Morgunblaðið - 09.11.1943, Page 7

Morgunblaðið - 09.11.1943, Page 7
Þriðjudagur 9. m»v. 1943. MORGUNBLAÐIÐ Svar frá Ólafi Thors og Jakob llöller tíl H ermanns Jónassonar i. í TÍMANUM, sem út kom 28. f. m., birtist skýrsla frá Eysteiní Jónssyni og' Hermanni Jónassyni um það, er þeir telja að fram hafi farið milli þeirra og okkar undirritaðra í jan- úar 1942 varðandi kjör- dæmamálið í sambandi við samninga um frestun bæj- arstjórnarkosninga í Reykja vík og framhaldandi sam- starf Sjálfstæðis- og Fram- sóknarflokksins- Skýrsla þessi er, að því er varðar það, er fór milli Hermanns Jónassonar. Ey- steins Jónssonar og okkar að mestu leyti hreinn og ó- mengaður skáldskapur, ým- ist með öllu röng eða með þeim blæ, að hún gefur al- veg skakka hugmyd um það, sem fram fór. Ef hrekja aetti lið fyrir lið, alt sem rangt er í skýrsi unni, mundi það mál verða svo langt og flókið, að vel mætti svo fara, að al- menningur síður gæti átt- að sig á aðalatriðum máls- ins og því ekki geta gert sjer fullnægjandi grein fyr- ir hvorir okkar segja satt frá. Við munum því leggja meiri áherslu á að myndin verði sem skýrust, en. hitt að hrekja hverja einustu mis- sögn, eða að gera hhit fyr- verandi samstarfsmanna okkar verri en við þurfum til þess að gera hreint fyrir okkar dyrum í því máli, sem um er deílt, enda þótt efni kunni að standa til. n. ÞAÐ er upphaf þessa máls. að skömmu eftir að fáðherra Alþýðuflokksins, Stefán Jóhann Stefánsson, í öndverðum janúarmán- uði 1942 gekk úr þjóð- stjórninni svonefndu, hófst prentara verkfaíl í Reykja- vík. Stöðvaðist þá útgáfa allra blaða nema Alþýðu- blaðsins. Nú stóðu lög til að bæjarstjórnar-kosningar færu fram í Reykjavík þann 25. janúar það ár. Fórum við, sem þá vorum umboðsmenn Sjálfstæðis- flokksins í rikisstjórninni, fram á það víð samstarfs- menn okkar að gefin yrðu út bráðabirgðalög, um að fresta bæjarstjórnarkosn- ingunum þar til blöð allra flokka gætu komið út. • Skýrðum við þeim frá því, að við og aðrir Sjálfstæðis- menn litum svo á, að það væri beint brot á anda lýð- l-æðisins að láta það við- gangast, að kosningar færu fram á meðan svo stæði, að eingöngu einn málsaðili hefði aðstöðu til að skýra og Eysteins Jónssonar skoðanir sínar fyrir þeim sem kveða upp dóminn, þ. e. a. s. almenningi. Þegar þar við bættist svo að verk- fallið væri afleiðing af þeirri löggjöf sem Sjálf- stæðisflokkurinn og Fram- sóknarflokkurinn hefðu talið sig tilknúða, vegna almennings heilla að setja, en Alþýðuflokkurinn hafði risið öndverður gegn, og að einmitt þessi sameiginlegi gagnaðili okkar væri sá eini sem hagnaðist á því að kosningunum yrði ekki frest að en Sjálfstæðisflokkurinn sennilega sá sem mest skað- aðist á því, þegar öll mál- efnaaðstaðan væri með þessum hætti, yrði ekki hjá því komist að sjerhver and- staða af hálfu Framsóknar- flokksins gegn frestun bæj- arstjórnarkosninga yrði skoðuð sem fjandskapur í garð Sjálfstæðisflokksins og hrein synjun um útgáfu brb.laga um þetta hlyti að leiða til samvinnuslita. Samstarfsmenn okkar tóku í öndverðu mjög vel á þessu en kváðust þó vilja tala við flokk sinn. Eftir að hafa gert það, báru þeir okkur þau boð, að þar væri illa á máUnu tekið. Var um þetta rætt fram og aftur. en það bar engan árangur. Virtist okkur þeir Hermann Jónasson og Ey- steinn Jónsson vera mjög hnuggnir yfir þessu en þeir sögðust ekki fá við neitt ráðið, og hefir það vafalaust verið satt. Leið nú óðum að tilsett- um kjördegi bæjiarstjórn-! arkosninga í Reykjavík, og var því eigi um annað að ræða en láta til skara skríða. Hinn 16. 