
ekki geta talist góðir fulltrúar
lands síns.
•
Of mikið drukkið.
HJER fer á eftir kafli úr
grein eftir Erik Pouplier, sem
Islendingar hefðu gott af að
lesa? Greinarkaflinn nefnist:
„Of mikið drukkið“:
— Það er yfirleitt drukkið
of mikið á íslandi, og það er
skammarblettur á þjóðinni. Það
verður ekki hjá því komist að
rekast daglega á fólk, sem er
undir áhrifum víns. Það kann
að hanga meðvitundarlaust upp
við girðingu, veltast óafvit-
andi um gangstjettirnar, eða
það liggur í dauðasvefni í ein-
hverjum króknum, þar sem
það hefir fallið.
Venjulega þegar haldnir
eru dansleikir, eða veislur á
Islandi er drukkið langt úr
hófi fram og oftast enda
skemtileg kvöld með slags-
málum“.
Ljótt er að heyra, en því
miður er ekki hægt að bera
á móti því, að það er mikið til
í því, sem hinn danski blaða-
maður segir. Og um ástæðuna
fyrir þessu ástandi segir Pou-
plier:
•
Hömlur á áfengis-
sölu.
ÞAÐ er einkasölufyrirkomu-
lagið, sem er bein ástæða fyrir
þessári leiðu misnotkun áfeng-
isins, því vitanlega eru íslend-
ingar í raun og veru ekki
drykkfeldari en aðrar þjóðir.
En áfengisbann veldur ávalt
óhamingju. Það er bannað að
selja áfengi í íslenskum veit-
ingahúsum og gistihúsum og
bannað er að framleiða sterkt
öl. Árangurinn verður sá sami
og þekkist úr öðrum löndum,
að áfengisútsölurnar eru yfir-
fullar á meðan þær eru opnar
og þar sem ekki fæst öl, hella
menn í sig kynstrunum öllum
af brennivíni.
„Hugtakið snaps er óþekt
fyrirbrigði á Islandi. Hjer
drekka menn brennivín í
flöskutali. Ef hægt væri að fá
keypt áfengt öl og áfengi yfir-
leitt á frjálsum markaði, myndi
varla vera drukkið, eins og nú
er gert.
•
Hrósyrði.
HINN danski blaðamaður
líkur máli sínu um drykkju-
skap íslendinga með þessum
hrósyrðum þó:
„En það skal sagt Islending-
um til hróss, að föðurlandsástin
er drykkjuhneygðinni yfirsterk
ari. Á þjóðhátíðardögum á ís-
landi er fljótlegt að telja þá
menn, sem eru undir áhrifum
áfengis“.
•
Smánarblettur.
í GÆR VAR HJER lítillega
minst á, að skömm væri að því
hvernig látið væri með jarð-
neskar leifar Jónasar Hall-
grímssonar. Þá grunaði mig
ekki að blöðin myndu reyna
að gera sjer æsifregnamat úr
leiðinlegum mistökum, sem
orðið hafa í sambandi við flutn-
ing beina Jónasar heim til
f óstur j arðarinnar.
Nú er þetta orðið opinbert
hneykslismál og smánarblettur
á okkur öllum.
iiiiMMiiitniiiiiiiiuiiiiKMiiiiiiimn
MMiiiMiiiiiMiiiiiiiMiiiimuiiiMinimiiiiiiiuiiiiiiiiKiiiittiiimiKitiHimiu
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
IIMIIHIMIIIIMIIIIIIIIIIIIIIMMMMIMHIMMMMMIHHIIKMMIMIMHIHMMIMIin
Ægifeg! áiland í Hambðrg
STÖÐUGT versnar matvæla-
ástandið í Hamborg, þar sem
fólkið hefir ákaflega lítið að
borða og á þar að auki mjög
erfitt með að fá húsaskjól. •—
Þetta hefir nýlega verið til-
kynt opinberlega af breskri
hálfu.
