Morgunblaðið - 10.05.1946, Blaðsíða 8

MORQDNBLAöIB
Föstudagur 10. maí 1946
Utg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstiórar: Jón Kjartanssoii,
Valtýr Stefánsson (ábyrgBarm.).
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson.
AuglýsÍRgar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Súni 1600.
Askriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
’ kr. 12.00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Æskan á villubraut
HINN stórfeldi vöxtur afbrota unglinga hjer í bænunj
að undanförnu hefir að vonum slegið óhug á íbúa bæj-
arins. Líður varla svo nokkur dagur, að blöðin greini
ekki frá innbrotum, og sumum svo bíræfnum, að verkn-
aðurinn líkist einna helst aðferðum illræmdra bófaflokka
í stórborgum erlendis. Er engu líkara en að glæpalýður
þessi sje beinlínis að storka löggæslunni, því að ekki er
hikað við að fremja innbrot á næstu grösum við sjálfa
lögreglustöðina. Minnisstætt er og innbrotið í dóms-
málaráðuneytið.
★
Það hefir komið í ljós, að flest innbrotin, sem tekist
hefir að upplýsa, hafa verið framin af ungum mönnum,
um og innan við tvítugs aldur. Stundum hafa að verki
verið nýfermdir unglingar. Þau afbrot munu vera fleiri,
sem ekki hefir tekist að upplýsa, en ekki er ósennilegt,
að þar hafi einnig unglingar að verki verið.
★
Ekki þarf að lýsa því, hve alvarlegt það er fyrir bæj-
arfjelagið, að nokkur hluti æskunnar kemst á slíkar
villugötur. Orsakir þessa ástands eru vafalaust margar.
Uppeldisáhrifin, sem æskulýðurinn hefir orðið fyrir í
bænum síðustu árin hafa síður en svo verið holl. Hið
mikla peningaflóð og algert kæruleysi margra fullorð-
inna manna í meðferð peninga, hefir gerspilt mörgum
unglingnúm. Það er ekki holt að láta unglinga hafa
mikið fje með höndum, til þess eins að eyða og svalla
með. En, því miður, mun þetta vera algengt hjer í bæn-
um. Þetta kemur mörgu illu til leiðar. Ekki aðeins spillir
það unglingunum sjálfum, sem fjeð hafa', heldur mun
það æði oft hafa þær verkanir, að vekja öfund hjá fje-
lögum þeirra, sem minni fjárráð hafa. Þeir vilja ekki vera
minni menn en hinir, og þá leiðast þeir máske út á
glæpabrautina.
★
Hinn mikli drykkjuskapur og svall ungra manna á
kaffihúsum og samkomum á vafalaust drjúgan þátt í
spillingu æskulýðsins. Hjer þarf áreiðanlega mikið á-
tak til bjargar. Það þarf að skapa sterkt almennings-
álit gegn drykkjuskapnum. Og það þarf að búa betur
að æsku bæjarins, þannig að hún hafi aðgang skemtana
annarsstaðar en á drykkjuknæpum.
Svo eru það kvikmyndahúsin. Eru þau nógu vand-
virk með val mynda? Er ekki fullmikið sýnt af glæpa-
myndum allskonar, sem eru kitlandi fyrir óþroskaðan
unglinginn, er ekki að sama skapi holl uppeldisáhrif
fyrir hann? Eigendur kvikmyndahúsanna verða að hafa
samtök með sjer um það, að vanda betur val þeirra
mynda, sem hjer eru*sýndar.
★
Ekki verður skilist svo við þetta mál, að ekki sje
minst á starfshætti lögreglunnar og annarra handhafa
rjettarvörslunnar í sambandi við afbrot unglinga.
Lögreglan hefir nær undantekningarlaust þá reglu,
að birta ekki nöfn unglinga, sem brotlegir verða. Og
þegar handhafar dómsvaldsins gefa blöðunum skýrslu
um dóma í afbrotamálum, er nöfnum sakborninga nær
undantekningarlaust haldið leyndum.
Blöðin hafa þráfaldlega kvartað yfir þessu og farið
fram á, að handhafar löggæslunnar tækju upp aðra
starfshætti. Það þarf sterkt almenningsálit til að kveða
niður þann ófögnuð, sem bæjarfjelagið er nú gersýkt af.
Það má enga linkind sýna þeim spilta glæpalýð, sem
hjer veður uppi. Þessvegna: burt með leyndina, þar sem
forhertir glæpamenn eiga í hlut og það mun áreiðanlega
virka betur en flest annað.
Lögreglan verður að taka*þessi mál fastari tökum og
fá almenningsálitið í lið með sjer. Það gerir hún best
með góðri samvinnu við blöðin. Ekkert má láta ógert
til þess að bjarga æskunni út af þeirri villubraut sem
hún er komin útá.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Á Eskihlíðarhæðinni.