'janúar um kl. 4 e. h. var svo á- kveðinn ráðherra fundur, og var ætlað að það yrði sá síðasti í þeirri stjórn. Aður en við lögðum fram lausn- arbeiðni okkar á formleg- an hátt barst enn tal að því að um margt gæti reynst skaðlegt að sundur þvrfti að draga milli okkar, og a. m. k. mundi það verða mik- ið gleðiefni öllum, sem reist höfðu andstöðu gegn -þeirn lögum sem við sameigin- lega höfðum sett í því skyni áð reyna að setja hömlur á vfirvofandi vöxt dýrtíð- arinnar. Varpaði þá annar okkar undirritaðra þeirri spurn- ingu fram hvort Framsókn- arflokkurinn mundi frem-' ur tilleiðanlegur að láta undan kröfum okkar um’hefðum fengið heimild til þetta nánar til næsta dags. Ákváðum við að hittani næsta morgun og skildum svo að samningar voru ekki undirritaðir. að semja á umræddum grundvelli, én þeir tjáðu okkur hið sama og skyld- um við. enn hittast seint þetta sama kvöld til þess að orða og skjalfesta það sem fyrir okkur vekti. Þetta tilkyntum við þá þegar ýmsum flokksbræðr- um okkar er við náðum til. Töldum við þá að málinu væri iokið. III. RÁÐHERRAFUNDUR hófst svo á ný í stjórnarráð- inu og var nú frá samning- 1 unum gengið. Tók það nokk urn tíma, enda ekki vanda- laust að orða það, sem um átti að semja svo ótvírætt væri. Þetta tókst þó að lok- um laust fyrir miðnætti þ. 16. janúar og skyldum við nú allir fjórir setja upphafs- stafi okkar undir þetta sam- komulag svo hvorir um sig frestun bæ j arst j órn arkosn- inganna, ef reynt yrði að semja um eitthvað annað í leiðinni. Hjer viljum við að gefnu tilefni vekja athygli á því> að fram að þessu hafði ekki svo mikið sem verið mins-t á þennan möguleika,. heldur eingöngu um það eitt i’ætt hvort Framsókn- arflokkurinn fengist eða fengist ekki til að ganga inn á rjettlætiskröfu okk- ar, sem við vissum að Her- mann Jónasson og Eysteinn Jónsson viðurkendu og rauninni langaði til að styðja, enda verður að játa að þessi ósk eða krafa Sjáif- stæðisflokksins var þannig vaxin að hún átti að afger- ast ein og út af fyrir sig. Þessa nýju uppástungu greip Eysteinn Jónsson strax á lofti og spurði um hvað við gætum samið. Viðlgsetu sannað sínum flokki sögðumst vilja semja um ^vað um var samið. skattamálin. Eysteinn Jóns- son spurði hvað við gætum gengið inn á í þeim efnum. Við skýrðum frá því í aðal- atriðum, en skildufn auð- vitað til að miðstjórn og það af þingflokki Sjálf- stæðisflokksins, sem næðist til samþykti það. Við gát- um ekki betur sjeð en Her- mann Jónasson og Eystéinn Jónasson yrðu þessum nýja möguleika allshugar fegnir og var nú þegar ákve^ið að hvorir um sig kölluðu sam- an flokksfundi. Gerðum við það. Á okkar fundi var vf- ir leitt sæmilega á þessu tekið, nema hvað nokkuð almennt kom fram sú skoð- un að ekkert væri eigandi við flokk eins og Framsókn arflokkinn, sem ekki við- stöðu og skilmálalaust vildi ganga inn á svo alveg ský- laust réttlæti sem við höfð- um krafist. Við sögðum sem var, að við teldum að Her- mann Jónasson og Eysteinn Jónsson væru um þetta sak lausix’, en nefndum nokkur nöfn flokksbræðra þein-a, sem ekki væri gott ætlandi. Lægði þetta öldurnai*, og einnig hitt að um lausn sjálfs samningamálsins, væntanlega breyttingu skattalögunum, ríkti ekki verulegur