Morgunblaðið - 31.01.1928, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
vegna byggingar hafnarmann-
virkja í Oddeyrarbót.
76 kjósendur í Rangárvallasýslu
skora á Alþingi að veita fje í
næstu fjárlögum til brúargerðar
á Þverá.
Betlibðl.
Þekt er það, hve algengt víða
erlendis það er, að götusnápar
víki sjer að vegfatendum og biðji
um fáeina aura. Sjerstaklega er
mjer það í minní, síðan jeg fyrir
fáum árum dvaldi nokkra daga
í Ósló, hve margir urðu þar til
þess að biðja um slíka aurahjálp.
Fiesta vantaði ekki meira en þetta
10—25 aura. Og um svo lítið neit-
ar sá ógjarnan, sem nokkra aura
á. í Svíþjóð kyntist jeg sama siðn-
um, og einnig í Danmörku.
Á íslandi mun þessi siður held-
ur ekki nærri óalgengur. Að
minsta kosti hefir það nokkrum
sinnum komið fyrir mig, á göngu
um götur Reykjavíkur, að menn,
sem jeg annars þekti mjög lítið
eða ekki, hafa beðið mig um 1—2
krónur að láni til kvölds eða
næsta morguns. Það heíi'r held jeg
ekki borið við enn, að krónur, sem
jeg lánaði þannig, kæmu aftur.
Og þess var heldur ekki von, —
þeim var aldrei ætlað það. Síðast
í kvöld hitti jeg ungan mann í
Auáturstræti, sem bað mig um að
lána sjer 50 aura. „Við getum svo
hittst hjerna seinna í kvöld,“ sagði
hann og þá átti auðvitað að borga
aurana!! Jeg lánaði honum það
sem hann bað um og bað hann
að borga þeim næsta. Svo hljóp
hann sína leið.
Fljótt á litið sýnist manni að
götuslæpingj arnir í Ósló hafi ver-
ið litlu bættari en ekki með þessa
10—20 aura, sem jeg fleygði í þá.
En það safnast þegar .saman kem-
ur. Svo marga tíu aura er hægt
að tína saman, að álitleg upphæð
verði. Og því fljótar gengur þetta,
ef aurarnir fást 50 í hverjum stað.
En hörmung er til þess að hugsa,
að hjer í okkaír landi skuli vera
til ungir og alhraustir menn, sem
láta sjer það sæma að ganga um
göturnar og betla. Þá er oflágt
lotið í sjálfvirðing sinni, þegar
menn leika þá list með ljettum
huga.
Við vitum það að vísu, að aura-
þröng hlýst af iðjuleysi, og það er
ekki nema mátulegt að þeir, sem
verklausir vepjast missirin út og
inn, beri lengst um ljettan sjóð.
Og e*r það nú ekki önnur hörm-
ung og enn xneiri, að hjer í lítt
numdu landi hinna óþrotlegu verð-
efna, skuli vasklegir menn, sem
vantar fje, vera látnir ganga verk-
lausir og venjast á betl, meðan
alstaðar bíða óunnin störf? Getur
ekki ríkið tekið þessa veslings
vandræðamenn í þjónustu sína?
Eða rjettara áagt: Ber ekki fík-
inu að útvega þeim verk að vinna?
Mjer finst a. m. k. að nærri nemi
því! Og hitt held jeg að sje alveg
víst: Það myndi stuðla að þjóðar-
heill!
— Er mörg eyðsla verri en iðju-
leysið?
8. jan. 1928.
Helgi Hannesson.
Kappskék
milli Vestmannaeyinga og
Hafnfirðinga.
Síðastliðna sunnudagsnótt fór
fram símakappskrák milli Vest-
mannaeyinga og Hafnfirðinga og
stóð yfir í.fullar 12 klukkustundir.
Teflt var á 10 borðum og fóru svo
leilcar, að Vestmannaeyingar unnu
5 skákir, 2 urð u jafntefli en 3 voru
óútkljáðar og verður dæmt um
þær, eins og venja er til.
Vestmannaeyinga'r eiga marga
góða skákmenn. Stofnuðu þeir
Taflfjelag í fyrravetur og hafa
æft sig kappsamlega. Gátu þeir
sjer þá strax góðan orðstír í við-
ureign við Taflfjelag Reykjavíkur.
Og kappsltákin milli þeirra og
Hafnfirðinga sýnir, að þeir hafa
tekið miklum framförum síðan,
enda voru sumar skákir þeirra nií
svo vel tefldar, að þær ættu pieira
en skilið að birtast á prenti.