TVEIR BLAÐAMENN —
stóðu í gærmorgun á Eski-
hlíðarhæðinni, rjett við
heitavatnsgeymana og nutu
góða veðursins og hins dá-
samlega útsýnis yfir höfuð-
borgina, fjallahringinn í
kring um bæinn og flóann.
Það voru þeir Hannes á
horninu og Víkverji.
Á Skerjafirðinum var
„Kata“ að búa sig til flugs.
Gruman-flugvjel var að
setjast á völlinn fyrir neðan
þá, og skömmu síðar hóf
æfinga- eða kensluflugvjel
sig til flugs af flugvellinum.
Úti í flöanum sáust reyksúl-
ur, sem stóðu þráðbeint upp
í loftið í logninu. Þær komu
frá skipum, sem „flutu með
fríðasta lið, færandi varn-
inginn heim“.
„-----ef fólkið þorir“.
ÞEIR spjölluðu um margt,
karlarnir, sem hafa valið sjer
það hlutskifti að segja þjóð-
inni frá því, sem er að gerast
í daglega lífinu í hinu unga
Islandi.
Samtal þeirra verður ekki
skráð þjer. Þeir voru ekki
þarna staddir sem blaða-
menn, heldur sem tveir ís-
lenskir kunningjar, sem nutu
þeirrar glæsilegu myndar
er þeir höfðu fyrir framan
sig af framförum, sem þega-
ar hafa átt sjer stað og fram-
tíðinni, sem er í vændum
hjer í þessum bæ og á þessu
landi, sem vissulega á sjer
„vor, ef fólkið þorir“.
•
Á framfaravegi.
ÞAÐ ER HOLT og lær-
dómsríkt fyrir hvern einasta
Reykvíking, já, fyrir hvern
einasta íslending að ganga
upp á Eskihlíð einn sólbjart-
an morgun og horfa yfir
bæinn og nágrennið. Það er
margt sem mætir auganu og
margt sem það kætir. And-
stæðurnar eru miklar. Ann-
arsvegar urð og óbrotið land,
en hinsvegar grænir reitir.
Glæstar hallir og hálfbygð
hús og hreysi. Beinir og
sljettir akvegir og hálfrudd-
ar slóðir.
Þarna frá hæðinni geta
menn sjeð nýja tímann og
þann gamla. Framfaraveginn
og hina grýttu leið, sem ligg-
ur að baki okkur nú.
•
Stórborgargatan".
Á ESKIHLÍÐARHÆÐINNI
opnast nýr heimur fyrir Is-
lendinginn, sem litast um í
sólskininu á vormorgni.
Það er ekki aðeins flug-
vjelarnar, sem minna á nýja
tímann, nje skipin á flóan-
um, sem bregða upp mynd
af nýja tímanum og þeim
framförum, sem í vssndum
eru.
Þegar hann lítur yfir bæ-
inn verður honum allt í einu
ljóst, að Reykjavík er orð-
in stórborg. Iðandi umferð-
in á götunum og hið víðáttu-
rtlikla bæjarstæði. í vestr-
inu sjer hann alt í einu fram-
andi sýn. Hringbrautin, með
bæjarbyggingunum og
Melahverfinu minnir hann á
sjón, sem hann he/ir sjeð í
einhverri stórborginni úti í
heimi.
En hann tekur líka eftir
því að borgin er ekki full-
Vaxin ennþá. Víða vantar
inn í skipulagið. Linurnar
eiga eftir að skýrast.
Frá Eskihlíðinni er Rekja
vík að sjá líkt og hálfsmíðað
hús. -— Það er hlutverk
þeirrar kynslóðar, sem nú
lifir og þelrrar næstu að
Ijúka verkinu. Hornsteinn-
inn hefir þegar verið lagður
og lagður vel.
Útsýnisstaður
Reykvíkinga.
EINHVERNTÍMA var um
það rætt að koma upp veit-
ingastað á Eskihlíðinni í
sambandi við hin miklu
mannvirki, sem þar hafa
verið reist, heitavatnsgeym-
ana. Hugmyndin var nokkuð
góð, en verður sennilega
seint að voruleika. Því verði
úr öllum þeim framkvæmd-
um sem fyrirhugaðar eru
hvað veitingastaði snertir í
bænum, ætti ekki að verða
hörgull á skemtistöðum, sem
verða betur í sveit settir, en
þarna uppi.
En það, sem gera ætti,
væri að reisa útsýnisturn
við heita vatnsgeymana. Sá
staður yrði mikið sóttur af
bæjarbúum, bæði vetur og
sumar.
Ennfrémur ætti að fá
skipulagsfræðinga og garð-
yrkjufræðinga okkar til þess
að gera tillögur um hvernig
best væri að fegra Eskihlíð-
ina. Ryðja grjótið og rækta
hæðina. Heppilegri staður
fyrir skemtigarð er ekki til
í nágrenni bæjarins.