ágreiningur nema af hendi eins manns, enda höfðum við sjálfir stungið upp á lausninni sem fyrir- huguð vai". . Eftir þetta tilkyntum við þeim Hermanni Jónassyni' Fram að þessu hafði kjör- dæmamálið ekki með einu einasta orðið verið nefnt á nafn. En þegar hjer var komið, segir Hermann Jónasson alt í einu upp úr þurru: ,,Þið megið ekki fara að taka upp kjöi’dæma- málið á næsta þingi“. Við sögðum að okkur dytti það ekki í hug, það hlytu þeir að skilja. Sjálf- stæðisflokkui’inn væri því andvígur að Alþingi, sem fyrir aðeins fáum mánuðum hefði ákveðið að víkja yrði til hliðar alveg tvímæla- lausum fyrirmælum 26. gr. stjórnarskrárinnar og fresta kosningum til Alþingis, færi nú að ómerkja þá ákvörðun. í þessu lægi trvgging fyrir því, að flokkurirm tæki ekki upp kjördæmabreytingu nje neina aðra stjómarskrár breytingu þareð stjórnar- skrárbreyting og kosninga- frestun gæti eigi farið sam- an. Við sögðum ennfremur að í þessu máli væri stað- fest djúp á milli úi’lausnar Sjálfstæðisflokksins og Al- þýðuflokksins og lýstum við því yfir að við teldum alveg víst að Sjálfstæðisflokkur- inn mundi aldrei ganga inn á tillögu Alþýðuflokksins í a málinu, að gera landið að einu kjördæmi. Ræddum við þetta lítið, enda var nú komið fram yf- ir miðnætti, en ekki gátum við betur furidið en að Her- mann Jónasson og Eysteinn Jónsson litu eins á málið og við, en þó er það satt, að og Eysteini Jónssyni að við þeir sögðust vilja athuga IV. OKKUR þótti rjett, að láta ekki dragast að skýra flokks bræðrum okkar frá, að eitt- hvað hik væri komið á Fraxn sóknarflokkinn í samningvv gerðinni. Réyndum við áð ná til þeirra, en með því, að áliðið var orðið, komu áð- eins fjórir þeirra til fundar við okkur og'var Árni Jóns- son einn þeirra. Við tjáðum þeim, að Framsóknarflokk- urinn væri nú farinn að blanda kjördæmamálinu x samningana. Árni beið þó ekki boðanna, en rauk á dyr. Voi’um við slíku jafn- vægisleysi ekki með öllu ó- vanir af hans hendi og tók það enginn hátíðlega. Röbb- uðum við fimm, sem eftir vorum um málið stutta stund og þá fyrst og fremst um að við yrðum að bregða skjótt við og hafa snör harul tök í öllum undirbúningi undir bæjarstjórnai’kosn- ingarnar, ef samningarnir skyldu nú stranda, sem -við töldum þó ólíklegt. Af eðíi- legum ástæðum var ekki minst á, að við undirritaðir ættum að lofa að koma í veg fyrir að kjördæmamálið næði fram að ganga á næsta þingi, því þá kröfu hafði enginn við okkur orðað. Rrjett þykir að geta þess, að þessir þrír fjelagar okk- ar voru samþykkir því sjon- armiði, er við undirritaðir höfðum sett fram í málinu við samstarfsmenn okkaj’ i ríkisstjórninni. V. Á RÁÐHERRAFUNDIN- UM um morguninn eftir, var rætt fram og aftur uia málið. Það sem mestu máli skiftir varðandi þær urn- ræður er þetta: 1. Við endurtókum fyr- greind rök okkar varo- andi horfurnar á kjör- dæmabreytingu á þing- inu, sem fram undan var og sýndum fram á-að -i þeim fælist ,,fullkomlega rökstudd ástæða“, til áð ætla að engin kjördæma breyting náeði frarn "að ganga á því þingi. Ekki var með einu oroi á það minst að Alþýðu- flokkurinn' hefði í hyggju að bera málið fram í því formi, sem hann síðar gerði, það er að flytja nú þær tillog- ur sem Sjálfstæðisflokk- urinn í mörg ár hafði barist fyrir, en Alþýðu- flokkurinn altaf staðið gegn, hvað þá að víð Framhald á bls. 8

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.