★
I tilkynningu þessari er það
tekið fram, að fólk deyi stöð-
ugt i sjúkrahúsum Hamborgar
af orsökum langvarandi sultar.
Skyrbjúgur er mjög algengur í
borginni og á einum mánuði
komu fyrir 1189 tilfelli þess að
menn voru fluttir í sjúkrahús
vegna langvarandi sultar. Með-
al þessara manna voru 6 lækn-
ar frá Háskólasjúkrahúsinu og
þar að auki rektor háskólans
og heilbrigðismálastjóri borg^
arinnar. Berklaveikin heldur
áfram að breiðast út jafnt og
þjett. Á fyrstu,fimm mánuðum
þessa árs varð vart við 4372 ný
tilfelli af berklaveiki.
Það eina sem virðist varpa
örlítilli birtu yfir þessa ægilegu
hrygðarmynd er það, að skóla-
börn í borginni fá því sem næst
nóg til þess að draga fram líf-
ið á. Fá þau í skólanum mál-
tíðir sem nema 300 hitaein-
ingum á dag. Matvælin eru gef-
in af ýmsum erlendum þjóð-
um og einnig er sumt af þeim
gefið frá öðrum hjeruðum
Þýskalands, þar sem matvæla-
ástandið er skárra. Það munu
vera 12.000 vannærð börn í
borginni, sem fá fæðu frá öðr-
um hlutum Þýskalands.
★
Talið er að aðrir sjúkdómar
en berklaveiki hafi ekki aukist
eins mikið og búist var við,
þegar matvælaskamturinn var
minkaður í borginni, en ástand-
ið er samt ákaflega alvarlegt
og mun engin von til þess að
það batni fyrr en húsnæði hef-
ir verið bætt að miklum mun
og matarskamturinn aukinn
stórlega af nýju. Má best sjá
þptta af þeim staðreyndum,
sem áður hefir verið drepið á,
að berklaveiki breiðist óðfluga
út og daglega eru menn lagðir
inn í sjúkrahús hópum saman,
aðeins vegna næringarskorts. Á
auðvitað hvorttveggja sinn
mikla þátt í aukningu berkla-
veikinnar, hið afleita húsnæði
og sultur sá, sem fjöldi borg-
arbúa verður að búa við.
Víst er og um það, að jafn-
vel þótt matarskamturinn verði
stórum aukinn, mun það taka
óratíma að bæta heilsufar
borgarbúa í Hamborg yfirleitt.
Jafnvel þó fólkið fái talsvert
meiri mat í vetur, en það hefir
fengið í vor .og sumar, þá munu
vetrarkuldarnir einir valda því,
að fólk sem á við eins hrylli-
legt húsnæði að búa, eins og
fólkið í Hamborg, rjettir ekki
við, heldur getur því jafnvel
hrakað vegna vetrarins. Þegar
fólk hefir á annað borð liðið
næringarskort um langan tima,
er varla hægt að bæta úr þessu,
þannig að það rjetti við á
vetrartíma í borg, sem eins er
ástatt um eins og nú er í
Hamborg.
★
Þessi borg er nú einn af
svörtustu blettunum í Evrópu
og hvílir bung ábyrgð á bresku
herstjórninni vegna hennar. •—
Svíar og reyndar fleiri þjóðir,
hafa sent allmikið af matvæl-
um til borgarinnar, en ástandið
er þannig að bað eru börnin
ein, sem þessa njóta og jafnvel
hið mjög illa haldna fullorðna
fólk, dregur við sig vegna
barnanna. (The Manchester
Guardian).
STÓRFELDUR
SKARTGRTPA-
ÞJÓFNAÐUR
LONDON: Scotland Yard
er nú að leita að manni, sem
stal skartgripum, sem metnir
cru á 9 þúsundir sterlings-
punda, frá hefðarfrú einni í
I/ondon. Hann kvaðst vera
gluggahreinsunarmaður, og
nappaði skartgripaskríninu,
meðan hann þóttist vera að
gegna starfi sínu.