•
Rausn.
TÓNLISTARFJELAGIÐ
hefir unnið mikið menn-
ingarstarf með þjóðinni. Það
er þessu fjelagi að þakka að
lyft he^r verið Grettistaki
hvað snertir framfarir í
hljómlist hjer á landi. Fje-
lagið hefir komið upp Tón-
listarskóla, fengið hingað
heimsfræga snillinga, sem
hafa þroskað smekk þjóðar-
innar fyrir hljómlistinni og
síðast en ekki síst styrkt
efnilega unga hljómlistar-
menn til náms erlendis.
Alt sem Tónlistarfjelagið
hefir gert hefir verið gert
af þeirri rausn, sem einkenn
ir þann stórhug, sem ríkir
hjá þeim mönnum er þann
fjelagsskap fylla.
Rausnarlegt er boð þeirra
um að kosta cellosnillinginn
unga, Erling Blöndal Bengts
son til framhaldsnáms í
Ameríku. Það verður ekki
aðeins Tónlistarfjelaginu til
sóma, heldur og allri þjóð-
inni. Því það er ekki nokk-
ur vafi á, að ef Erling end-
ist líf og heilsa, þá á hann
eftir að verða heimsfrægur
fyrir list sína.
* • * • ••vmniiniíi
I MEÐAL ANNARA ORÐA . . . . Í
■
« ■■■................................■■■■■■■■■■.......■■■■■■■■■■■■;
Afstaða kommúnista til nasismans snjerist um Josep Slalin
ÞJÓÐVILJAMENN þykj-
ast vera að boða þjóðinni
„s&nnleikann“ — og þá fyrst
og fremst um Rússland og
sovj etskipulágið.
,,Þá var mörgu logið“,
sagði Gröndal. Orð hans eiga
við þessi skrif kommúnist-
anna. En þótt þeir kappkosti
að dylja sannleikann um
„móðurríki" sitt og hið aust-
ræna lýðræði, þá kemur
sannleikurinn um þá sjálfa
í ljós.
Hvernig?
Nýlega komst einn af
„röbburum“ Þjóðviljans
þannig að orði:
„Hvernig hefði hugarfar
þjóðarinnar verið í garð nas-
istanna á stríðsárunum, ef
íhaldsblöðin hefðu verið ein
um að túlka málið fyrir
þjóðinni?11
Fer sannarlega vel á því,
að þessari spurningu sje
varpað fram nú, og að Þjóð-
viljinn skuli vera málshefj-
andinn. Já hvernig skyldi
hugarfar manna hafa orðið,
ef alt hefði farið eins og ,
kommúnistar hjer á landi
óskuðu frá því í ágúst 1939,
er Stalin gerði vináttusamn-
inginn Við Hitler og þang-
aðtil í júní 1941, er Hitler •
rjeðist með herskara sína á
Rússland.
Smekksatriði.
Allan þennan fíma taldi
Þjóðviljinn það vera
„smekksatriði“ hvort mehn
væru á máli nasista eða
vesturveldanna. Þá taldi
Þjóðviljinn forystumenn
Breta stríðsæsingamenn,
vegna þess að þeir vildu
ganga á milli bols ,og höf-
uðs á nasismanum. Þá mátti
enginn, að dómi Þjóðviljans,
hreyfa hendi í þágu vestur-
veldanna, af því „bóndinn í
Kreml“ var yfirlýstur vin-
ur Hitlers. En það var þá
og er enn, draumur komm-
únista, að blaðaútgáfu verði
hagað hjer á landi einsog í
móðúrlandi kommúnismans,
að enginn blöð fái hjer að
koma út nema blöð komm-
únista.
Og svo spyr einhver rit-
nagli Þjóðviljans, með hin-
um mesta vandlætingarsvip,
hvernig áfstaða íslendinga
hefði orðið til nasismans, ef
Þjóðviljinn hefði ekki getað
lagt þar orð í belg (!)
Þeim er sagt hvað
þeir eiga að segja.
En Þjóðviljinn kom út. Og
Þjóðviljamenn höfðu mál-
frelsi hjer sem aðrir, sem
betur fer. Svo það kom á
daginn, eins glögglega og
frekast varð á kosið, að
kommúnistar voru ekki and-
vígir nasismanum, af því
þeir sje mótfallnir einræði
hans, grimd og skefjulaus-
um hryðjuv£rkum. Nei. Þeir
sneryst, á móti nasismanum
samtímis og Stalin bóndi
hætti að vera vinur Hitlers.
En á meðan vinátta þessara
tveggja háu herra hjelst
höfðu Þjóðviljamenn ,smekk‘
(Gjörið svo vel að fletta
á bls. 12, 1. dálk).