G.
—~—<m>——
Frá (Vestur-íslendingum
FB. í jan.
Hjörtur Chester Thordarson,
íslenski hugyitsmaðurinn í Chi-
cago, var nýlega á ferð í íslend-
ingabygðum í Kanada. Gaf hann
þá íslenska gamalmennahælinu
Betel að Gimli í Manitoba $10.000.
Fyrir þremur árum gaf hann þess-
ari sömu stofnun $5.000.
\
i
Mannalát.
Jóh. Stefánsson frá Enniskoti í
Víðidal, ljest fyrir nokkru vestra.
Hann var kominn undir sjötugt.
Jóh. Stefánsson var einn land-
námsmannanna í Dakóta, en 1912
fluttist hann þil Kanada. Kona
hans var Ingibjörg Friðriksdóttir,
látin 1920.
Þann 19. des. ljest að heimili
sínu að Gimli í Manitóba Erlend-
ur Þórðarson, er var Eyfirðingur
að ætt, sonúr Þórðar bónda Er-
lendssonar og konu lians Jóhönnu
Pálsdóttur, er bjugggu að Yxn-
hóli í Eyjafirðp.
Meðal bræðra Þórðar voru þeir
Jónas bóndi á Tindum í Húna-
vatnssýslu og Páll bóndi á Arn-
dísarstöðum í Hjaltastaðaþinghá,
faðir W. H. Paulson, þingmanns
í Saskatchewan.
Ekkja Erlendar er Björg Er-
lendsdóttir ættuð úr Húnavatns-
sýslu. Fluttust þau hjón vestur um
haf 1883. Erlendur hafði verið
góður maður og gegn og telur
Lögberg hann einn á meðál vestur-
íslenskra brautryðjenda.
Á jóladaginn andaðist í Brown,
Man. Mrs. J. S. Gillies, 56 ára að
aldri, mikilhæf kona, systir dr.
Gíslasonar í Grand Forks, Dakota.
Járnbrautarslys í Indlandi.
Frá Rangoon er símað: Jákn-
brautarslys hefir orðið á járn-
brautarlínunni Mandalay-Rangoon
sennilega af mannavöldum. Fjöru-
tíu farist. Tuttugu og átta meiðst.
(Rangoon og Mandalay eru borg
ir í Indlandi.)
Frá Washington er símað: —
Stjórnmálamenn í Washington bú-
ast við því, að Bandaríkin geri
ekki f'rekari tilraunir til sam-
komulags viðvíkjandi ófriðar-
banni, þar eð samkomulagsvonir
sjeu afar litlar.
Rússar sndirbúa ðfrið.
Gasið verður skæðasta vopnið
, í framtíðinni.
Það verður hægt að strádrepa
þúsundir manna á svipstundu.
Það kom dálítið kynlega fyrir
sjónir, þegar ráðstjórnin bar þá
tillögu fram í Genf, að allar þjóð-
ir skyldu leggja vopnin niður.
Hið unga Rússland er ekki bein-
línis frábitið ófriði. — í tveimur
greinum liernaðariðnaðarins hafa
Rússar skapað mikla „framför“
á síðari árum. Það hefir komið
upp miklum lofther og unnið ó-
sleitileg-a að því að fá tök á gas-
notkun til ófriðar, bæði til sóknar
og varnar. Og gasnotkunin x síð-
ustu styi’jöld er hreinasti barna-
leikur hjá því, sem Rússar hafa
fundið upp á því sviði síðan.
Þjóðverjinn dr. Hasslían, sem
var einn helsti maðurinn í gas-
hernaði Þjóðverja í stríðinu, hefir
kynt sjer hinar rússnesku aðgerð-
ir í þessu efni og birt í amerísku
blaði rannsóknir sínar. Er það,
sem hjer er sagt tekið eftir hon-
um:
Trotski er frumkvöðull þess, að
rússnesku hervöldin tóku sjer fyr
i% hendur, að auka og fullkomna
á allan hátt bæði loftherinn og
notkun eiturgass í sambandi við
hann. Rússneskir sjerfræðingar
hafa lagt einka áherslu á þessa
hernaðaraðferð og hafa reynt að
gera hana sem allra fullkomnasta.
Efnarannsóknastofur og háskól-
arnir og þær herdeildir, sem hlut
eiga að máli, fá mentun sína í
efnafræðisskóla í Mosltva.
Þessar tilraunir ganga út á það
tvent, að nota eiturgas til sóknar
í ófriði og hinsvegar að verjast
óvinum, sem beita þeirri hernaðar-
aðferð. — í júnímán. 1923 voru
fyrstu tilraunirnar gerðar og var
þá gaskúlum kastað niður úr flug-
vjelum í Ukraine. Síðan hefir
þetta farið vaxandi, og meðferð
eiturgass er orðin eitt aðalati’iðið
á öllum heræfingum. Jafnan er
notað bæði klórgas og Sennops-
gas, en það er talið eitraðasta teg-
undin. Þessar tegundir eru fram-
leiddar í tilraunastofum háskól-
anna og sjerstökum verksmiðjum.
Gasvarpirnar eru þó ennþá
stærra viðfangsefni. Eltki aðeins
herinn, heldur öll þjóðin fær í
hendur tæki, til þess að verjast
gasárásum. Einkum leggja Rússar
mikla áherslu á, að verja borgirn-
ar Moskva og Leningrad gegn
gasárásum úr lofti ef til ófriðar
kæmi við Vestur-Evrópu. Er hvort
tveggja reynt að verja stofnanirn-
ar og byggingar í borgunum og
fólkið sjálft. Hefir vísindamönn-
um tekist að finna upp örugga
gasgrímu, og er þegar tekið að
nota þær í liernura. En þeir telja
það skyldu sína að láta hvern ein-
asta mann eiga völ á að fá slíka
grímu. Hafa þær verið búnar til
af miklu kappi upp á síðlcastið og
selur ríkið þær á 8 rxxblur stykkið
og fást þær með afborgunum. —
Þykja slíkir gripir ómissandi
hverjum manni. Ymislegt hefir
verið gert til þess að finna enn
víðtækari varúðarráðstafanir. —
Prófessor Pavlof hefir fundið upp
ráð til þess að gera húsin gasþjett
og láta þaxx fá hreint loft gegnum
kolasalla, en Kosjnikof gengixr
exxn lengra, því að hann vill láta
byggja borgirnar um á ný, svo
að þeim væri engin hætta búin og,
hægt væri að lialda áfram alls-
konar friðsamlegum störfum, hvað
sem í skærist. Eiga þær borgir að
miklu leyti að vera neðanjarðar.
Hinn gífurlega kostnað við þetta,
telur hann ekki vert að horfa í,
þaf sem svo mörg mannslíf sjeu
í veði er til gasárása kæmi.
Það er auðsjeð á iillu, að hvað
gashernaðinn snertir, eru Rússar
fyrir löngxx komnir yfir tilraxxna-
stigið. Sjónarvottar segja, að í öll-
um rússneskum borgum sjexx haldn
ar heræfingar á liverjuin suVmu-
degi, og gasárásirnar sjeu þar að-
alatriðið. Áhorfendxxm. er boðið að
setja uþp gasgrímxxr og fara inn
í herbergi, sem fylt er af gasi, til
þess að reyna grímurnar. Skóla-
börnin koma undir handleiðslu
kennara sinna, til þess að taka
þátt í þessum tilraunum og konur
með börn sín hópum saman. Það
er engin furða þó að hermála-
stjórnir Þýskalands, Frakklands,
Englands og ítalíxx hafi veitt þessu
eftirtekt og lítist ekki á blikuna.
Frakkar lxafa lagt fram 15 milj.
franka til þess að franxleiða gas-'
grímur handa friðsömum borgur-
xxm árið 1928. Búast má við, að
fleiri ltomi á eftir.
Trolski iýsir ðstandinu
i Rússlandi.
í engu landi eru kjör verkamanna
eins hörmuleg.
Blaðanxaðxxr noklaxr átti tal við
Trotski í Moskvh í desember síð-
astliðnum, og hefir viðtal þetta
birtst í blaðinu „Nai’odny Listy.“
Sagði Trotski, að núverandi stjórn
Rússlands hefði pe'rsónulegt alræð-
isvald, en öreigarnir rjeðu ekki
neinu. Stjórnarbyltingin hefir
komið því til leiðar, sagði hann,
að gamla aðals- og auðvaldið hefir
verið afnumið, en ný borgarastjett.
hefir risið Upp í staðinn og hjá
henni safnast peningarnir fyrir á
líkan hátt og áður var. Ríkum
bændum f jölgar óðum aftur í sveit-
ununx, en verslunarmenn og fjár-
glæframenn í bæjunum hafa náð
undir sig um 70% af allri innan-
landsverslun. Yfirleitt má segja
með fullxxm rjetti, að fjárglæfrar
og gróðrabrall sjeu aðalatriðið í
öllu fjármálalífi landsins. Oreig-
ai’nir vei’ða harðast úti í þessai’i
baráttu xmi peningana. Vinnutím-
inn hefir verið lengdur xxpp í 9—
10 tíma á dag, og verkakaupið í
fíestum verksmiðjum er svo lágt,
að elcki nægir til allra sjálfsögð-
ustix lífsnauðsynja.
Trotski kvaðst ekk|i þeklcja til
þess, að kjör verkamanna væ‘ru
nokkurstaðar jafnhörmuleg og í
Rússlandi. Hann sagðist ekki beita
sjer fyrir nýrri byltingu þar í
landi, því að hún væri enn ekki
tímabær. En borgarastjettiímar
nýju myndu efJaxist skapa skilyrði
nýrrar byltingar, ef svo færi lengi
fraim, sem nú horfir.
Aíreksverk
Moskvastjórnarinnar.
Staðreyndunum verður ekki
mótmælt.
Á þeim 10 árum, sem liðin eru
síðan sovjet-stjórnin settist á lagg-
irnar í Rússlandi, hefir hún eng-
an veginn verið aðgerðalaus. Auk
annanna heima fyrir, sem verið
hafa margskonar, að manndrápum
og blóðsxxthellingum sleptum, hefif
hxxn teygt anga sína í allar áttir
með leynilegri byltingastai’fsemi.
og undirróði’i. Um það verður
ekki deilt, að árangurinn af þessu.
starfi hefir orðið all-mikill, en
hitt er álitamál, hve heillavænleg:
sú stai’fsemi hefir verið fýrir lönd
og lýði. Fer hjer á eftir yfirlit
um helstu afreksverkin í utanrík-
ispólitík bolsa síðustu 10 árin, og
er það tekið eftir liinum háttsetta
rússneska embættismanni Bukarin..
samkvæmt ræðu seúi hamiNijelt
þann 12. október 1927.
Jan.—mars 1918: Vetkamanna-
bylting á Finnlandi.
Nóvember 191$: Stjórnarbylting:
í Þýskalandi og Austxxrríki.
Mars 1919: , Stjórnarbylting í
Ungverjalandi.
Apiúl 1919: Sovjetbylting í
Bayern.
Janúar 1920: Stjórnarbylting á
Tyrklandi.
September 1920: Stjórnfúrbylt-
ing á Italíu; verksmiðjur og iðjtl-
ver tekin með hervaldi.
Mars 1921: Þýska uppreisnin.
• September 1923: Uppþot í Bxxlg-
aríu.
Haustið 1923: Byltingartilraunir
þýskra öreiga.
Desember 1924: Uppþot í Eist-
landi.
Apríl 1925: Upplilaup í Mar-
oltkó.
Ágúst 1925: Uppþot í Sýrlandi.
Maí 1926: Vei’kföll á Englandi
1927: Uppþot í Vínarborg.
1927: Stjórnarbyltmg í Kína.
Og alt xxtlit er á, að afreks-
verkin haldi áfram með líkum
hætti, svo lengi sem borgárarnir
í þjóðfjelögum Evrópu láta sem
þeir sjái eliki, að nein hætta sjc-
á. ferðurn.
Heilbrigðisfrjettir
(vikurnar 15.-21. og 22.-28. jan.)_
Lungnakvef og iðrakvef gengur-
enn í Rvík og mörgum hjeruðum
á Suðui’-, Vestur- og Norðurlandi.
Sumstaðar hefir komið fyrir
lungnabólga upp úr kvefinu. í
Rvík e'r nú m.inna urn iðrakvef en.
áður, en öllu meira unx lungna-
kvef. Hjeraðslæknir í Dalahjeraði
segir að lungnakvefið hagi sjer-
þar „alveg eins og inflxiensa.“
Flestir segja læknarnir gott
hcilsufar og sunxir afbragðsgott.
Fyrri vikxuxa kom fyrir eitt til—
felli af nxænusótt í Rvík (sjxxk-
lingu'rinn cló). 1 Norðurlandi hefir-
nú livergi orðið vart við þá veiki.
Kikhósti gengur enn xxndir Eyja
fjöllxxm, en er nú hvergi getið ann-
arstaðar.
Á Austxxrlandi segja læknar al-
staðar ágætt heilsxxfar. Þó er get.ið
um eitt tilfelli af lungnabólgu
(Pneum. ci’onp.) í Vopnafirði
annars engar fa'rsóttiþ evstra.
30. jan. 1928.
\ G. B_
[